11. V6A Literatuur 24 en 25

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Welkom V6A!

10 minuten lezen

Programma van de les

• Terugblik
• Literatuur 24, Vernietiging en Vernieuwing - deel 2
• Literatuur 25, De tijden veranderen
• Afsluiting en vooruitblik - 5 minuten

Lesdoelen:

Je kunt minstens drie eigenschappen van de literatuur tussen '40 en '60 noemen.

Je weet wie de Vijftigers zijn.

Waar moest je als kunstenaar lid van zijn om je werk te publiceren in WOII?

Wat houdt de vorm-of-ventdiscussie in?

Nederlands-Indië

• Na een lange en pijnlijke strijd wordt Indonesië in 1949 onafhankelijk. Suriname en de Antillen volgen in 1954.​

• Het duurt tot de jaren '70 tot de kwestie Indonesië in de literatuur wordt verwerkt.

• Zowel de bezetting van de Japanners, het verlies van Indië en de onafhankelijk van Indonesië krijgen een rol in de Nederlandse literatuur. 

Eerste boekenweekgeschenk in 1949

Oeroeg speelt zich af in

1. Indonesie
2. Nederland
3. Thailand
4. Nederlands-Indie

Kenmerken van de poëzie van de Vijftigers

• Taal is persoonlijk
  
  
• Rijm, metrum, regelmatige strofebouw en interpunctie komen nauwelijks voor
  
  
• Overdaad aan beeldspraak 
  
  
• De beelden roepen een sfeer op (verband is niet logisch, maar associatief)
  
  
• Sterke betrekking op de omstandigheden waarin de mens moest leven (engagement - De koude oorlog)
  
  
• Nauwe banden met de beeldende kunst

"Lekker stout"

Andere stemmen M. Vasalis 

• Onderwerpen waar mensen vaak geen woorden voor hebben. 

• ...over wat mensen ervaren bij liefde, dood, kinderen, ouderdom.

• Kortom: over het leven. 

• Door de (mannelijke) literaire kritiek afgedaan als ‘damespoëzie’.

 Annie M.G. Schmidt 

• is misschien wel de meest invloedrijke schrijver uit deze periode. 

• Haar antiburgerlijke dichtbundel Ik ben lekker stout (1953) voor kinderen is de voorbode van de protesten in de jaren ‘60.  

CHECK, CHECK!
De Vijftigers zetten zich af tegen...

1. de overheersing van het verstand in de poëzie
2. de overheersing van het gevoel in poëzie
3. de overheersing van het gevoel in de roman
4. de overheersing van het verstand in de roman

CHECK, CHECK!
Wie is geen belangrijke Vijftiger?

1. Lucebert
2. Gerard van 't Reve
3. Gerrit Kouwenaar
4. Remco Campert

CHECK, CHECK!
Wat is geen kenmerk van de poëzie van de Vijftigers?

1. Engagement
2. Humor
3. Overdadige beeldspraak
4. Nauwelijks spelling, interpunctie, rijm en metrum

CHECK, CHECK! Literatuur '40-'60

De tijden veranderen 1960-1980

Juiste volgorde

1. Vernietiging & vernietiging/De tijden veranderen/Vorm of vent
2. Vorm of vent/De tijden veranderen/Vernietiging & vernieuwing
3. Vorm of vent/Vernietiging & vernieuwing/De tijden veranderen
4. De tijden veranderen/Vorm of vent/Vernietiging & verandering

Protest!

• ​Weg met burgerlijke waarden en zekerheden uit de jaren ‘50! Jongeren zijn zeer betrokken bij allerlei maatschappelijke ontwikkelingen en komen op voor hun vrijheid, voor democratisering en voor een wereld waarin liefde, begrip en vrede heersen. Jongeren worden in het gezin, op school en de universiteit steeds meer benaderd als volwaardige burgers. ​
• De democratisering zet ook door in de literatuur: romans en poëzie komen uit als goedkope pocket of paperback en niet meer in luxe gebonden edities. Het maakt literatuur betaalbaar en toegankelijk voor iedereen. In een samenleving waar het gezag ter discussie staat, verliest de Literatuur met een hoofdletter L ook zijn gezag. De literatuur komt langzaam uit zijn ivoren toren.

Rumoer

• 'Ik lees niet, ik word gelezen.'
• Om aandacht te krijgen, moet je zorgen voor rumoer.
• Schelmenroman over het leven van schrijver en schilder Jan Cremer (gaat op reis, schildert, vertelt verhalen, versiert vrouwen en rijdt motor)
• Geniet van alles wat God verboden heeft dit levert veel kritiek op.

Schelmen roman: Roman over een ‘schelm’, d.w.z. iemand die allerlei streken uithaalt en zich daarbij vaak niet aan de regels van wet en moraal houdt, maar die wel de sympathie van de lezer heeft.

Rumoer

• Critici vinden het een verderfelijk boek.
• Ouders verbieden hun kinderen het te lezen.
• Uiteraard lezen die het wel (uit alle sociale lagen).
• Begin jaren 60.

Schelmen roman: Roman over een ‘schelm’, d.w.z. iemand die allerlei streken uithaalt en zich daarbij vaak niet aan de regels van wet en moraal houdt, maar die wel de sympathie van de lezer heeft.

Welk nieuw product hielp bij Jan Cremers populariteit?

1. Hardcovers
2. Paperbacks
3. Mobiele telefoons
4. Kabeltelevisie

Opstap naar het postmodernisme

Postmodernisme is een radicale voortzetting van het modernisme en existentialisme en zal tot de 21e eeuw het wereld- en mensbeeld beheersen.

Verschil met modernisme is dat de postmodernist niet gelooft in een leidend principe als het rationalisme, socialisme, liberalisme of christendom. 

Term wordt pas vanaf 1980 gebezigd, maar de voorbodes waren in de jaren '60 al duidelijk zichtbaar.

Het postmodernisme is een radicale voortzetting van het modernisme en existentialisme, en zal het wereld- en mensbeeld tot in de 21ste eeuw be-

heersen. 

Voorbodes van het postmodernisme

Allerlei burgerlijke waarden en zekerheden worden op losse schroeven gezet en zullen de samenleving een nieuw aanzien geven en ook de literatuur. 

Het tweede deel van Ik, Jan Cremer verschijnt in 1966 en wordt bekroond met de literaire prijs van Amsterdam. En dat terwijl het eerste deel vooral werd bekrititiseerd door de literaire wereld!

De tijden veranderen.

Culturele revolutie

Protestlied 'The Times They Are-A-Changin' van Bob Dylan = popcultuur

De popcultuur en de vernieuwingsbewegingen strekken zich voor het eerst uit over de gehele wereld.

  

Oorzaken: 

- welvaart

-de draagbare en betaalbare transistorradio 

- en vooral het nieuwe medium televisie 

Jongeren gaan zich anders kleden, gedragen en denken, en zetten zich af tegen de leefpatronen en ideeën van hun ouders.

Wie zijn toch die mensen die protesteren en alles anders willen?

Ik heb veel geleerd van deze les

010

Afsluiting en vooruitblik

Volgende les: dinsdag 8 oktober 

• Huiswerk: Bekijk de literatuurlessen (8, 9 en 10)  en lees paragraaf 25
• Meenemen: laptop en leesboek
• Programma: Literatuur 25