Over taal H1: Beeldspraak

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

maandag 8 december

- Voorlezen Dickens kerstverhaal

- Begrippenlijst fictie en boekopdracht 2

- herhaling beeldspraak en stijlfiguren

- Zelfstandig werk

- Huiswerk

Dickens kerstverhaal

Verklaar de titel

Schrijf voor jezelf op:

Is het een goede titel en waarom (niet)?

Hoofdpersonen

• Scrooge
• Jacob Marley
• Fred
• Bob Cratchit

Eigenschappen
Ebenezer Scrooge?

Herhaling beeldspraak en stijlfiguren

Lesdoel

Aan het einde van deze les ken je de stijlfiguren: 

enumeratio, opsomming in drieën, drieslag, climax, hyperbool, understatement en anthithese.

Stijl

Stijl is de manier waarop je spreekt of schrijft. De stijl die je kunt gebruiken is onder meer afhankelijk van jouw publiek.

Er zijn verschillende stijlfiguren. Een stijlfiguur zorgt ervoor dat een tekst afwisselend wordt. En daarmee prettiger om te lezen. Een stijlfiguur kun je ook gebruiken om wat je zegt duidelijker te maken.

Welke stijlfiguren hebben we behandeld?

Stijlfiguren

• enumeratio = opsomming: 'Ik heb proefwerken, opdrachten, werkstukken en examens.
• opsomming in drieën = opsomming van drie begrippen: vader, moeder en kinderen.
• drieslag = vaste opsomming van drie begrippen: Koning, keizer, admiraal. Ik ken ze allemaal.
• Climax = steeds sterker wordende reeks: goed, geweldig, fantastisch!
• hyperbool = sterke overdrijving: Ik heb me dood gelachen.
• understatement = een afzwakkende term of omschrijving: Het was een leuk bedragje.
• antithese = tegenstelling: Een lach en een traan.

Taalgebruik

Taalgebruik wordt dus interessanter wanneer je afwisselt. 

Om jouw punt te maken, kun je niet alleen de hiervoor genoemde stijlfiguren gebruiken, maar ook beeldspraak. 

Je spreekt dan in beelden; je gebruikt een plaatje om iets duidelijk te maken. 

Waar denk je aan bij 'beeldspraak'?

Wat is beeldspraak?

Beeldspraak is figuurlijk taalgebruik. Er wordt niet letterlijk gezegd wat er wordt bedoeld. 

Voorbeeld: 'Ik heb honger als een paard.'

1. Vergelijking

1. Vergelijking met 'als' of ander (vergelijkend) woord 
   Hij is een beer van een vent.
   
   
2. Vergelijking zonder 'als' of ander (vergelijkend) woord
   Je kamer, die zwijnenstal, moet worden opgeruimd!

Beeld én object staan in de zin.

Metafoor

• Het object wordt vervangen door het beeld                                                             Wat een zwijnenstal is het hier!

• Spreekwoorden en gezegden zijn vaak metaforen
    Als er een schaap over de dam is, volgen er meer.

Personificatie

Levenloze of abstracte dingen krijgen menselijke eigenschappen

De wind huilt om het huis.
Mijn kamer smeekt om een opruimbeurt.

4. Synesthesie

• De indruk van een bepaald zintuig wordt verbonden met die van een ander
  
  Warme kleuren
  Bittere woorden
  Scherpe geur

5. Metonymia

Relatie tussen beeld en object is niet gebaseerd op vergelijking, maar op een andere relatie:

• Maker - product
    De nieuwste Mulisch lezen.
  
  
• Materiaal - product
    De ijzers onderbinden.

• Verpakking - inhoud
    Doe mij nog maar een glas.
  
  
• Deel - geheel
    Even de neuzen tellen.
  
  
• Geheel - deel
    Nederland won met 1-0.

Waarom beeldspraak?

• Beeldspraak maakt taal levendig en aantrekkelijk
• Beeldspraak kan overtuigend werken 
• Beeldspraak kan ervoor zorgen dat je dingen makkelijker begrijpt 

00:18

Wat is volgens Arjen Lubach de reden dat politici beeldspraak gebruiken?

01:09

Wat zou er bedoeld worden met de metafoor 'gratis bier uitdelen'?

Hier kan je ook aangeven dat het nog maar de vraag is of het gebruik van beeldspraak begrip bevordert.

