Spelling NN havo 4

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

WELKOM havo 4

Nieuw Nederlands Spelling

Check: oordopjes weg + telefoon uit/onzichtbaar

Starten met 10 minuten lezen!! Direct bij binnenkomst :-)

Terugblik 

Paragraaf 1 Spelling 

Paragraaf 2 overige werkwoordspelling

Paragraaf 3 homogene werkwoordspelling

Paragraaf 4 hoofdletters en leestekens

Paragraaf 5 meervoudsvorming

Paragraaf 6 verkleinwoorden

Paragraaf 7 tussenklank in samenstellingen

Paragraaf 8 aan elkaar of los?

Paragraaf 9 liggend streepje.

Paragraaf 10 trema, apostrof, accenttekens

In de agenda

5 november TOETS SPELLING EN FORMULEREN

Voor  11 november inleveren boekverslag (zakelijke gegevens + verwerkingsopdracht) in 1 bestand. 

Vragen?

Raadsel

Ik besta alleen als er licht is maar verdwijn als er licht op me komt. 

Wat ben ik?

Opwarmer (herhaling)

a Het door de penningmeester … (storten) bedrag was een dag later alweer van de rekening … (halen).

b … (worden) toch eindelijk eens wijzer en … (vertrouwen) niet meer op de adviezen van die … (mislukken) beleggingsspecialist.

c Het … (winkelen) publiek liep door de fraai … (verlichten) straten en keek daarna op het Kerkplein … (boeien) naar een … (fascineren) vuurwerk.

Noteer de persoonsvorm in de tegenwoordige of de verleden tijd.

a De vakbeweging … (eisen) morgen drie procent loonsverhoging, omdat de metaalsector

dat volgens de bond wel … (verdienen).

b Door onoplettendheid … (verpesten) Dénise laatst haar grammaticatoets, maar ze …

(compenseren) de onvoldoende met een negen voor een schrijfopdracht.

c … (schaden) het de kwaliteit van de producten als de elektriciteit … (uitvallen)?

d Enkele voetgangers … (bukken) zojuist en … (oprapen) een paar muntstukken … van de

grond.

e Als de trein weer eens … (uitpuilen), … (klagen) iedereen steen en been over de NS.

f Toen de knappe prins haar op het voorhoofd … (kussen), … (ontwaken) de prinses

1. Persoonsvorm

Hoe vind je de persoonsvorm?

Zet de zin in een andere tijd.

Wat zijn de regels voor de persoonsvorm TT?

Ik-vorm: stam

Hij-vorm: stam+t

Staat je/jij achter persoonsvorm? stam

Meervoud: infinitief

Wat zijn de regels voor de persoonsvorm VT?

1. Zwakke werkwoorden ('t ex-kofschip)

2. Sterke werkwoorden (verandering van klank)

Voorbeelden

1. De witte was doe ik nooit bij de bonte was, zodat mijn witte kleding goed wit blijft. 

2. Max Verstappen ... (racen) maandelijks een keer op het circuit van Zandvoort. 

3. Meer dan 80.000 mensen ... (vluchten) vorige week voor aardbevingen en overstromingen.

2. Overige werkwoordsvormen

Infinitief

Het hele werkwoord

Gebiedende wijs

Ga staan! -> Stam van het werkwoord

Onvoltooid deelwoord

Je bent ermee bezig-> Al wandelend bespreken wij de gang van zaken.

Het hele werkwoord +d

Voltooid deelwoord

Zelfde regels als persoonsvorm verleden tijd-> 

laatste letter in 't-exkofschip'? 

3: Homofone werkwoordsvormen

Sommige werkwoorden hebben vormen die hetzelfde klinken, maar anders geschreven worden,

Voorbeelden: vind – vindt; gebeurd – gebeurt; kosten – kostten; verraadden – verraden; verwoeste – verwoestte. 

Homofone werkwoordsvormen

Om te weten hoe je deze woorden spelt, moet je de regels consequent en correct toepassen. Je kunt de regels in het schema vinden (online).  

Theorie blz. 32

-onderzoek doen

-lijst met vragen 

-korte inleiding met uitleg

-afsluiting met dankwoord

-betrouwbaar

Homofone werkwoordsvormen

Je weet nu dat je de 'gewone' spellingregels goed moet toepassen op alle werkwoorden. Zo spel je ook werkwoorden correct die heel veel op elkaar lijken qua klank. 

