3.5 Immuunsysteem + recap

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Vandaag

Terugblik vorige weken: 3.1 t/m 3.5

3.6 

3.1 Bloed

Noem de 4 onderdelen waaruit bloed voornamelijk bestaat.

De samenstelling van bloed

Bespreken opgaven 2, 3 en 6 (blz. 188-190)

3.2 De bloedsomloop

Dubbele gesloten
bloedsomloop

- Kleine bloedsomloop: zuurstof wordt 
   opgenomen en CO₂ afgegeven

- Grote bloedsomloop: zuurstof en
   voedingstoffen naar de cellen, CO₂ en
   afvalstoffen opnemen in het bloed

Bloedvaten

- Slagaders: hier stroomt het bloed met kracht doorheen van het hart weg

- Haarvaten: de kleinste bloedvaten in je lichaam

- Aders: hierdoor stroomt het bloed terug naar het hart

Slagader vs. ader

Bespreken opgaven 1, 2, 8 en 9 (blz. 198 -202)

(of in ieder geval delen van deze opgaven)

3.3 Het hart

De bouw van het hart

Barry de rode bloedcel bevindt zich in de rechterboesem. Hij moet naar de nieren en dan weer terugkomen in de rechterboesem. Noteer in de juiste volgorde alle bloedvaten/onderdelen van het hart waar Barry langskomt.

De hartkleppen

- De boezems en kamers zijn van elkaar gescheiden door hartkleppen

- De hartkleppen voorkomen dat het bloed terugstroomt naar de boezems

Halvemaanvormig kleppen

- Zitten aan het begin van de longslagader en de aorta

- Voorkomen dat het bloed terugstroomt 
de kamers in

1) Samentrekken boezems

2) Samentrekken kamers

3) Hartpauze

Daarom klinkt een hartslag ook als:

d-d-pauze

Bespreken opgaven 7 t/m 9

(blz. 212-213)

3.4 Uitscheiding

De nieren

- Een nier bestaat uit nierschors, niermerg en nierbekken

- Nierschors en niermerg: verwijderen afvalstoffen, overtollig water, overtollige zouten en schadelijke stoffen uit het bloed: de urine

- De urine wordt in de nierbekkens
verzameld

- De urine is verzameld in de nierbekkens

- Via de urineleiders wordt de urine afgevoerd naar de urineblaas

- In de urineblaas wordt urine tijdelijk opgeslagen

- Via de urinebuis verlaat de urine je lichaam

- Blaasontsteking

Bespreken opgaven 1 en 5 (blz. 216-218)

Misschien 9 voor de lol

3.5 Het immuunsysteem

- Je kunt beschrijven hoe antistoffen bescherming bieden tegen infecties

- Je kunt beschrijven op welke manieren immuniteit kan ontstaan

- Je kunt omschrijven wat er aan de hand is bij een allergie

Lichaamsvreemd

- Lichaamsvreemde stoffen zijn stoffen die niet in je lichaam thuishoren, zoals bacteriën, virussen, maar ook bijv een splinter

Barrières:

- De huid

- Slijmvliezen (+ trilharen)

- Maagzuur

Maar wat als ziekteverwekkers toch binnenkomen?!

- Tijd voor het immuunsysteem om in actie te komen! 

- Witte bloedcellen als "soldaten" van het immuunsysteem:

Maar hoe weet het immuunsysteem wat een ziekteverwekker is en wat je eigen cellen?

Antigenen

- Antigenen zijn eiwitten op de buitenkant van een cel of virus

- Lichaamsvreemde antigenen activeren het immuunsysteem, lichaamseigen NIET!

Virus

- Een virus is GEEN levend wezen: het bestaat uit DNA in een schil van eiwitten

Antistoffen

- Antistoffen zijn
eiwitten die een
ziekteverwekker
onschadelijk maken

Immuniteit

- Natuurlijke immuniteit

- Kunstmatige immuniteit
Door vaccinaties

Vaccinatie

- Een vaccin bevat een dode of verzwakte ziekteverwekker

- Je wordt ziek, maar je witte bloedcellen maken wel antistoffen

- Rijksvaccinatieprogramma

- Vaccinatiegraad

- Angst/bezwaren tegen inenten

Allergische reactie (op vaccinatie)

- Allergie: overgevoelige reactie voor bepaalde stoffen

- Bijv. rode plekken, huiduitslag, branderig gevoel, jeuk of ontstekingen

- Soms zijn de reacties ernstiger: dikke lippen, benauwd worden, bloedvaten verwijden, lage bloeddruk --> anafylactische reactie

- Dit is dodelijk.. Deze mensen dragen een EpiPen bij zich gevuld met adrenaline

Bespreken opgaven 7 en 8 (blz. 227-228)

3.6 Gezond leven

- Je kunt aangeven hoe je je hart en bloedvaten gezond kunt houden

- Je kunt de gevolgen van alcohol op korte termijn en lange termijn noemen

Bloeddruk

- De druk die het bloed uitoefent op de wanden van de slagaders

- De bloeddruk stijgt tijdelijk als je je inspant

- Te hoge bloeddruk kan schadelijk zijn

    Oorzaken zijn o.a.: stress, roken, overgewicht en zout eten

- Langdurige hoge bloeddruk beschadigt de wanden van de slagaders

Wat gebeurt er als de slagaders beschadigd zijn?

Slagaderverkalking (of: atherosclerose)

- Witte bloedcellen en cholesterol hopen zich op in de wand

- De ontstane verdikking wordt hard door kalk = slagaderverkalking

- Bloedvat nauwer en stijver --> bloeddruk stijgt

Hartinfarct

- Als er door de atherosclerose scheurtjes ontstaan in de slagader, kan bloed hier op stollen --> er ontstaat een bloedstolsel

- In kransslagader van het hart? --> hartaanval of hartinfarct

- Ernstige hartinfarcten zijn dodelijk, maar patiënten krijgen meestal eerst een "waarschuwing": angina plectoris

Dotterbehandeling met stents

Hart- en vaatziekten 

Verhoogde kans door:

- Erfelijke factoren

- Je leefstijl

Alcohol

- Verdovende werking

- Veel (nadelige) effecten op je lichaam

- Jongeren zijn extra gevoelig voor alcohol: meer kans op hersenschade

- Kater ontstaat door vochtverlies en de giftige afbraakproducten van alcohol

Promillage (‰)

- Promillage hangt af

van het aantal glazen, 

MAAR OOK van geslacht,

gewicht, gesport of niet,

gegeten of niet, etc.

Effecten lange termijn

- Alcohol verstoort de ontwikkeling van de hersenen

- Alcohol verstoort de balans tussen de hormonen

- Lever, hersenen, maag en hart kunnen beschadigd raken

- Het geheugen en de prestaties op school, studie en werk gaan achteruit

Alcoholvergiftiging en coma

- Al bij 7 glazen kunnen jongeren alcoholvergiftiging oplopen!

   Gevolg: bewusteloos of zelfs in een coma...

- Bingedrinking/comazuipen is echt *** en voor ***

- Maag leegpompen

Huiswerk: opgaven 1 t/m 4, 6 t/m 9

(blz. 234-237)