'In het zonlicht dansten talloze stofjes.'

Welke vorm van beeldspraak?

1. Vergelijking
2. Metafoor
3. Metonymia
4. Personificatie

'In het zonlicht dansten talloze stofjes.'

Wat wordt er in letterlijke zin bedoeld?

'Heb jij de nieuwste Herman Koch al gelezen?'

Welke vorm van beeldspraak?

1. Vergelijking
2. Metafoor
3. Metonymia
4. Personificatie

'Heb jij de nieuwste Herman Koch al gelezen?'

Wat is het object en wat is het beeld?

'Mijn moeder heeft een warme stem'

Welke vorm van beeldspraak?

1. Vergelijking
2. Personificatie
3. Metafoor
4. Synesthesie

'Mijn moeder heeft een warme stem'

Welke zintuigen worden gecombineerd?

'Hij is zo trots als een pauw'

Welke vorm van beeldspraak?

1. Vergelijking
2. Personificatie
3. Synesthesie
4. Metafoor

'Hij is zo trots als een pauw'

Wat is het object en wat is het beeld?

'Ik brand van verlangen.'

Welke vorm van beeldspraak?

1. Vergelijking
2. Metafoor
3. Metonymia
4. Synesthesie

'Ik brand van verlangen'

Wat wordt er bedoeld?

Beeldspraak komt veel voor in literatuur en ook in liedjes.

We luisteren naar een fragment uit het nummer Ijskoud van Nielson.

Beantwoord daarna de volgende vraag: welk stukje uit de tekst van IJskoud bevat een personificatie?

We luisteren naar een fragment uit het nummer Thuis van Snelle.

Beantwoord daarna de volgende vragen:

1. Noem een voorbeeld van beeldspraak uit dit fragment.

2. Zet erachter welke vorm van beeldspraak het is.

Nog een keer de tekst

En ik kan niet onder woorden brengen wat

Er gebeurt als ik het huis binnenstap, maar

Het is als de aankomst in de haven na een lange tijd op zee

Hier staan mijn voeten op de aarde

En mijn jeugd op dvd, en

Lang niet vaak genoeg is deze tijd aan ons besteed

Maar nergens tikt die zo en is de puzzel zo compleet

Ik ben thuis, hier ben ik thuis

Hier ben ik thuis

In het dagelijks leven kom je beeldspraak overal tegen. Niet alleen in verhalen en muziek, naar ook in  de politiek. Net als het gebruik van stijlfiguren maakt het taal levendiger en kan het je helpen om in discussies de ander ermee te overtuigen.

Maar LET OP! 

Filmfragment

Kijkvragen:

We gaan kijken naar een filmfragment van Even tot hier.

Let op de metaforen en schrijf mee!

Opdracht 2 (blz. 98)

1

a smeekt (De ketting) heeft … heel hard nodig

b voorspellen (Lange witte wolkenveren) laten zien dat er … komt

c wuiven (zagen het koren) heen en weer bewegen; golven

d roept (we beseffen dat we) aan het werk moeten; we voelen onze plicht

e vertelt (in de roman) wordt (het levensverhaal van …) beschreven

f slaapt (mijn mobiel) is (nooit) uitgeschakeld: staat (altijd) aan

Opdracht 2 (blz. 98)

2 

De werkwoorden kun je, met uitzondering van nummer f, eigenlijk alleen gebruiken als het over mensen gaat. Alleen slapen kan ook voor dieren gelden.

Opdracht 3 (blz. 98)

lichtpuntjes (alinea 2) positieve kanten; wat optimisme kan geven

brug (alinea 3) verbinding

rund (alinea 4) onnozel iemand; stommerik; domkop

hofleveranciers (alinea 4) belangrijkste makers; degenen die de beste en meeste zaken leveren

vliegt (alinea 4) gaat heel snel

arena (alinea 6) plek waar gevochten wordt (hier: met woorden)

goochelen (alinea 6) bijzondere kunsten uithalen

Zelf aan de slag

Maak online van cursus 7 spelling: § 1 Herhaling leerjaar 1 vwo

'Ik weet wat beeldspraak is en waarom het gebruikt wordt.
Ik kan een metafoor en een personificatie herkennen en het verschil tussen deze twee uitleggen.'


In hoeverre klopt dit voor jou?

010

Wat vond je van de les?

😒🙁😐🙂😃