3.2 Leven in het Romeinse Rijk

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Het Romeinse Rijk

3.2 Leven in het Romeinse Rijk

Welkom!

Aan het einde van de les...

• Je kunt uitleggen welke grote economische verandering in de tijd van de Romeinse Republiek plaatsvond op het Romeinse platteland.
  
• Je kunt uitleggen welke gevolgen de veranderingen op het Romeinse platteland hadden voor de steden.
  
• Je kunt een beschrijving geven van de positie van slaven en vrouwen in de Romeinse samenleving.

Planning

• Wat weet je al (+- 10 min)
• Uitleg (+- 25 min)
• Huiswerk maken (+- 10 min)

Huiswerk

3.2 opdracht 1 t/m 8

Romeins keizerrijk

Leven op het platteland

• Veel Romeinen leefden als boer op het platteland. 
• 2e eeuw v.C.: Boeren moeten veel in het leger gaan vechten.
• Grootgrondbezitters: kopen land op van arme boeren en stichten daar grote landbouwbedrijven en bouwen villa's. 

Grootgrondbezitter: Iemand die veel grond bezit en daardoor erg rijk en machtig is.

Villa: Een huis van een grootgrondbezitter op het platteland.

Dit is een villa rustica, een soort boerderij. Naast dit type villa, bestond er ook de villa urbana. 

Het meeste werk rondom de villa werd gedaan door slaven.

Veel villa's hadden uitgebreide badruimten met vloerverwarming

Er waren appartementen voor de villicus (de toezichthouder) en de actor (de boekhouder) en ook slaapvertrekken voor de slaven.

Een villa rustica bestond vaak uit verschillende gebouwen, zoals het woonhuis, de stallen en de voorraadschuren.

Proletariërs

• Proletariërs zijn arme Romeinen die vrijwel niets hebben. 
• Soms zijn zij boeren geweest die niet konden concurreren tegen de grote boerderijen. 
• Komt van proles (kinderen): 'het enige dat zij hebben zijn hun kinderen.' 
• Toch zijn ze erg belangrijk voor rijke Romeinen: 
• Ze mogen namelijk stemmen en kunnen rijke Romeinen machtig maken.

De huizen van proletariërs hadden geen eigen toiletten. Je moest dan naar dit soort openbare toiletten in Rome: gezellig met z'n allen roddelen terwijl je je behoeften doet. Echt schoon was het allemaal niet: uit recent onderzoek werd duidelijk dat het enorme bron van parasieten en infecties.

Privé-toiletten kwamen pas later, en alleen voor mensen die dat konden betalen. 

Dit is insula, een flatgebouw in Rome. De woningen werden gehuurd door de armere Romeinen. De meeste insulae waren 4 of 5 verdiepingen hoog. De bouwkwaliteit was niet best: bijna dagelijks waren er branden en instortingen.

De kamers bovenin een insula waren de slechtste kamers: hier woonden de proletariërs.

Hoewel er in sommige gebouwen stromend water was, moesten de bewoners van een insula het water vaak uit een fontein op straat halen.

Hoewel de meeste kamers in een insula klein en donker waren, was er wel verschil: de grotere kamers waren voor mensen met iets meer geld.

De meeste insulae hadden geen toiletten of keukens. Moest je naar de wc, dan ging je naar een openbaar toilet. En wilde je wat eten, dan ging je naar een thermopolium, een soort snackbar.

Vrouwen in Rome

• Romeinse vrouwen hadden meer rechten dan met vrouwen in bijvoorbeeld Athene. 
• Vrouwen mochten zich buitenshuis begeven, maar ze bezaten echter geen politieke rechten en konden vaak niet beschikken over hun eigen vermogen.

De Romeinen maakten prachtige mozaïeken. Dit mozaïek is de oudste afbeelding van vrouwen in bikini. Het was de vloer van een Romeinse villa op Sicilië (Italië), gebouwd in de derde eeuw na Christus.

Slaven

• Slavernij was bij de Romeinen heel normaal. 
• Slaaf werd je bijvoorbeeld omdat jouw land was veroverd, of omdat je je schulden niet kon betalen. 
• Er waren veel slaven in Rome: 
• Van de miljoen inwoners waren ongeveer 400.000 slaven!

Twee jonge slaven. De linker draagt water en handdoeken; de rechter een mand met bloemen.

De elite

• Zij waren de allerrijkste  en zaten bijvoorbeeld in de senaat en voerden het leger aan. 
• Ze probeerden te voorkomen dat de proletariërs in opstand kwamen: voedsel, aquaducten en vermaak. 

