02 - Helder en duidelijk taalgebruik

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Helder en duidelijk taalgebruik

Taalverzorging §B2

Lesdoelen

Als het goed is, weet je aan het eind van deze les: 

- wat we verstaan onder syntactisch, semantisch en pragmatisch niveau; 

- hoe je kunt beredeneren hoe miscommunicaties op deze niveaus ontstaan; 

- hoe je duidelijk en helder kunt formuleren. 

Herhaling §A3: Samenstellingen

Maak in je schrift een samenstelling van de volgende woorden: 

kool die groen is

woning voor één gezin 

crème waardoor de zon je niet brandt

omroep op de radio 

wijzer die de secondes aangeeft 

pap gemaakt van rijst. 

tekort aan vitamine C

dirigent die ook chef is

inname van cafeïne

biljet van 20 euro

laag tegen het aanbakken 

saldo op je ov chipkaart

Miscommunicaties

Taal wordt gebruikt om te communiceren, met andere woorden: om informatie of gedachten over te brengen. 

Bij dit overbrengen kan er wel eens iets misgaan: je wordt niet helemaal goed begrepen of vat iets verkeerd op. 

Deze miscommunicaties kunnen op drie niveaus ontstaan. 

Niveau 1: Syntactisch niveau

Onder de syntaxis verstaan we de zinsbouw van een zin; oftewel de volgorde van de verschillende zinsdelen. 

Vaak begint een zin met het onderwerp en volgt daarna de persoonsvorm. Een andere volgorde voelt vaak 'onprettig' aan. 

Miscommunicaties met syntaxis (1/2)

Miscommunicaties op het gebied van syntaxis kunnen ontstaan wanneer je niet de gebruikelijke volgorde van zinsdelen gebruikt: 

Miscommunicaties met syntaxis (1/2)

Miscommunicaties op het gebied van syntaxis kunnen ontstaan wanneer je niet de gebruikelijke volgorde van zinsdelen gebruikt: 

Niet: Aan duizend man personeel moet het nieuwe kantoor ruimte bieden.

Maar: Het nieuwe kantoor moet ruimte bieden aan duizend man.

Miscommunicaties met syntaxis (2/2)

Ook kan het op het gebied van syntaxis misgaan als je te lange zinnen maakt door er te veel onnodige informatie aan toe te voegen. 

Miscommunicaties met syntaxis (2/2)

Ook kan het op het gebied van syntaxis misgaan als je te lange zinnen maakt door er te veel onnodige informatie aan toe te voegen. 

Niet: Eindelijk, na jarenlang wachten is Yoko Ono sinds woensdag (plaatselijke tijd) bijgeschreven als een van de schrijvers van het nummer Imagine dat ze samen, of in ieder geval deels, schreef met haar partner van destijds, wijlen John Lennon.

Hoe dan wel?

Maar: Yoko Ono is officieel toegevoegd als een van de schrijvers van het nummer Imagine. De muzikante schreef het nummer samen met haar partner, wijlen John Lennon.

Niveau 2: Semantisch niveau

Het semantisch niveau kijkt niet naar de volgorde van de zinsdelen, maar naar de betekenis van de woorden die je gebruikt. 

Zorg ervoor dat je duidelijke en niet dubbelzinnige bewoordingen gebruikt. 

Miscommunicaties met  semantiek (1/4)

Op semantisch niveau kunnen miscommunicaties ontstaan als er teveel gebruik gemaakt wordt van stopwoordjes of vage bewoordingen. 

Miscommunicaties met  semantiek (1/4)

Op semantisch niveau kunnen miscommunicaties ontstaan als er teveel gebruik gemaakt wordt van stopwoordjes of vage bewoordingen. 

Niet: Best wel erg vervelend, zeg maar, dat je nu dan toch eigenlijk best wel vaak, van die, zeg maar, hoofdpijn hebt.

Maar: Vervelend dat je zo vaak hoofdpijn hebt!

Miscommunicaties met  semantiek (2/4)

Ook kan het op dit niveau misgaan als je te omslachtige taal gebruikt, in plaats van je boodschap kort en krachtig over te brengen. 

Miscommunicaties met  semantiek (2/4)

Ook kan het op dit niveau misgaan als je te omslachtige taal gebruikt, in plaats van je boodschap kort en krachtig over te brengen. 

Niet: In dezen is het ten zeerste van belang dat onze belangen aan de orde komen in het gesprek.

Maar: Hierbij is het belangrijk dat onze belangen worden besproken.

Miscommunicaties met semantiek (3/4)

Ook het gebruik van ouderwetse woorden in plaats van moderne of hedendaagse woorden kan tot miscommunicaties leiden. 

Miscommunicaties met semantiek (3/4)

Ook het gebruik van ouderwetse woorden in plaats van moderne of hedendaagse woorden kan tot miscommunicaties leiden. 

Niet: te allen tijde, alsmede, omtrent, etc.

 Te allen tijde kunt u advies vragen omtrent uw hypotheek.

Maar: altijd, ook, over, etc.

 U kunt altijd advies vragen over uw hypotheek.

Miscommunicaties met semantiek (4/4)

Dubbele ontkenningen kunnen ook voor onduidelijkheid zorgen. 

Miscommunicaties met semantiek (4/4)

Dubbele ontkenningen kunnen ook voor onduidelijkheid zorgen. 

Niet: Zeg niet dat ik je niet heb gewaarschuwd!

Wel: Ik heb je gewaarschuwd!

Aan de slag

Lees de theorie op pagina 282 en 283 door en werk vervolgens aan opdracht 1 tot en met 3 op pagina 284.