Bloedgasanalyse PB

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 4

Bloedgasanalyse

Met een bloedgas en/of astrup analyseer je...

1. De PH en bicarbonaat (bic) van het bloed
2. Het O2 en CO2 in het bloed
3. De PH, bic, O2 en CO2 in het bloed
4. De PH, bic, O2, CO2 en lactaat

Eigenlijk is de benaming bloedgassen onjuist, want de PH en bicarbonaat zijn geen gassen. Maar omdat de bepaling direct met elkaar verband houden en door een machine worden bepaald is het een algemeen begrip.

Beoordelen bloedgas/Astrup

1. We beoordelen de zuurgraad van het bloed en bekijken of dit ten gevolge van de ademhaling is of metabool.
2. We beoordelen de oxygenatie/zuurstofverzadiging van het bloed. 

Zuur-base evenwicht 

PH = puissance hydrogenique (zuurgraad van een oplossing)

Het hoeft maar een klein beetje af te wijken voor een levensbedreigende of zelfs dodelijke situatie. Daarom is het van belang om als verpleegkundige te weten hoe dit evenwicht werkt, en wat er gebeurt als de balans verstoord raakt.

Een goede PH is belangrijk voor het goed functioneren van enzymen en metabolisme 

Bijvoorbeeld: 

• Goede contractiekracht hart
  
• goede weefseloxygenatie
  
• goede neuromusculaire functie
  
• juiste werking medicijnen 

Functioneren enzymen

Normaal metabolisme

Voorbeelden:

contractiekracht hart

weefseloxygenatie

neuromusculaire functie

werking medicijnen 

Zuren die de zuurgraad kunnen beïnvloeden van het bloed zijn..

1. H+ ionen (uit HCL)
2. Lactaat
3. PCO2
4. alle genoemde stoffen

Wanneer iemand veel braakt zal hij/ zij alkalotisch (basis)  worden. 

Verlies van zuren:

- braken, of hevelen van maaginhoud

 

Zuren 

CO2 = kooldioxide (bloed)

Lactaat (bloed)

HCL/ H+ (maagzuur) 

Basen 

Bicarbonaat (darmen/nieren)

• Dus als iemand veel diarree heeft zal hij/zij zuur worden. 
• Iemand die veel braakt of waarbij de maaghevel afloopt kan zuur worden. 

Bloedgassen 

1. Bepalen van het opgeloste zuurstof in het bloed = PO2
2. Bepalen van het opgeloste CO2 in het bloed = PCO2
3. Bepalen van het zuurstof gebonden de rode bloedcellen = Zuurstofsaturatie 

Welk bloedgas zegt wat over de ventilatie van de zorgvrager?

1. PO2 (zuurstofdruk)
2. PCO2 (CO2 druk)
3. PO2 en PCO2
4. PO2, PCO2 en zuurstofsaturatie

De hoeveelheid PCO2 in een bloedgas zegt of er veel verversing (ventilatie) is of minder ventilatie. 

De PO2 geeft aan over er voldoende zuurstofdruk is om het HB voldoende te satureren.

De zuurstofsaturatie geeft aan hoeveel zuurstof er gebonden is aan het Hb in het arteriele bloed. 

Evenwicht! 

Het lichaam zal proberen de PH binnen nauwe grenzen te houden  m.b.v. compensatiemechanismen. 

Als het bloed te zuur wordt dan noemen we dat acidose en als het te basisch wordt alkalose. Gelukkig gebeurt dat niet zo snel, want de pH-regulatie in het bloed is heel nauw tussen de 7.35 en 7.45. De zuren en basen kunnen elkaar namelijk wegvangen, dat is de buffer.

Twee vormen 

1. Respiratoire compensatie :  De longen gaan meer of minder ventileren om het zuur CO2 uit te blazen (hyperventilatie)  of CO2 vast te houden (hypoventilatie)  = snelle compensatie

2. Metabole compensatie: de nieren zullen meer of minder zuren en/of basen uitscheiden = langzaam duurt uren/dagen 

Vier ontregelingen mogelijk

1. Metabole acidose (bicarbonaat te laag)

2. Metabole alkalose (te hoog bicarbonaat)

3. Respiratoire acidose (te hoog PCO2)

4. Respiratoire alkalose (te laag PCO2) 

Bedenk of je van elke ontregeling een praktisch voorbeeld kent? 