Brood en spelen

• Panem et circenses, oftewel 'brood en spelen'. 
• Rijke Romeinen hadden snel in de gaten dat het gewoon volk, plebejers en proletariërs, rustig blijft zolang het maar wat te eten heeft en/of zich niet gaat vervelen.
  

• Het volk kreeg dus 'brood' en 'spelen' in het Colosseum.
  

Gladiatoren

• Hoewel veel gladiatoren slaven zijn (geweest), zijn het echte sterren. 
• Een goede gladiator (de naam komt van gladius, het korte zwaard) is daarom duur. 
• Gevechten op leven en dood komen voor, maar worden als het even kan, voorkomen.

Het ziet er allemaal erg spectaculair uit, maar dit schilderij heeft niet zoveel met de werkelijkheid te maken. Het is een zwaar geromantiseerd beeld uit de 19e eeuw, ongeveer 1500 jaar na de val van het Romeinse Rijk!

Bij veel gevechten was er zelfs een scheidsrechter die keek of het gevecht wel eerlijk verliep.

Clip uit de film 'The gladiator'

Hier zie je een voorbeeld van een één-op-één gevecht.

In het filmpje zie je gevechten en bloed. Dit is nagespeeld, maar als je er niet goed tegen kunt moet je dit filmpje niet gaan kijken. Het doel van het filmpje is om jullie een beeld te geven over het verloop van die gladiatorenspelen.

0

Net als bij een modern stadion was (een deel van) de tribune overdekt met zonneschermen (velarium). Soms waren er de hele dag spelen, en dan moet je wel bescherming kunnen zoeken tegen de zon.

Er konden ongeveer 50.000 toeschouwers plaats nemen in het Colosseum.

Vlakbij het Colosseum lagen vier gladiatorenscholen. Eén van deze scholen stond met een ondergrondse gang in verbinding met het Colosseum.

Behalve gladiatorengevechten zijn er bij de opening ook zeeslagen nagespeeld. De arena werd dan gevuld met miljoenen liters water, en schaalmodellen van de schepen speelden de zeeslag dan na.

De loge van de Keizers

In de catacomben onder de arena-vloer wachtten de gladiatoren en de wilde dieren tot ze mogen vechten.

Welke economische verandering vond plaats op het platteland?

Welk gevolg had deze verandering voor de steden?

Hoe was het leven van vrouwen in de Romeinse samenleving?

Hoe was het leven van slaven in de Romeinse samenleving?

Het Romeinse Rijk

3.3 Leven in het Romeinse Rijk

Welkom!

Aan het einde van de les...

• Je kunt enkele kenmerken noemen van de Romeinse cultuur.
  
• Je kunt uitleggen hoe de Grieks-Romeinse cultuur zich verspreidde en welke gevolgen dat had voor de Germaanse cultuur.

Planning

• Wat weet je al (+- 10 min)
• Uitleg (+- 15 min)
• Video met kijkvragen (+- 15 min)

De Grieken

De Romeinen

Noem twee overeenkomsten tussen de Grieken en Romeinen

Typisch Romeins

• Vereerden hun keizers als Goden.  
• Dragen een toga naar officiële gelegenheden. 
• Gladiatorengevechten.
• Chillen in een badhuis. 

Slaven stoken vuren voor de vloerverwarming en warme ruimten.

Een gezonde geest in een gezond lichaam: de Romeinen vonden sport en hygiëne erg belangrijk.

Er waren gescheiden ruimten voor mannen en vrouwen.

Ook hier weer latrines, de gezamenlijke toiletten.

Baden en ruimten waren er in allerlei temperaturen: van het koude frigidarium tot het snikhete laconium: een soort sauna

Hier bevond zich een gewoon zwembad, zoals je dat tegenwoordig ook kent.

Maar waar waren die Romeinen nou echt goed in?

• Ze waren goede architecten (centrale verwarming, forten, riolen, wegen, etc.)
•  Organiseren.
• Wetgeving: Romeins Recht

Wetten in het Romeinse Rijk.

Het Forum Romanum (Romeins marktplein) was het politieke, juridische, religieuze en commerciële centrum van Rome. 

Reconstructie van het Forum Romanum zoals het er tijdens het Romeinse Rijk moet hebben uitgezien.

Video

Jullie gaan een video bekijken over de Romeinen en de Bataven (een Germaans volk). Hierbij  krijgen jullie een aantal vragen. LET OP: de vragen staan niet op volgorde. Je krijgt na de video nog tijd om de vragen af te maken. 

Bespreken!