3VWO - Grammatica zinsdelen - H3 - Beknopte bijzinnen

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Beknopte bijzinnen

Hoofdstuk 3 - grammatica zinsdelen

3VWO

Even herhalen: HOOFDZIN en BIJZIN

Hoofdzin
In een hoofdzin staat de persoonsvorm helemaal vooraan of direct na het eerste zinsdeel.

- Heb jij de keuken gestofzuigd?
- Ik wil dat broodje eten.
- Die man is gek geworden.

Hoofdzinnen kunnen met elkaar verbonden worden door nevenschikkende voegwoorden, zoals: en, noch, alsmede, alsook, maar, doch, of, ofwel, dan, want, dus.

- Ik kan die lamp niet repareren, maar ik kan wel een nieuwe lamp kopen.
- Hij eet geen hamburgers meer, want hij wordt anders snel te dik.
- De buurman heeft grijs haar en hij gaat iedere ochtend hardlopen.

Bijzin

In een bijzin staat de persoonsvorm niet vooraan, maar juist achteraan (helemaal achteraan of als een van de laatste woorden). Hoofd- en bijzinnen kunnen met elkaar verbonden worden door onderschikkende voegwoorden, zoals:

dat, als, daardoor, hoewel, indien, nadat, omdat, terwijl, toen, wanneer, zodat, zodra, of, wat.

- Hij vertelde me dat hij naar het strand zou gaan.
- Ze gaat met me mee, als ik haar ticket betaal.
- Ik vind hem heel slim, hoewel hij af en toe wel slordig is.

Voorbeelden

- Wie als eerste over de finish is, wint het toernooi.
--> hoofdzin: wint het toernooi
--> bijzin: wie als eerste over de finish is

- Mijn moeder zei dat ik als baby altijd aan het lachen was.
--> hoofdzin: Mijn moeder zei
--> bijzin: dat ik als baby altijd aan het lachen was

- De oude man die voor de open haard zit, heeft mij opgevoed.
--> hoofdzin: De oude man heeft mij opgevoed
--> bijzin: die voor de open haard zit

Let op: de onderdelen van de hoofdzin hoeven dus niet per se bij elkaar te staan in de originele zin!

In het zinsdeel tussen de vierkante haken staat geen onderwerp. Wat is het onderwerp bij de vergrote (werk)woorden?

[VERMOEID door de lange, warme tocht] doken de wandelaars direct hun bed in.

In het zinsdeel tussen de vierkante haken staat geen onderwerp. Wat is het onderwerp bij de vergrote (werk)woorden?

Eline vroeg Max [de geleende stripboeken morgen weer TERUG TE GEVEN].

Terwijl ze aan hun vanille-ijsjes likten, slenterden de meisjes door de winkelstraat.

Likkend aan hun vanille-ijsjes slenterden de meisjes door de winkelstraat.

De zinnen betekenen hetzelfde, maar de tweede zin is korter. In de eerste zin is een bijzin gebruikt, in de tweede zin een beknopte bijzin.

Een bijzin (bz) heeft een onderwerp en een persoonsvorm:
– (​bijzin Terwijl ze (ow) aan hun vanille-ijsjes likten), slenterden de meisjes door de winkelstraat.

Een bijzin zonder onderwerp en persoonsvorm heet een beknopte bijzin (bekn.bz):

– [​bekn.bz Likkend aan hun vanille-ijsjes] slenterden de meisjes door de winkelstraat.

Het verzwegen onderwerp van zo’n beknopte bijzin (hier: de meisjes) kun je meestal afleiden uit de hoofdzin.

In plaats van de persoonsvorm bevat de beknopte bijzin een voltooid deelwoord (vd), een onvoltooid deelwoord (od) of ‘te + infinitief’ (te + inf).

• voltooid deelwoord:
  – [​bekn.bz Afgeleid door een reclamebord] botste ik tegen een stilstaande auto.

• onvoltooid deelwoord:
  – [​bekn.bz Plat op z’n gat op z’n badmat liggend] las Achmad zijn dagblad.

• te + infinitief:
  – De vrienden spraken af [​bekn.bz hun eerste loon te besteden aan een etentje].