• Metabole acidose (bijvoorbeeld bij ontregelde diabetes mellitus)
• Metabole alkalose (bijvoorbeeld bij langdurig braken)
• Respiratoire acidose (bijvoorbeeld bij hypoventilatie)
• Respiratoire alkalose (bijvoorbeeld bij hyperventilatie)

Oorzaken metabole ontregelingen?

Metabole acidose:

1. Je verliest te veel basische stoffen door bijvoorbeeld buikloop, niet goed werkende nieren.
2. Je raakt niet genoeg zure stoffen kwijt via je plas, doordat je nieren niet goed werken.
3. Er worden te veel zure stoffen aangemaakt (melkzuur bij extreem sporten (melkzuurvorming), ketonen bij DM type I, lactaat bij shock.  

Metabole Alkalose 

• Je verliest te veel zure stoffen (maagzuur) door overmatig overgeven.
• Je verliest te veel zure stoffen door veel plassen, bijvoorbeeld door het gebruik van plastabletten (bloeddrukverlagende middelen).
• Je verliest te veel zure stoffen door overmatig zweten. Dit komt voor bij bijvoorbeeld patiënten met taaislijmziekte.

Oorzaken respiratoire ontregelingen

Door hypoventilatie: wordt er te weinig geventileerd en zal het CO2 oplopen in het bloed dit is een zuur. 

Door hyperventilatie vindt het omgekeerde plaats en zal er dus teveel CO2 worden verwijderd in het bloed. Waardoor de balans omslaat naar alkalisch 

Interpretatie bloedgas 

Pak je stappenplan

1. We beoordelen de PH: is er sprake van acidose of alkalose?

• Beoordeel de primaire oorzaak? 
• is het relatie met afwijking in het bicarbonaat (metabool)?
  
• is er een relatie met een afwijking in het het CO2 (respiratoir)?
• Is er sprake van compensatie? 

2. Hoe is de oxygenatie? Beoordeel de PO2 en zuurstofsaturatie. 

Normale bloedgas

1. PH is laag = acidose

• PCO2 is hoog dit leidt tot acidose
• Bicarbonaat is normaal, dus nog geen compensatie gestart. 

2.  PaO2 = laag

     Saturatie is ook laag

Mogelijke oorzaken:

• Centraal: verminderde ademprikkel (opiaten, hartstilstand, CVA)
• Perifeer: spierzwakte (thoraxletsel)
• Transport: luchtwegen, longen (COPD, pneumonie, longoedeem.)

Conclusie: Acute respiratoire acidose met slechte oxigenatie. 

1. PH is laag =  acidose

• PCO2 = normaal = geen afwijkingen 
• bicarbonaat is laag = leidt tot acidose 

2. Oxigenatie: 

PaO2 is goed

Saturatie is goed.

Conclusie: Metabole acidose, niet gecompenseerd met normale oxigenatie. 

Oorzaken:

verlies van HCO3: Diarree, Ileus, drainage darminhoud of fistelvorming (alkalische sappen), Overmatige H+ ionen productie (zuren), Eiwitten: weefselafbraak bij koorts, Vetten: ketose bij diabetes, melkuur (lactaat) bij anoxie in de weefsels

     

Deze patient is erg ziek, respiratoire compensatie lukt niet meer? Compensatie zou respiratoir gebeuren door hyperventilatie. In het bloedgas zie je dan een laag PCO2 

1. PH: alkalose 
2. PCO2: laag leidt tot alkalose Bicarbonaat normaal (geen compensatie 
3. Oxigenatie: PaO2 115 en saturatie 100%

Conclusie: ongecompenseerde respiratoire alkalose (acuut) met goed oxigenatie. 

Typisch voorbeeld van hyperventilatie (mogelijk psychisch) 

Symptomen:

• Duizeligheid
• Bewustzijnsverlies
• Paresthesiën (gestoorde gevoelswaarneming)
•  Spierkrampen
•  pH 7.60 – verminderde cerebrale doorbloeding (gebruik hersenoedeem)

1. PH: laag dus acidose

2. PCO is laag, dit leidt tot alkalose (compensatie)

 Bicarbonaat is laag dit leidt tot acidose.

3. Oxigenatie: PaO2 aan de lage kant,  saturatie goed. 

Conclusie: metabole acidose, de respiratoir wordt gecompenseerd.

