Poëzieproject 1

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Dinsdag 22 maart 

Poëzie: 

Aan het eind van deze lessenreeks hebben de leerlingen kennisgemaakt met de volgende begrippen:

- Letterlijk en figuurlijk taalgebruik : zie onderdeel B poëzie en fictie

- Personificatie: zie onderdeel B poëzie en fictie

- Beeldspraak: zie onderdeel E poëzie en fictie

- Vergelijking, metafoor, personificatie: H 1, opdr. 1 en 2

- Metonymie: H2, opdr. 1

https:

Lees de lyrics eens van het liedje van Froukje.
Waar gaat het liedje eigenlijk over?

In het liedje van Froukje wordt gebruik gemaakt van letterlijk en figuurlijk taalgebruik. Welke woorden/zinsdelen worden wel gezongen, maar kunnen niet letterlijk worden opgevat?

Woensdag 23 maart 

- We gaan verder met de vergelijking, de metafoor en de metonymia (metoniem).

Kijk maar eens in de theorie (of online). Wat houden ze in? 

Aan het eind van de les ken je de begrippen en kun je zo toepassen. 

Hier hadden we het over....

Goedemorgen, mijn zon

Ik heb de hele nacht gestaard naar het plafond

En je gevoelens zijn gegoten in beton

Ik wou dat ik zo was, ik wou dat ik dat kon

Ik wou dat ik kon vallen als een vaas op je tapijt

Maar voordat ik dat kan, zet je me zo weer overeind

Maar ik barst en ik breek, tot ik me verspreek

En eerst verdringen en vergeten dan spijt

In een vergelijking staan twee dingen naast elkaar die op elkaar lijken: het object (o) en het beeld (b): De verkoop van deze mobieltjes (o) loopt als een trein (o).

Tussen object en beeld is een overeenkomst:  Er staat een verbindingswoord tussen object en beeld: als. Andere verbindingswoorden zijn: zo … als, lijkt wel, is net, een … van een ….

Welke van de volgende voorbeelden is geen vergelijking?

1. Die jongen is zo gek als een deur.
2. Ik heb je lief zoals je soms gelijk een gouden zomerdag bent
3. Ik kom thuis als ik klaar ben met mijn huiswerk.
4. Hij bibbert als een rietje in de wind.

Welke vergelijking staat in de strofe (de alinea) op de vorige dia?

Bij een metafoor wordt het object weggelaten: het wordt vervangen door het beeld. Je moet zelf de betekenis achter het beeld (= het object) vaststellen:

– Niemand wil vriendin zijn met zo’n heks (b). = heel onaardig meisje (o).

Goedemorgen, mijn zon

Ik heb de hele nacht gestaard naar het plafond

En je gevoelens zijn gegoten in beton

Ik wou dat ik zo was, ik wou dat ik dat kon

Ik wou dat ik kon vallen als een vaas op je tapijt

Maar voordat ik dat kan, zet je me zo weer overeind

Maar ik barst en ik breek, tot ik me verspreek

En eerst verdringen en vergeten dan spijt

In de strofe op de vorige dia wordt ook een of meerdere metaforen gebruikt. Welke?

Met een personificatie stel je een levenloos ding voor als levend persoon:

– Het schip danste op de golven. Het schip (danste) = personificatie.

In het liedje van Froukje staan geen personificaties, maar ...

In het gedicht op de volgende dia wel! 

Welke personificaties vind je hier en waarom zijn het personificaties?

Zomer

De zomer steekt de handen uit de mouwen.

De zon lacht al haar tanden bloot

vol stralend zelfvertrouwen.

Het leven is een trouwe kameraad 

die me lachend op de schouder slaat. 

Herman de Coninck

Welke personificaties vind je hier en waarom zijn het personificaties?

Die krullenbol weet het altijd beter dan de anderen.

Ik heb liever echte Goudse dan die stinkkaas uit Frankrijk.

De zijtribune had geen goed zicht op het doel aan de overkant.

Zo’n nieuwe Eastpack kost toch zeker tachtig euro.

De nieuwste Adele valt volgens de recensenten wat tegen.

Bespreek en vul in wat er met het dikgedrukte woorden bedoeld wordt.

In deze zinnen heb je te maken met een metoniem. 

Wat zou nu een metonymia kunnen zijn?

De uitleg

Veel beeldspraak berust op een overeenkomst (ov) tussen object (o) en beeld (b): Die bouwvakker (o) is zo sterk (ov) als een beer (b). Dat is een vergelijking.

Beeldspraak die niet berust op overeenkomst, maar op een ander verband tussen beeld en object, noemen we metonymie: De snor komt op bezoek. Met de snor bedoel je iemand die een grote snor heeft. Het woord snor is dan een metoniem.Bij metonymie is er een bijzonder verband tussen object en beeld, maar geen overeenkomst zoals bij de vergelijking en de metafoor.

