2 De tijd van Grieken en Romeinen - 2.1 Wetenschap en politiek in de Griekse stadstaat

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

h2 les 1

Grieken en Romeinen

2

Tijd van Grieken en Romeinen 3000 v.C. - 500 n.C.

1- Wetenschap en politiek in de Griekse Stadstaat

h2 les 1

Leerdoelen

Tijd van Grieken en Romeinen 3000 v.C. - 500 n.C.

In deze paragraaf leer je:

• hoe de klassieke cultuur van de Griekse stadstaten tot ontwikkeling kwam 
• hoe Grieken dachten over burgerschap en politiek 
• hoe het Griekse wetenschappelijk denken ontstond

h2 les 1

De cultuur van de Griekse stadstaten

Tijd van Grieken en Romeinen 3000 v.C. - 500 n.C.

Met de uitvinding van het schrift begon de oudheid of de tijd van Grieken en Romeinen: tweede tijdvak (3000 v.C.-500 n.C.).

De Grieken

• leefden in een landbouwstedelijke samenleving met onafhankelijke stadstaten
  
• hadden een bloeiende economie, daardoor snelle bevolkingsgroei
  
• vertrokken per schip en stichtten langs Middellandse Zeekust koloniën. Door deze kolonisatie groeit de handel en welvaart.
  

h2 les 1

De cultuur van de Griekse stadstaten

Tijd van Grieken en Romeinen 3000 v.C. - 500 n.C.

De Griekse cultuur bloeit vanaf 5e eeuw v.C. Deze cultuur en de Grieks-Romeinse zijn klassiek: zo goed dat het wordt nagedaan. Dat gold voor de gedachten en de vormentaal: stijl, gebruikte vormen.

Het dak van het Parthenon (Athene) rustte op zuilen: stenen palen. De Grieken maakten als eersten beelden van mensen in natuurlijke houding met levendige gezichten.

h2 les 1

De cultuur van de Griekse stadstaten

Tijd van Grieken en Romeinen 3000 v.C. - 500 n.C.

De antieke Grieken voelden zich met elkaar verbonden tegenover barbaren.

De Griekse stadstaten voerden vaak onderling oorlog tot ze in 338 v.C. in één rijk kwamen. Ze werden toen onderworpen door het koninkrijk Macedonië.

Alexander de Grote verspreidde de Griekse cultuur over een groot gebied. Na zijn dood heerste een Griekse elite over de inheemse bevolking in West-Azië en Egypte.

De vormentaal van de Grieks-Romeinse cultuur is een kenmerkend aspect van de tijd van de Grieken en Romeinen.

The name Marathon comes from the legend of Pheidippides, a Greek messenger. The legend states that he was sent from the battlefield of Marathon to Athens to announce that the Persians had been defeated in the Battle of Marathon (in which he had just fought), which took place in August or September, 490 BC.

h2 les 1

Burgerschap en politiek

Tijd van Grieken en Romeinen 3000 v.C. - 500 n.C.

De politiek van de Griekse stadstaten ontwikkelde zich:

 

• het bestond in het begin uit een erfelijke koning, een monarchie of uit edelen uit adellijke families, deze bestuursvorm heet aristocratie
• later maakten naast de edelen ook rijke handelaren deel uit van het bestuur, een oligarchie: regering van een kleine groep
  
• soms veroverde één edelman op onwettige manier alle macht, er ontstond een tirannie.
  

h2 les 1

Burgerschap en politiek

Tijd van Grieken en Romeinen 3000 v.C. - 500 n.C.

• In Athene werd in 507 v.C. de laatste tiran de stad uit gejaagd. Het werd een democratie, zelfs een directe democratie:

• burgers kozen geen volksvertegenwoordigers, maar mochten zelf stemmen en spreken in de volksvergadering alleen autochtone vrije mannen hadden het burgerschap

Denkers als Plato en Aristoteles noemden ook nadelen van de democratie.

De Pnyx is een heuvel in Athene, die ten westen naast de Akropolis ligt en in de archaïsche periode een rol heeft gespeeld in de politiek van het oude Athene. 

Ostracisme of schervengericht (Grieks: έξω-οστρακισμός; exo-ostrakismos) was in de Atheense democratie een stemprocedure in de Ekklèsia (Volksvergadering) om politieke leiders (generaals) die men te machtig vond voor tien jaar te verbannen. Men probeerde zo waarschijnlijk al te grote tegenstellingen binnen de politieke gemeenschap (polis) te overbruggen.

De procedure werkte als volgt: als de burgers in de Volksvergadering besloten dat er een ostracisme moest worden gehouden, kon iedere burger op een bepaalde dag in de Agora de naam van een door hem gewraakte politiek leider op een stuk gebroken aardewerk (vandaar de naam, ostrakon = scherf) schrijven. Als de scherven waren beschreven, werd de persoon wiens naam het meest werd genoemd voor tien jaar verbannen uit de stad, met behoud van bezittingen en burgerrechten. Rond 415 v.Chr. raakte de procedure in onbruik.

h2 les 1

Wetenschappelijk denken

Tijd van Grieken en Romeinen 3000 v.C. - 500 n.C.

Grieken geloofden dat hun goden menselijke eigenschappen hadden. Griekse filosofen kregen misschien het idee dat goden door mensen verzonnen waren.

De Grieken maakten wetenschap los van de praktijk. Ze gingen nadenken over abstracte begrippen en zochten naar wetmatigheden.

De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat is een kenmerkend aspect van de tijd van de Grieken en Romeinen.

De Agora van Athene (Grieks: Αρχαία Αγορά της Αθήνας) vormde in de oudheid, net zoals de agora’s in andere Griekse steden, het centrum (letterlijk ‘verzamelplaats’) van de stad. Hier lagen de belangrijkste gebouwen voor bestuur en rechtspraak, en er vonden markten en religieuze feesten plaats.

De dood van Socrates, door Jacques-Louis David olieverf op doek, Metropolitan Museum of Art, New York

Een kleroterion, een apparaat waarmee via loting werdbepaald welke Atheense burgers mochten deelnemen aan dejuryrechtbanken.

h2 les 1

Leerdoelen

Tijd van Grieken en Romeinen 3000 v.C. - 500 n.C.

In deze paragraaf leer je:

• hoe de klassieke cultuur van de Griekse stadstaten tot ontwikkeling kwam 
• hoe Grieken dachten over burgerschap en politiek 
• hoe het Griekse wetenschappelijk denken ontstond