Basisstof 1: Gaswisseling

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Thema 5

Basisstof 1: Gaswisseling

Wat gaan we doen?

• Begin thema 5: Gaswisseling en uitscheiding
  
• Uitleg basisstof 1: Gaswisseling
  
• Aan het werk
  

Toets bespreken

• Je tafel is leeg, op een grijs potlood na;
• Je krijgt je eigen gemaakte werk terug;
  
• Je krijgt een exemplaar van de toets;
  
• Ik lees de vraag en het antwoord voor, en leg uit waarom het antwoord zo is;
  
• Heb je een vraag? Geef met POTLOOD aan waarover;
  
• Na het bespreken behandel ik de vragen;
  
• Geen vraag? Thema 5 lezen.
  

Voorkennis

Wat weten jullie nog/al over het ademhalingsstelsel en het uitscheidingsstelsel?

Walvissen kunnen lang onder water blijven. Wanneer de walvis weer bovenkomt ademt hij uit door het spuitgat boven op de kop.
Bevat de lucht uit het spuitgat meer of minder CO2 dan ingeademde lucht?

1. Meer
2. Minder

Waardoor ontstaat dit verschil tussen in- en uitgeademde lucht?

1. Geen van beiden heeft gelijk
2. Alleen Nadia heeft gelijk
3. Alleen Carry heeft gelijk
4. Zowel Nadia als Carry heeft gelijk

Waaruit ontstaat je interne milieu?

Leerdoelen

Aan het eind van deze les kan ik...

• Van delen van het ademhalingsstelsel de functies en kenmerken noemen;
• Uitleggen hoe het interne milieu min of meer constant wordt gehouden door de longen;
• De werking van organen voor gaswisseling bij planten beschrijven.

Gaswisseling

• Gaswisseling is het opnemen van gassen uit de lucht en gassen afgeven aan de lucht.
  
• Gaswisseling vindt plaats in de longblaasjes.
• Door middel van je neus en je mond kan je ademhalen, de lucht komt dan via dezelfde weg in je longblaasjes terecht.

Wat is beter? Ademhalen door je neus, of ademhalen door je mond? Leg uit.

De neusholte

•  De neusholte is bedekt met neusslijmvlies en neusharen.
• Het neusslijmvlies houdt ziekteverwekkers en kleine stofdeeltjes tegen.
• De neusharen houden grote stofdeeltjes tegen.
• Bovenin de neusholte zit het reukorgaan, deze beoordeelt de binnenkomende lucht.

Keelholte en luchtpijp

• In de keelholte zitten het strotklepje en de huig.
• Het strotklepje sluit de luchtpijp af bij het slikken, de huig de neusholte.
• De luchtpijp vertakt zich in twee bronchiën die zich vertakken in bronchiolen. 
• De luchtpijp en bronchiën worden opengehouden door kraakbeenringen. 

Bronchiolen

• De binnenkant van de luchtpijp, bronchiën en bronchiolen is bedekt met slijmvlies en trilharen, net als de neus.
• De wanden van de bronchiolen hebben spierweefsel in de wand.
• De spieren kunnen ontspannen of samentrekken: dit heeft invloed op de hoeveelheid lucht die wordt in- en uitgeademd.

Longblaasjes

• De wand van de longblaasjes is één cellaag dik
  
• Hierdoor gaat de diffusie van O₂ en CO₂ snel (de gassen verplaatsen zich van een hoge naar een lage concentratie van dat gas)
• Via de longhaarvaten krijgen de longblaasjes CO₂ aangevoerd en wordt O₂ afgevoerd.

Maak een schematische tekening waarin de diffusie van O2 en CO2 in de longblaasjes duidelijk wordt.

Partiële druk

• De partiële druk geeft aan hoeveel druk een gas bijdraagt aan een mengsel van gassen.
  
• In de lucht die je normaal inademt is de partiële druk van zuurstof 21%.
• De partiële druk geef je aan met p.
• pO₂ is dus de partiële druk van zuurstof.

Zuurstoftransport

• Zuurstof wordt vervoerd door de rode bloedcellen met behulp van hemoglobine. 
  
• Zuurstof bindt aan de ijzeratomen in hemoglobine.
• De binding en afgifte van zuurstof verloopt middels een evenwichtsreactie.

Zuurstoftransport

• Zuurstof wordt vervoerd door de rode bloedcellen met behulp van hemoglobine. 
  
• Zuurstof bindt aan de ijzeratomen in hemoglobine.
• De binding en afgifte van zuurstof verloopt middels een evenwichtsreactie.

Verzadigingskromme (curve)

In een omgeving met een lage pO2, welke kant loopt de evenwichtsreactie dan op?

CO₂-transport

• Het grootste deel (70%) van de CO2 in je lichaam wordt vervoerd als HCO3- (waterstofcarbonaat-ion)
• De rest wordt gebonden aan hemoglobine

Bindt CO2 op dezelfde plek aan Hb als O2? En hoe zit dat met CO?

Invloed van pH en temperatuur

• De pH van het bloed wordt beïnvloed door de pCO₂.
  
• Als de pCO₂ hoog is, dan wordt het bloed zuurder: CO₂ en H₂O vormen samen H₂CO₃. Dit valt uiteen in HCO₃^- en H⁺.
  
• In een zuurder milieu (lagere pH) komen meer O₂-moleculen vrij.
  
• Bij een hogere temperatuur komt ook meer O₂ vrij.

Aan het werk!

Wat: Bestudeer zelf de ademhaling bij planten en maak basisstof 1 van thema 5;

Hoe: Voor jezelf of met je buur;

Tijd: Tot het eind van de les;

Hulp: Overleg met je buur/raadpleeg je binas/kijk in je boek/steek je vinger op

Klaar: Nakijken en verbeteren