Goede oxigenatie. 

Waarschijnlijk ernstig zieke patiënt, waarbij sprake is van lactaat acidose (bij shock) Keto-acidose, weefsel afbraak bij koorts of rhabdomyolyse.

1. PH is hoog dus alkalose

2. PCo2 is laag dit leidt tot alkalose, bicarbonaat is normaal (nog geen compensatie)

3. Oxigenatie: PaO2 is laag , saturatie is laag. Waarschijnlijk hyperventilatie ten gevolge hypoxaemie in het bloed. De vraag is hoelang de patient dit volhoudt. 

Casus 1

Situatie:

Patiënt, een 35-jarige vrouw, presenteert zich met snelle ademhaling, misselijkheid en ernstige vermoeidheid. Ze klaagt over buikpijn en een verminderde eetlust.

Background:

De patiënt heeft een voorgeschiedenis van diabetes mellitus type 1. Ze heeft de afgelopen dagen haar insuline niet goed gebruikt vanwege ziekte en verminderde eetlust. Er is verdenking op diabetische ketoacidose.

Assessment:

pH: 7.25

CO2: 3,4 kP mmHg

HCO3: 12 mmol/L

pH: 7.25

CO2: 3,4 kP (25 mmHg)

HCO3: 12 mmol/L

pH: 

CO2: 

HCO3: 

Normaalwaarden:

pH 7.35 - 7.45

CO2 4,6 -6.0 kP of 35-45 mmHg

HCO3 22-26 mmol/L

Conclusie

metabole acidose met onvolledige respiratoire compensatie

bij: diabetische ketoacidose

Casus 2

Situatie:

Een 60-jarige man presenteert zich met verwardheid, duizeligheid en spierzwakte. Hij klaagt ook over een opgeblazen gevoel en misselijkheid.

Background:

De patiënt heeft een voorgeschiedenis van chronisch braken door ernstige gastro-oesofageale reflux. Hij gebruikt dagelijks grote hoeveelheden antacida.

Assessment:

pH: 7.50

CO2: 7,0 kP (55 mmHg)

HCO3: 38 mmol/L

pH: 7.50

CO2: 7,0 kP (55 mmHg)

HCO3: 38 mmol/L

pH: 

CO2: 

HCO3: 

Normaalwaarden:

pH 7.35 - 7.45

CO2 4,6 -6.0 kP of 35-45 mmHg

HCO3 22-26 mmol/L

Conclusie

Metabole alkalose met onvolledige respiratoire compensatie

bij: dehydratie bij braken  en gebruik maagzuurremmers

Casus 3

Situatie:

Een 72-jarige man presenteert zich met kortademigheid, hoofdpijn en lethargie. Hij heeft een chronisch hoestpatroon en voelt zich de laatste dagen meer benauwd.

Background:

De patiënt heeft COPD en rookt al meer dan 40 jaar. Hij gebruikt thuis zuurstof, maar is de laatste dagen gestopt met het gebruik ervan.

Assessment:

pH: 7.35 

CO2: 8,0 kP (60 mmHg)

HCO3: 34 mmol/L

pH: 7.35

CO2: 8,0 kP (60 mmHg)

HCO3: 34 mmol/L

pH:

CO2:

HCO3:

Normaalwaarden:

pH 7.35 - 7.45

CO2 4,6 -6.0 kP of 35-45 mmHg

HCO3 22-26 mmol/L

Conclusie

Respiratoire acidose met volledige metabole compensatie

bij: hypoventilatie door COPD

Casus 4

Situatie:

Een 24-jarige vrouw presenteert zich met acute kortademigheid, tintelingen in haar handen en lippen, en duizeligheid.

Background:

De patiënt heeft een voorgeschiedenis van angststoornissen en paniekaanvallen. Ze heeft zojuist een paniekaanval gehad, met snelle en oppervlakkige ademhaling.

Assessment:

pH: 7.55

CO2: 3,3 kP (25 mmHg)

HCO3: 22 mmol/L

pH:

CO2:

HCO3:

Normaalwaarden:

pH 7.35 - 7.45

CO2 4,6 -6.0 kP of 35-45 mmHg

HCO3 22-26 mmol/L

Conclusie

Respiratoire alkalose zonder metabole compensatie

bij: hyperventilatie