Domein E

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Domein E

Inkomsten levensfase

3 fasen leren:

Studeren, je leent vaak geld.

Werkzame leven: Je krijgt loon, die door meer ervaring steeds meer stijgt.

Pensioen: Je krijgt AOW en eventueel aanvullend gespaard pensioen. 

!!AUTO KOPEN IS GEEN LEVENSFASE!!

Uitgaven per levensfase

18-24: Lenen voor studie

24-65: kinderen, hypotheek op een huis

65+: je geniet van je oude dag, hopelijk lagere uitgaven

Gezinnen: Ruilen over tijd

Wanneer iemand leent, haalt hij consumptie naar voren. Je leent nu, betaalt dit later terug. 

Sparen: Je stelt je consumptie uit naar later. 

!!NOEM ALTIJD HET VERSCHUIVEN VAN CONSUMPTIE!!

Voorbeeld ruilen over tijd

Huis kopen --> Je haalt consumptie naar voren, leent daarvoor en betaalt dit in 30 jaar terug (hypotheek)

Studeren --> Nu leren, later meer consumptie

Waarom sparen of lenen?

Stand rente: Hogere rente zorgt voor meer besparingen, minder lenen

Inflatie --> spaargeld wordt minder waard. Consumenten willen consumeren

Consumentenvertrouwen --> Als er weinig vertrouwen is, koopt men minder, dus spaart men meer

Laagconjunctuur --> mensen zijn voorzichtig en sparen eerder. 

Inflatie en spaargeld

Stel: je geld op je spaarrekening groeit ieder jaar 2%. 

De inflatie is ieder jaar 4%. 

Je reële waarde van je spaargeld daalt. Door inflatie 'verdampt' je spaargeld.

Reële waarde = Nominaal - inflatie (2-4)

Inflatie en lenen

Lening voor een huis. Maandbedrag: 30 jaar lang €750.

Door inflatie gaan de lonen omhoog. 3% per jaar loonsstijging, terwijl die €750 30 jaar lang hetzelfde blijft.

Inflatie is dus goed voor de waarde van een lening. Die €750 wordt steeds minder in verhouding tot je hogere loon

Beleid overheid

Schuld van de overheid: Jarenlang meer uitgaven dan inkomsten. = Begrotingstekort

Dit kost uiteraard rente, waardoor de schuld nog meer kan stijgen.

Uitgestelde belasting

Schuld moet worden terugbetaald

Overheid heeft geld nodig om dat te kunnen betalen. Wie gaat zorgen voor die inkomsten? Juist, de burgers. 

In de toekomst dus meer belasting= uitgestelde belasting. 

Inkomsten overheid

Inkomsten overheid 

Stroomgrootheden --> worden gemeten over een bepaalde periode. 

Loonbelasting wordt bijv. betaald over een periode van een jaar. 

Overheidsontvangsten

Directe belastingen --> Betaal je direct, over je loon

Indirecte belastingen --> BTW, gaat eerst naar de winkel, daarna overheid

Sociale premies --> Werkenden betalen premies aan overheid voor bijv. AOW en WW

Overig --> Inkomsten staatsloterij, boetes, ...

Uitgaven overheid

Subsidies --> Cultuur, projecten, zonnepanelen..

Overheidsconsumptie --> Betalen van ambtenarensalarissen, kosten gebouwen overheid, printpapier, blabla 

Overheidsinvesteringen --> Investeren wegen en dijken, defensie, onderwijs

Overdrachtsuitgaven --> Uitkeringen aan mensen die werkloos zijn

Uitgaven overheid

Ruilen over tijd: Pensioen

Wanneer mensen 67 worden, hebben ze recht op:

AOW (Algemene ouderdomswet) --> Geldt voor elke Nederlander

Aanvullend pensioen --> Spaar je zelf voor bij een pensioenfonds

Omslagstelsel

AOW!

Werkende generatie betaalt premies

Mensen die 67+ zijn ontvangen dit geld.

Geld dat OMGESLAGEN wordt tussen generaties = omslagstelsel

Kapitaaldekkingsstelsel

Je legt premie in bij een pensioenfonds. 

Fonds belegt dat geld

Bij 67+ krijg je elke maand pensioen (+AOW dus).

Als het slecht gaat met aandelen, is dat slecht voor de pensioenpot. 

Problemen

Poar neem'n

Groep 67+ wordt steeds groter tov aantal werkenden

Oplossingen:

- Langer werken

- Premie omhoog

- Uitkering omlaag