Kijk maar eens of het al lukt:

Kies de juiste vorm:

a Vorig jaar pesten / pestten de meisjes van 1H3 elke dag opnieuw het kleinste jongetje van

hun klas.

b Als je niet oppast, glijd / glijdt je nog uit op dat spiegelgladde beijzelde trottoir.

c Uit onderzoek word / wordt steeds opnieuw duidelijk dat voortschrijdend inzicht de

geschiedschrijving telkens weer veranderd / verandert.

d Esther denkt dat haar broertje van vijf nog wel in Sinterklaas geloofd / gelooft.

e Zou de krant ook meldden / melden dat deze politicus voor zijn veiligheid maandelijks

naar een andere stad verhuisd / verhuist?

f De OESO heeft gepleit voor een verplichte / verplichtte landelijke toets aan het eind van

groep 8; het basisonderwijs betreurd / betreurt dat.

regels van het spel heeft bepaald / bepaalt.

h Vind / Vindt je ook niet dat de hoofdpersoon in deze serie wel erg onwaarschijnlijke

avonturen beleefd / beleeft?

4. Hoofdletters en leestekens

HOOFDLETTER

1

Aan het begin van een zin. Let op zinnen in de directe rede.

2

Bij persoonsnamen; Sytske van der Zweep, mevrouw Van der Zweep.

3

Namen van verenigingen, bedrijven, instellingen en diensten.

4

Afleidingen van aardrijkskundige namen, merken, historische gebeurtenissen, straten, hemellichamen, gebouwen, feestdagen en titels.

4. Hoofdletters en leestekens

HOOFDLETTER - wanneer niet?!

1. Soorten; glaasje bordeaux

2. historische periodes; middeleeuwen

3. afleidingen van feestdagen; kerstvakantie

4. maanden, dagen, seizoenen; mei, zondag, lente

5. windstreken; noorden, zuiden, westen, oosten

6. Religies en afleidingen daarvan; katholiek, islam, jodendom

4. Hoofdletters en leestekens

LEESTEKENS

Punt

Aan het eind van de zin.

Bij afkortingen.

Vraagteken & uitroepteken

Aan het eind van een zin. Let op de directe rede. 

Komma

1. Voor en na een bijstelling.

2. Tussen twee persoonsvormen.

3. Tussen onderdelen van een opsomming.

4. Voor of na een aanspreking. 

5. Voor een voegwoord.

Puntkomma

1. Zinnen die sterk met elkaar samenhangen.

2. Delen van een opsomming (in zinnen).

Dubbele punt

1. Opsomming aankondigen.

2. .Verklaring aankondigen.

3. Om de directe rede aan te kondigen.

Aanhalingstekens

1. Citaat.

2. Directe rede (alleen bij gesproken tekst, geen gedachten).

Plaats in de zinnen de hoofdletters en de leestekens.

a kun je me even helpen met die zware kist vroeg ferry van munster aan zijn broer lars die antwoordde weet je zeker dat je het niet alleen kunt ferry

b de gereformeerde predikant van de pauluskerk hield wel van feta retsina sangria en chorizo iberico maar dansen als de griekse sirtaki en de spaanse flamenco waren hem een gruwel

5. Meervoudsvorming

- Meervouden op -s: schrijf de s eraan vast als de uitspraak correct blijft.

garages, bureaus, essays.

- Uitspraakproblemen voorkomen is: 's

vwo'ers  

Meervouden op -en: bomen, laarzen, dieven, takken, perziken, knieën, bacteriën

Meervouden op -eren: eieren, runderen

Vreemde meervoudsvormen: musea, data, crises, politici.

6. Verkleinwoorden. Noteer de verkleinvorm.

a display

b hyena

c logé

d oefening

e pudding

f radio

7. Tussenklank in samenstellingen

Tussen-s-, tussen-e- en tussen-en- in samenstellingen

Samenstellingen met een tussenklank-s

Je schrijft de tussenklank-s als je die hoort in de samenstelling.

Dorp + gek = dorpsgek

Dorp + straat = dorpsstraat

Maar niet: dropsveter 

Samenstellingen

Géén tussen-n  als:

• Het eerste deel van de samenstelling geen meervoud heeft (snottebel, rijstevlaai)
• Het eerste deel van de samenstelling verwijst naar iets waar maar 1 van is (zonnebril, maneschijn)

Samenstellingen Samengevat

Welke samenstellingen zijn goed?

