2.1 Politiek en burgerschap in de Griekse wereld

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Tijd van de Grieken en Romeinen

3000 v. chr. - 500 na chr.

Eenheid want dezelfde taal en cultuur (godsdienst) en munt (Drachme).

Verdeeldheid want conflicten tussen de verschillende poleis 

Griekse wereld - Helleense wereld (Hellas = Griekenland)

2.1 Politiek en burgerschap in de Griekse wereld

Plato, in: Protagoras

Wanneer wij in de volksvergadering samenkomen en er staan bouwactiviteiten op de agenda, dan vragen we architecten om advies, bij scheepsbouw halen we er scheepsbouwers bij en hetzelfde geldt voor andere projecten. Maar als er gediscussieerd wordt over het politieke beleid van de stad, dan mag iedereen zijn zegje doen: timmerlui, smeden, leerbewerkers, matrozen, arm en rijk, van goede of slechte komaf.

--> wat vindt hij van de democratie?

Thucydides, in: De Peloponnesische oorlog

Onze staatsvorm heeft democratie, omdat ze niet in handen is van een kleine groep, maar van de meerderheid. In de wetgeving geldt bij een conflict gelijk recht voor iedereen. Iemands positie in de staat? De vraag hoe iemand een functie het beste kan uitoefenen? Dat wordt niet bepaald door afkomst, maar door capaciteiten. Als iemand arm is en hij kan de stad van dienst zijn, dan wordt hij daarin niet gehinderd door zijn lage positie in de maatschappij.

--> wat vindt hij van de democratie? 

Leerdoelen 2.1 - Politiek in de Griekse stadstaat.

Je kunt:

1. uitleggen hoe de politieke organisatie bij de oude Grieken was

2. verschillende politieke bestuursvormen herkennen, uitleggen en vergelijken.

3. de Atheense democratie vergelijken met de huidige vorm van democratie in Nederland.

4. kort uitleg geven van de opkomst en ondergang van de Atheense democratie.

Waarom is de Griekse oudheid belangrijk?

- Athene als 'geboorteplaats' van de democratie 

- Discussie over bestuur, burgerschap , geloof & wetenschap

- Expansiedrift en oorlogen

- Een teken van moderniteit!

democratie

aristocratie

monarchie

tyrannie

bestuur van de 'besten'

bestuur door alleenheerser

(die de macht gegrepen heeft)

bestuur door 'het volk' 

bestuur door één heerser met erfelijke opvolging

Bestuursvormen

Politiek komt van het woord polis  

Monarchie: staat met één leider via erfopvolging (mono = één)

Aristocratie: regering van de "besten" (adel) --> aanspraak op burgerschap

Tirannie: staat met één leider die de macht (met geweld) greep

Timocratie: regering op basis van welstand

Oligarchie: macht in handen van kleine groep mensen (weinigen).

Democratie: regering van burgers (Athene) (demos = volk)

Meritocratie: regering van mensen op basis van verdiensten, niet op basis van komaf.   

Een regering moet zich aan de wet houden en het algemeen belang dienen. Dat kan ook in een democratie.

Elite van bekwame mensen moet de leiding krijgen. In een democratie spreken politici het volk naar de mond dat zich laat leiden door emoties. 

Atheense democratie

• Burgerschap: Atheens man
• Belangrijke functies door loting verdeeld ( Boule - Raad van 500)
• Directe democratie - volksvergadering  de Ecclesia
• Ostracisme = schervengericht Wie een bedreiging vormde kon worden weggestemd

nos.nl

Burgerrechten in de Atheense democratie

Burgerschap: Atheense mannen. Vrouwen hadden geen inspraak, zeer beperkte rol in het publieke leven.

Metoiken: vrije mannen, maar geen burgerrecht. Veel verschillende beroepen en dienen in het leger, geen grondbezit. 

 

Slaven. Deden werk wat ook vrije mannen deden. Na vrijkopen of vrijlaten werden ze deel van de metoiken. 

Inspraak in het bestuur hing samen met de rol in de verdediging van de stadstaat;

van koning, naar adel, naar inwoners met burgerschap

Onvrede? Dan kon een tiran een poging wagen..

