Hoofdstuk 4 Verdienen en uitgeven

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Verdienen en Uitgeven

Hoofdstuk 4 Goede tijden, slechte tijden

4.1 Hoog- 

conjunctuur

en laag-

conjunctuur

Arbeidsmarkt

In een land zijn veel verschillende plekken waar je kunt werken. Er zijn ook veel verschillende mensen, met ieder hun eigen talenten en interesses. De bedrijven en overheid vragen voortdurend om zich heen of er mensen bij hen willen werken. De verschillende mensen bieden aan om bij bedrijven of de overheid te werken. 

Alle plekken waar je kunt werken en alle mensen die werk hebben of willen werken, noemen we de arbeidsmarkt. Op de arbeidsmarkt hebben we een vraagkant (de bedrijven vragen naar werknemers) en een aanbodkant (personen bieden hun werk en hun tijd aan).

Van een ruime naar een krappe arbeidsmarkt.

Ruime arbeidsmarkt

• Aanbod van arbeid is groter dan de vraag. = veel werkloosheid

Krappe arbeidsmarkt

• Vraag naar arbeid is groter dan het aanbod.  = veel vacatures

Economische conjunctuur

Laagconjunctuur

•   bestedingen dalen (consument is voorzichtig, meer sparen)
• productie daalt
• Vraag naar arbeid daalt
•  conjuncturele werkloosheid --> werkloosheid door te weinig vraag

Hoogconjunctuur

• bestedingen stijgen (consument spaart weinig, leent veel)
• productie stijgt
• vraag naar arbeid stijgt
•  loon stijgt
• Prijspeil stijgt --> inflatie

Over- & onderbesteding

In een hoogconjunctuur zie je vaak dat de effectieve vraag de productiecapaciteit overtreft. We spreken van overbesteding.

In een laagconjunctuur is de effectieve vraag kleiner dan de productiecapaciteit. Dat heet onderbesteding.

Recessie & depressie

De groei van de effectieve vraag kan 

ook negatief worden.

Als de groei twee opeenvolgende kwartalen of langer achtereen een negatieve groei vertoont, spreken we van een recessie.

Een langdurige recessie heet een depressie.

4.2 Conjunctuurindicatoren

Stand van de economie:

1. Vertrouwensindicatoren (producenten & consumenten)
2. Economische indicatoren (bbp, consumptie, uitvoer en investeringen)
3. Arbeidsmarktindicatoren (werkgelegenheid, werkloosheid en vacatures)

Stijging van lonen

4.3 A

Hogere lonen --> ..................---> hogere bestedingen

Hogere bestedingen --> .......................---> hogere lonen

Lonen en bestedingen

4.3 A

Hogere lonen --> koopkracht van gezinnen stijgen ---> hogere bestedingen

Hogere bestedingen --> productie stijgt, vraag naar arbeid stijgt---> hogere lonen

Lonen en inflatie

4.3 B

Hogere lonen -->.....................--> hogere inflatie

Hogere inflatie --> ................................--> hogere lonen

Lonen en inflatie

4.3 B

Hogere lonen -->bestedingen stijgen, vraag naar goederen overstijgt het aanbod --> hogere inflatie

Hogere inflatie -->vakbonden willen behoud van koopkracht--> hogere lonen (eisen)

Bestedingsinflatie

Anti cyclisch begrotingsbeleid van de overheid

• Bij Laagconjunctuur: 
• Belastingen verlagen --> hoger nettoloon --> bestedingen stijgen
• Overheidsuitgaven verhogen --> nationale bestedingen stijgen

• Bij Hoog conjunctuur
  
• Belastingen verhogen --> lager nettoloon --> bestedingen dalen
• Overheidsuitgaven verlagen --> nationale bestedingen dalen

Pro cyclisch conjunctuurbeleid

Bij onderbesteding:

De belastingen verhogen

De overheidsbestedingen verlagen

Bij overbesteding:

De belastingen verlagen

De overheidsbestedingen verhogen

conjunctuur en de overheid

- Anti / Procyclisch 

conjunctuurbeleid

Waarom hoogconjunctuur afzwakken?

• Hoge bestedingen
• Productie stijgt
• Vraag naar arbeid stijgt
• Loon stijgt
• Prijzen stijgen
• Internationale concurrentiepositie verslechterd

00:18

Hoezo is het nadelig voor de burger dat de overheid veel geld leent

Automatische stabilisatoren

Welke automatische stabilisatoren maken de conjunctuurbeweging minder heftig?

- sociale uitkeringen mensen kunnen blijven besteden met een uitkering, wanneer ze hun baan kwijt zijn

- progressief belastingstelsel bij loonstijging

een hoger % belasting betalen waardoor relatief een 

kleiner deel van het extra inkomen uitgegeven kan worden

Automatische stabilisatoren

- Minimumloon bij laagconjunctuur dalen de lonen door daling werkgelegenheid. Mimumloon is een vloer in de bestedingen

4.4  Monetair beleid

Europese Centrale Bank (ECB) is de bank van de Eurozone.

Beleid is gericht op prijsstabiliteit in de Eurozone.

Doel: hoogte van de inflatie ongeveer 2%.  Waarom?

           Hoge inflatie is ongewenst (>2%): koopkracht inkomens en waarde spaargeld daalt;

           slechtere concurrentie positie t.o.v. buitenland.

           Deflatie is ongewenst: bestedingen worden uitgesteld omdat producten goedkoper worden. 

Inflatie te hoog:

• ECB verhoogt rente
• Meer gespaard
• Minder geleend
• Bestedingen dalen
• Prijzen dalen

Inflatie te laag:

ECB verlaagt rente

Minder gespaard

Meer geleend

Bestedingen stijgen

Prijzen stijgen

De overheid van de VS legt wegen aan in tijden van laagconjunctuur

1. Pro-Cyclisch beleid
2. Anti-Cyclisch beleid

De economie van een land zit in laagconjunctuur. Anti-cyclisch beleid zou zijn:

1. Belasting verlagen
2. Belasting verhogen
3. Overheidsuitgaven verlagen
4. BTW verhogen

I: bij hoogconjunctuur is het politiek lastig om anti-cyclisch beleid te voeren
II: anti-cyclisch beleid kan door politieke besluitvorming omslaan in pro-cyclisch beleid

1. beiden juist
2. beiden onjuist
3. I: juist II: onjuist
4. I: onjuist II: juist

De economie van een land zit in hoogconjunctuur. Anti-cyclisch beleid zou zijn:

1. Belastingen verlagen
2. Belastingen verhogen
3. Overheidsuitgaven verhogen
4. BTW verlagen

Het beleid van de overheid is tegengesteld aan de conjuncturele ontwikkeling. Welk beleid is van toepassing?

1. Anti-cyclisch (begrotings)beleid
2. Pro-cyclisch (begrotings)beleid