Aan de slag!

Ga naar hoofdstuk 1: woordenschat. Lees de uitleg en maak opdracht 1 en 2. Zet bij de startopdracht maar een kruisje. Maak daarna opdracht 1 van hoofdstuk 2. 

Maandag 28 maart 

Aan het eind van de les hebben de leerlingen gezien dat de vormen van beeldspraak ook terug te vinden zijn in gedichten. 

Maak van het onderdeel woordenschat van hoofdstuk 1 opdracht 1 en 2. Zet bij de startopdracht maar een kruisje. 

Welke vormen van beeldspraak hebben we tot nu toe gehad?

Dit gedicht is van Leo Vroman.

Welke vorm van beeldspraak wordt gebruikt?

Of deze van Hans Andreus

Gelukkig dat

het licht bestaat

en dat het met 

me doet en praat

en dat ik weet 

dat ik er vandaan

kom, van het licht

of hoe dat heet

Ook hier zit een vorm van beeldspraak in. Welke? Waarom?

En deze dan van Theo Olthuis

Welke vorm van beelspraak wordt gebruikt?

Wat betekent 'maar welk stukje is dan nog het meeste mij?'

Stukje

Soms moet ik

zo erg lachen

dat ik denk:

ik kom niet meer bij!

Straks barst ik nog 

en lig ik 

als een puzzel

op de grond,

maar welk stukje

is dan nog 

het meeste mij?

Spuug en vaatdoekpunt

mijn moeder kuste mij naar school

- gelukkig bij de achterdeur -

veegde mijn mondhoeken schoon

met spuug en vaatdoekpunt

ik ruik nog hoe het was

nu blijft zij in de kamer

en zwaait mij weg door het glas

in de speigelschone ruit

fiets ik haar buik in en uit

Hans Hagen.

Welke vorm van beeldspraak zit in dit gedicht?

Wat betekent deze vorm van beeldspraak volgens jou?

Woensdag 30 maart 

Bouwplan ingeleverd?

Tot nu toe:

personificatie

metafoor

metonymia

vergelijking

rijmschema

assonantie

alliteratie

binnenrijm

strofes

enjambement (?)

Zelf aan de slag

Probeer een object in dit lokaal te beschrijven. 

Probeer eens een vergelijking toe te voegen of een metafoor of een personifcatie of een metonymia 

Het hoeft niet te rijmen. Misschien kun je gewoon een enjambement gebruiken of alles in strofes opschrijven in plaats van lange zinnen. 

Bijvoorbeeld

Een fles omhuld met bloemen

zorgend voor warmte

binnen en buiten

als de zon die alsmaar schijnt

en aan het eind van de dag 

ondergaat. 

Bloemlezing! 

Voorlezen uit eigen werk!

Dat is sport

Een paar seconden voor de race.

Je hebt fans. Ze worden hees.

Ze verwachten een sensatie.

Ademhalen. Concentratie.

En dan opeens verstomt hun lied.

Wat er gebeurt, begrijp je niet.

Je sluit ze af. Je gumt ze uit.

De wind steekt op binnen je huid.

Je wordt een suizende orkaan.

en het schijnt dat je gaat staan,

dat je verandert in een vorm,

die gehoorzaamt aan een storm.

Je springt. Daar ga je. Kampioen.

En terwijl je toegejubeld wordt

denk je: wég zijn – dat is sport.

Je bent getraind en voorbereid,

maar pas als je precies op tijd

afwezig bent, en leeg, en stil,

doet je lichaam wat je wil.

Word je mee op reis genomen.

Dat is sport. De mooiste dromen

worden aan je toegekend

terwijl jij ergens anders bent.

Die jou laat doen wat je moet doen.

Je springt. Daar ga je. Kampioen.

En terwijl je toegejubeld wordt

denk je: wég zijn – dat is sport.

Je bent getraind en voorbereid,

maar pas als je precies op tijd

afwezig bent, en leeg, en stil,

doet je lichaam wat je wil.

Word je mee op reis genomen.

Dat is sport. De mooiste dromen

worden aan je toegekend

terwijl jij ergens anders bent.

Edward van de Vendel

Je wordt een suizende orkaan.

Van welke vorm van beeldspraak is dit een voorbeeld en wat wordt ermee bedoeld?

Je gumt ze uit.
Van welke vorm van beeldspraak is dit een voorbeeld en wat wordt ermee bedoeld?

De wind steekt op binnen je huid.

Van welke vorm van beeldspraak is dit een voorbeeld en wat wordt ermee bedoeld?

Word je mee op reis genomen.
Dat is sport. De mooiste dromen

worden aan je toegekend
terwijl jij ergens anders bent.

Wat wordt met deze laatste regels bedoeld?

We hebben nu een aantal gedichten gezien. Wat kun je er nu over zeggen? Denk aan inhoud en aan vorm.