Atheense democratie

• Burgerschap: Atheens man
• Belangrijke functies door loting verdeeld ( Boule - Raad van 500)
• Directe democratie - volksvergadering  de Ecclesia
• Ostracisme = schervengericht Wie een bedreiging voor het machtsevenwicht vormde kon worden weggstemd

Athene: van machtige staat tot einde zelfstandigheid

• Ionische opstand (490- 479 v. Chr) Perzische oorlog --> 'vrije Griekse burger'
• Athene als leider van de Delisch-Attische Zeebond (477-404 v.Chr.)
• Peloponnesische oorlog (431-404 v.C.)
• Philippos van Macedonie verovert Griekenland (338 v.C.) 
• Door Alexander de Grote raakt de Griekse cultuur verder verspreid = Hellenisme

Ontwikkeling van wetenschap in de Griekse stadstaat.

Alle gebeurtenissen worden verklaard door het handelen van goden. 

Natuurverschijnselen verklaren en kennis opdoen door te onderzoeken en logisch te beredeneren. 

Opdrachten - Huiswerk voor woensdag 25/9

Basiskennis en Vaardigheden: 2, 3, 6, 7, 8, 9, 11, 12, 13, 15, 16, 17

Herhaling: 22, 23, 25

Verdieping: 26, 28, 29

"De Griekse wereld"

Polis (poleis) - Griekse stadstaat: stad met versterkte burcht en omliggende landbouwgronden

Eenheid versus verdeeldheid          (cultuur versus bestuur)

vanaf 800 v. Chr.: bevolkingsgroei --> voedseltekort --> koloniën; zo verspreiding van de cultuur

Welke bestuursvorm werkt het beste?

Kan je het hebben over 'één Griekenland' ? Leg je antwoord uit.

Iedereen in Nederland mag stemmen voor de Tweede Kamer verkiezingen

1. Monarchie
2. Tirannie
3. Democratie
4. Aristocratie

Alleen mensen met een hoog salaris mogen stemmen

1. Monarchie
2. Tirannie
3. Democratie
4. Aristocratie

De Tweede Kamer wordt opgeheven en de koning krijgt het voor het zeggen

1. Monarchie
2. Tirannie
3. Democratie
4. Aristocratie

Is het verloten van bestuurlijke functies democratisch?

1. Ja
2. Nee

Zou iemand die een bedreiging voor de democratie vormt voor een periode van 10 jaar verbannen moeten worden?

1. ja
2. nee

Ontstaan van de Atheense democratie

Vanaf 800:  Aristocratie: Archonten en Areopagus; hervormingen van Solon (594 v. Chr.) waarbij ook minder rijken (enige) inspraak kregen

 

naar Tirannie - Pisistratus die in 546 v. Chr. die o.a. schulden (van boeren) kwijt liet schelden.

naar Democratie (Clisthenes 508 v. Chr.)

Met wie ben jij het meer eens, Thucydides of Plato? Leg uit waarom.

Vind je de Atheense democratie modern? Geef minimaal één antwoord voor en één antwoord tegen.

Iemand schreef ooit: de trots der Grieken dreef hun naar hun ondergang. Leg deze opmerking uit

Leerdoelen 2.1 - Wetenschap en politiek in de Griekse stadstaat.

Je kunt:

1. de nieuwe manier van rationeel-wetenschappelijk denken bij de oude Grieken uitleggen en vergelijken met het mythologische wereldbeeld.

2. uitleggen hoe de politieke organisatie bij de oude Grieken was

3. verschillende politieke bestuursvormen herkennen, uitleggen en vergelijken.

4. de Atheense democratie vergelijken met de huidige vorm van democratie in Nederland.

5. kort uitleg geven van de opkomst en ondergang van de Atheense democratie.

2.3 - De Grieks-Romeinse cultuur.

De Griekse en Romeinse Vormentaal = stijl van bouwen en beeldhouwen

Griekse Vormentaal: zuilen, fronton en fries

Griekse Vormentaal: beelden

Natuurlijke houdingen

Ideaal beeld: volmaakte schoonheid

Romeinse vormentaal: kopiëren van de Grieken, maar (ook):

Realistisch beeld: individuele eigenschappen

Romeinse vormentaal: gebouwen

Bogen

Gewelven 

Koepels

Noem drie elementen
van de Grieks-Romeinse
vormentaal:

Schrijf op: welke uitvindingen kun je uit de songtekst halen?