Herhalingsles

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Studiewijzer

09-09 Par. 1.1 Wat is geschiedenis?

12-09 Par. 2.1 De eerste mensen jager en verzamelen

16-09 Par. 2.1 De eerste mensen jager en verzamelen

19-09 Par. 2.2 De landbouwrevolutie

23-09 Par. 2.2 De landbouwrevolutie

26-09 SO par. 1.1, 2.1 en 2.2

30-09 Par. 2.3 Machtige steden en staten

03-10 Par. 2.3 Machtige steden en staten

07-10 Par. 2.4 Leven voor én na de dood

10-10 Par. 2.4 Leven voor én na de dood

14-10 Herhaling / voorbereiding TWT

Toetsweek periode 1

Hoofdstuk 1 par. 1.1 + Hoofdstuk 2 par. 2.1 t/m 2.4

1. Hoe onderzoeken historici en archeologen het verleden?

• Het verleden: alle tijd die vóór het heden ligt.
• Historicus bestudeert het verleden. 
• Geschiedenis is een verhaal over het verleden dat door onderzoek is ontstaan. 
• Archeologen zoeken in de grond naar sporen uit het verleden en bestuderen dit.

Primaire en secundaire bronnen

3. Hoe wordt de tijd ingedeeld in tijdvakken, eeuwen en jaartallen?

• Er zijn verschillende jaartellingen. 
• In het Westen gebruiken we de christelijke jaartelling, vanaf de geboorte van Christus. Het jaar waarin wij dachten dat hij geboren is kreeg het nummer 1, bijv. 1 vóór Christus = 1 v.C. , 200 v.C...
• Chronologie: de volgorde waarin dingen gebeuren
• Het jaar 0 bestaat niet. 
• Wij leven in de 21ste eeuw. 

De Prehistorie

Pre: vóór

historie: geschiedenis

Vóór de uitvinding van het schrift.

Scheppingsverhaal

God heeft de aarde en de mens geschapen.

Adam en Eva

Evolutietheorie (langzame ontwikkeling)

Miljoenen jaren geleden gingen mensachtige steeds meer rechtop lopen.

Afrika:

• Homo habilis (stenen werktuigen)
• Homo erectus
• Homo neanderthalersis
• Homo sapiens (wetende mensen)

Homo sapiens: de eerste moderne mensen

• Verspreidde zich vanuit Afrika over de rest van de wereld.
• Verschillende soorten mensen leefden tegerlijkertijd. 
• De Homo sapiens bleef 28.000 jaar geleden als enige menssoort over.

De IJstijd

De ijstijd:

• Begon 115.000 jaar geleden. 
• Nederland was niet bedekt met ijs, maar er heerste een poolklimaat. 
• Nadat het warmer werd: steeds meer jager-verzamelaars in onze streken. 

3. Welke kenmerken van de levenswijze hadden de jager-verzamelaars? 

• Kleine groepen
• Nomaden: hadden geen vaste woonplaats.
• Weinig bezit.
• Vaak kwamen jager-verzamelaars op dezelfde plaats terug. 
• Taak verdeling tussen mannen en vrouwen?

Wat veranderde er aan het einde van de laatste ijstijd?

• 11.000 v.C: IJskap van de Noordpool werd kleiner.
• De zeespiegel steeg: de Noordzee ontstond (droge vlakte), moerasgebieden aan de kust van Nederland = steeds meer dieren om te jagen.
• Steeds meer voedsel in de natuur = minder vaak trondrekken voor voedsel.
• Groepen jager-verzamelaars hadden contact met elkaar.

Historische vaardigheden (dingen die je kan doen)

Oorzaak: de reden waarom iets gebeurd. 

Gevolg: iets dat door en na een gebeurtenis plaatsvindt.

Revolutie: als de gevolgen van een gebeurtenissen heel groot en ingrijpend zijn. 

Noord-Afrika en

Midden-Oosten

• Mensen aten planten. 
• De eerste dorpen zijn ontstaan.

• Droog klimaat: minder begroeiing en water (ontstaan woestijnen).

• Te weinig voedsel: dieren trekken weg naar vruchtbare gebieden.

• Mensen trekken ook weg of gaan andere middelen van bestaan zoeken om in leven te blijven.

Landbouwrevolutie

• Revolutie betekent ingrijpende verandering
  

• Jager-verzamelaars worden boer

• De landbouwrevolutie duurde meer dan 1000 jaar: niet iedereen werd tegelijk boer.

Gevolgen van de landbouwrevolutie

• Mensen stoppen te leven als nomaden. 
• Het ontstaan van dorpen en steden.
• Mensen krijgen meer bezittingen en er ontstaat meer ongelijkheid: de één heeft meer bezittingen dan een ander.
• Mensen bouwden stevige boerderijen, tempels en grafmonumenten. 

De eerste boeren in Nederland

• Tussen 7000 en 5000 v.Chr. kwamen boeren vanuit de Midden-Oosten naar Europa.
• Ook op Rond 5300 v.Chr.: de boeren in Zuid-Limburg. 
• De bandkeramiek cultuur.
• Landbouwsamenleving
• Bossen kappen, akkers aanleggen en grote boerderijen bouwen. 