1. Groentenwinkel, berensterk
2. Groentewinkel, beresterk
3. Groentenwinkel, beresterk
4. Groentewinkel, berensterk

Welke samenstelling klopt?

1. apentrots
2. apetrots
3. secondenwijzer
4. secondeswijzer

8. Aan elkaar of los?

8. Aan elkaar of los?

8. Aan elkaar of los?

8. Aan elkaar of los?

Aan elkaar:

1. Samenstellingen van twee of drie woorden: schoolvakantie

2. Getallen tot en met duizend en in samenstellingen: drieduizend, zeshonderd. 

3. Combinaties van voorzetsel en bijwoord: dichtbij, naartoe.

4. Combinatie van twee voorzetsels: voorin, achterop.

5. Er, hier, daar, waar + voorzetsel: hieraan, waarvoor, daartegenover.

8. Aan elkaar of los?

Los: 

1. Getallen met miljoen of miljard: vijf miljoen, zes miljard.

2. Combinatie van voorzetsel en bijwoord als daarna een lidwoord of zelfstandig naamwoord komt: hij woont dicht bij de stad.

3. Combinatie van twee voorzetsels als daarna een lidwoord of zelfstandig naamwoord komt: ik zit graag achter op de fiets. 

5. Voorzetsels die onderdeel uitmaken van een werkwoord: inpakken, opschieten, bijzetten. 

9. Liggend streepje

9. Liggend streepje

10. Trema en apostrof

10. Trema, apostrof, accenttekens

11. De schrijfwijze van getallen

Letters gebruik je voor

• hele getallen van één tot en met twintig: acht, negentien, zesde, achtste

• de tientallen tot honderd: vijftig, zeventig; dertigste

• de honderdtallen tot duizend: achthonderd, driehonderdste

• de duizendtallen tot twaalfduizend: negenduizend, tienduizendste

• de getallen miljoen, miljard, biljoen enzovoort: zeven miljoen (los!), negen miljardste (los!)

! Bij grote getallen kun je cijfers en woorden combineren: 34 duizend, 143 miljoen, 26 miljard.

11. De schrijfwijze van getallen

Cijfers gebruik je voor

• getallen boven de twintig, uitgezonderd de tientallen en honderdtallen:

35 miljoen, de 24e (24e , 24ste) voorstelling, 92 gasten

• exacte waarden, zoals maten, gewichten, temperaturen, bedragen, telefoonnummers, data,

adressen, percentages, rekeningnummers, jaartallen, exacte tijdstippen: 67 liter, 45 meter, 4

kilo, 37 °C, € 7,85, 10 mei 1996, Schilderskade 66, 12% of 12 procent, groep 6, paragraaf 4.5,

om 16.00 uur (vier uur geeft de tijdsduur aan.)

11. De schrijfwijze van getallen

Let op:

• Schrijf breuken los (twee derde: 2⁄3, vier zeven achtste: 47⁄8; maar: tweeënhalf), behalve in een

samenstelling: driekwartsmaat, tweederdemeerderheid

• Als in een zin grote aantallen van iets in cijfers staan, gebruik je in die zin ook cijfers voor

kleine aantallen van datzelfde iets: Van de 35 apen werden er 8 ziek, maar de twee verzorgers

hadden nergens last van.

12. Met of zonder -n?

12. Met of zonder -n?

Bijvoeglijke naamwoorden

Bijvoeglijke naamwoorden schrijf je met een -e (zieke koeien, de aanwezige journalisten), maar

als ze zelfstandig gebruikt worden én personen in het meervoud aanduiden schrijf je ze met

-en: doven en slechthorenden, ouden van dagen, de geslaagden.

12. Met of zonder -n? / Kies de juiste vorm.

a Sommige / Sommigen van ons vroegen zich af of de katten alweer binnen waren, of dat ze beide / beiden weer eens een nachtje buiten bleven.

b Van die witlofstronken heten de kleine / kleinen lekkerder te zijn dan de grote / groten.

c De zoons van de buren staan er beide / beiden om bekend dat ze agressief zijn en de meeste / meesten buurtbewoners beangstigen

13. Probleemwoorden

Lastige Nederlandse woorden. 

Dictee :-)