Beknopte bijzinnen zijn net als gewone bijzinnen binnen de hoofdzin een zinsdeel (onderwerp, lijdend voorwerp, voorzetselvoorwerp, bijwoordelijke bepaling) of een zinsdeelstuk (bijvoeglijke bepaling):

– [​bekn.bz K3 live te zien (ow)] is voor veel kinderen een geweldige belevenis.
– De burgemeester gaf toe [ ​bekn.bz niet van erwtensoep te houden (lv)].
– Wij vertrouwen erop [​bekn.bz genoeg drank en hapjes te hebben gekocht (vv)].
– ​[ bekn.bz Nippend van hun hete thee (bwb)] bespraken de dames het mooie weer.
– De leden verwierpen ons plan [​bekn.bz (om) de kantine te verbouwen (bijv.bep)].

apps.noordhoff.nl

Is er sprake van een gewone of 'n beknopte bijzin?

Toen ze na haar werk goed was uitgerust, ging Caja een uur fitnessen.

1. bijzin
2. beknopte bijzin

Is er sprake van een gewone of 'n beknopte bijzin?

Nog mopperend over de verloren derby verlieten de supporters de sporthal.

1. bijzin
2. beknopte bijzin

Is er sprake van een gewone of 'n beknopte bijzin?

De helpdesk is 24/7 telefonisch bereikbaar om u zo nodig van advies te dienen.

1. bijzin
2. beknopte bijzin

Is er sprake van een gewone of 'n beknopte bijzin?

Terwijl ze lekker in het zonnetje zaten, dronken Ronald en Michel een colaatje.

1. bijzin
2. beknopte bijzin

Is er sprake van een gewone of 'n beknopte bijzin?

In de wetenschap op school toch niets te leren, spijbelde Wilco vrijwel dagelijks.

1. bijzin
2. beknopte bijzin

Is er sprake van een gewone of 'n beknopte bijzin?

Martijn vroeg Irene in de fietsenstalling of ze zijn vriendinnetje wilde worden.

1. bijzin
2. beknopte bijzin

Wat is de (beknopte) bijzin?

Pas laat in de avond thuisgekomen, dook de vermoeide pizzakoerier meteen zijn bed in.

Wat is de (beknopte) bijzin?

Pas laat in de avond thuisgekomen, dook de vermoeide pizzakoerier meteen zijn bed in.

Pas laat in de avond thuisgekomen

Wat is de (beknopte) bijzin?

Zodra de golven op het strand aanspoelden, vielen ze in  schuimende vlokken uiteen.

Wat is de (beknopte) bijzin?

Zodra de golven op het strand aanspoelden, vielen ze in  schuimende vlokken uiteen.

Zodra de golven op het strand aanspoelden

Wat is de (beknopte) bijzin?

De drie jongens overwogen al in hun examenjaar een bedrijf in buitenlandse desserts te beginnen.

Wat is de (beknopte) bijzin?

De drie jongens overwogen al in hun examenjaar een bedrijf in buitenlandse desserts te beginnen.

een bedrijf in buitenlandse desserts te beginnen

Wat is de (beknopte) bijzin?

Bij gebrek aan inspiratie huurde de schrijver een huis in Frankrijk om een nieuwe roman te schrijven.

Wat is de (beknopte) bijzin?

Bij gebrek aan inspiratie huurde de schrijver een huis in Frankrijk om een nieuwe roman te schrijven.

om een nieuwe roman te schrijven

Wat is de (beknopte) bijzin?

Terwijl ze hier en daar wat werkten, reisden Josh en zijn vriendin een jaar lang door Australië op zoek naar nieuwe ervaringen.

Wat is de (beknopte) bijzin?

Terwijl ze hier en daar wat werkten, reisden Josh en zijn vriendin een jaar lang door Australië op zoek naar nieuwe ervaringen.

Terwijl ze hier en daar wat werkten

Wat is de (beknopte) bijzin?

De verliezers liepen luid mopperend over de volgens hen oneerlijke scheidsrechter naar de kleedkamer.

Wat is de (beknopte) bijzin?

De verliezers liepen luid mopperend over de volgens hen oneerlijke scheidsrechter naar de kleedkamer.

luid mopperend over de volgens hen oneerlijke scheidsrechter

Ga nu op je laptop naar de digitale methode van Nieuw Nederlands en maak de opdrachten die klaarstaan in de planning.

(H3 - Beknopte bijzinnen)