Boeren in Nederland

• Zuid-Limburg: bandkeramiekers (tot 4400 v. Chr)

• Noord-Nederland: megalietcultuur/

trechterbekercultuur (rond 3500 v. Chr.)

• Bouwerken met megalieten (grote stenen

Trechterbekercultuur

• Hunebedden: grafkamers. 
• Zwefstenen die tijdens de ijstijd in de ijskappen vanuit Scandinatië naar het zuiden zijn gebracht. 

Hiërarchie

Sommige bewoners hadden meer macht en invloed dan andere. 

Mensen die het hoogst staan in de hiërarchie vormen de elite.

Irrigatielandbouw

Elk jaar overstroomde de Nijl.

-> Regent in Ethiopië.🌧️

De Nijl overstroomt, zorgt voor vruchtbare slib. 🌿

-> Zwarte vruchtbare modder.

= Perfect voor landbouw.

Irrigatielandbouw

Ze bouwden dijkjes en groeven kanalen langs de Nijl. 

-> Houdt het water tegen. 

-> Water komt bij de akkers.

Dit noem je irrigeren.

Gevolgen irrigatielandbouw:

- Samenwerking was nodig, ontwikkeling hiërarchie.🔺👨‍🌾👨‍🌾 

- Voedseloverschot --> bevolkingsgroei.🌾🍞🧑‍🤝‍🧑🧑‍🤝‍🧑

- Specialisatie: niet iedereen meer boer, ontwikkeling 

   ambachtslieden: schrijver, timmerman, smid, etc.⚒️

- Dorpen worden steden: landbouw-stedelijke samenleving. 👨‍🌾🏠

- Er was een belastingstelsel: inwoners betaalden belasting aan de elite. 

In steden wooden behalve boeren ook ambachtslieden, handelaren en kunstenaars. 

In Mesopotamië

• De prister-koning bestuurde Uruk, hij was aangewezen door de goden. 

• Ziggurat: toren met een tempel er bovenop waar de koning en priesters brachten offers aan de goden. 

• Om de belastingopbrengsten, eigendomsbewijzen en wetten bij te houden gebruikten ze een kleitablet.  

spijkerschrift

• Eerst waren er alleen symbolen voor getallen en eenvoudige woorden. 
• Later werd het tekens die klanken voorstellen waarmee je woorden kunt maken. 

Hiërogliefenschrift

• Duizenden tekeningetjes en tekens die moeilijk te leren zijn. 
• De farao had schrijvers in dienst.
• Schrijfers gebruikten papyrus.

Nijldelta: Beneden-Egypte

Boven-Egypte

EGYPTE:

Narmer verenigde Egypte in 3100 v.C. tot één staat.

Land met duideljike grenzen en een eigen bestuur.

De farao

• Hij bepaalde de wetten en was opperbevelhebber van het leger. 
• De farao was de zoon van de goden, daarom werd hij vereerd als een god.
• Ministers, ambtenaren en soldaten hielpen de farao het staat besturen. 

Het Egyptische Standenmaatschappij:

1: Farao: "god" (zoon van zonnegod Ra), bevelhebber van het leger en vloot, baas van alle priesters en ambtenaren. 

2: Hogepriesters, vizier, hoge ambtenaren.

3. Lage ambtenaren, ambachtsliederen.

4. Slaven... onvrije!

Je werd slaaf als je bijvoorbeeld krijgsgevangen werd genomen of een schuld niet kon aflossen.

Het bestuur van Egypte

• De vizier organiseerde de belasting: boeren moesten een deel van hun oogst afstaan.
  
• Ambtenaren controleerden de oogst en haalden de belastingen op.
  
• De vizier zorgde er daarna voor dat alles in pakhuizen werd bewaard.
  
• Geld bestond niet = landbouwproducten.
• Overgebleven graan werd verhandeld in het buitenland voor producten die weinig voorkwamen in Egypte, zoals hout.

De Egyptenaren

• Een huishouden bestond uit meerdere generaties.
• Vrouwen zorgeden samen voor het huishouden en haalden boodschappen in huis.
• In boerengezinnen hielpen de vrouwen ook op de akkers en verhandelden een deel van de oogst. 

Egyptische vrouwen

• Egyptische vrouwen waren zelfstandiger dan vrouwen in andere landbouw-stedelijke culturen: ze konden een hoge functie hebben, zoals ambtenaar of dokter. 
• Vrouwen en mannen waren min of meer gelijk: vrouwen hadden dezelfde rechten als mannen. 
• Meisjes gingen niet naar school en leerden van hun moeder over het huishouden en kinderverzorging.

Natuurgodsdienst

• De Egyptenaren waren erg afhankelijk van de natuur, denk maar aan de Nijl.
• Polytheïsme: geloof in meerdere goden.
• De Egyptenaren geloofden dat de krachten in de natuur door de goden werden aangestuurd. 
• Goden moesten al deze onverklaarbare dingen veroorzaken.

• Veel goden zagen eruit als dieren.

Kahoot