4 HAVO Thema 1 BS 5 Transport door membranen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Goedemorgen!

This is the place to   Bio

Thema 1: Inleiding in de biologie

Basisstof 5: Transport door membranen

H5

Thema 1

Inleiding in de biologie

Herhalen vorige les

Basisstof 3 en 4

1. BS3: Je kunt onderscheid maken in dierlijke en plantaardige cellen, onderdelen benoemen en functies daarvan beschrijven
2. BS3: Je kunt een microscoop beschrijven daarmee organismen bestuderen
3. BS4: Je kunt de functies van organellen omschrijven
4. BS4: Je kunt eigenschappen aan cellen toekennen gebaseerd op hun bouw

Welke cellen hebben een celwand?

1. Dierlijke cellen
2. Plantaardige cellen

Een dierlijke cel heeft:

1. wel een celkern - wel een celwand - wel bladgroenkorrels
2. wel een celkern -GEEN celwand - GEEN bladgroenkorrels
3. GEEN celkern - wel een celwand - GEEN bladgroenkorrels
4. GEEN celkern - wel een celwand - wel bladgroenkorrels

bladgroenkorrel

celmembraan

celkern

vacuole

cytoplasma

celwand

Fotosynthese vindt plaats in...

1. de bladgroenkorrels
2. cytoplasma
3. celkern
4. celmembraan

Sleep functie naar het juiste organel

Celkern

Cytoplasma

Celmembraan

Vacuole

Mitochondrium

Stroperige vloeistof waarin celorganellen liggen

Bepaalt welke stoffen de cel in en uit mogen

Regelt wat er in de cel gebeurt

Met vocht gevuld blaasje dat stevigheid geeft aan de cel

Zorgt voor energie

Sleep de organellen naar de juiste functie.

Transportsysteem

Levert energie

Breekt stoffen af

Maakt eiwitten

Bevat chromosomen

Celkern

Ribosomen

Lysosoom

Mitochondriën

ER

Golgi-systeem

Er wordt een eiwit gemaakt in een cel. Welke organellen komt dit eiwit (in wording) achtereenvolgend tegen?

1

3

4

2

Celkern

Mitochondrium

Celmembraan

Ribosoom

ER

Golgi-systeem

Leerdoelen

• Je kunt de concentratie van een oplossing berekenen.
• Je kunt uitleggen wat diffusie en osmose is en toelichten welke rol osmose speelt bij de stevigheid van planten.
• Je kunt beschrijven hoe transport van stoffen via (cel)membranen plaatsvindt.

Concentratie berekenen

De concentratie geeft de hoeveelheid opgeloste stof in een bepaalde hoeveelheid oplosmiddel aan.

Fysiologische zoutoplossing  bevat 0,9% keukenzout.

9 g keukenzout op te lossen in 991 g water.

Diffusie

De verplaatsing van een stof van een plaats met een hoge concentratie naar een plaats met een lage concentratie van die stof.

De diffusiesnelheid is afhankelijk van de temperatuur.

diffusie door een permeabel membraan

Diffusie door een semi permeabel membraan

= OSMOSE

Osmose 

Transport door membranen

Osmose

• diffusie van water
• water verplaatst zich van een plek met een hoge waterconcentratie naar een plek met een lage waterconcentratie
• verplaatsen van water moleculen door membraan via aqua-poriën.

• altijd van lage osmotische waarde naar hoge osmotische waarde.

• Kost geen extra energie (ATP)

Osmotische waarde

Hoeveel water zich verplaatst wordt bepaald door de osmotische waarde aan beide zijden van het membraan.

Osmotische waarde: hoeveelheid opgeloste stoffen in het water.

Hoge osmotische waarde: veel opgeloste stoffen.

Lage osmotische waarde: weinig opgeloste stoffen.

Water stroomt van een lage -> hoge osmotische waarde.

Concentratie

bv. hoeveel zoutconcentratie = 100 g/L

of bv 0,09% zoutoplossing

(0,9 gram zout in 99,1 gram water opgelost)

Osmotische waarde

gaat alleen om de hoeveelheid opgeloste stoffen
NaCl (= zout)
NaCl splitst in water in Na+ en Cl-
hierdoor wordt de osmotische waarde 2x zo hoog

Dus 2% glucose-oplossing heeft een lagere osmotische waarde dan 2% NaCl-oplossing.

Transport door membranen

Osmose in dierlijke cel

Tip voor toets

Maak een tekeningetje met pijlen. Dat maakt de opgave vaak een stuk duidelijker.

Hypotoon/ Isotoon/ Hypertoon

Dierlijke cel : geen celwand

In een hypotone oplossing

<--

In een hypertone oplossing

          -->

In een isotone oplossing

Hypertoon

Isotoon

Hypotoon

Plasmolyse

Grensplasmolyse

Turgor

Osmose in dierlijke cellen

hypotoon               

= lager

hypertoon 

= hoger              

isotoon

= gelijk               

Transport door membranen

Osmose plantaardige cel

de begrippen hyper- en hypotoon zijn altijd relatief; dus ten opzicht van....

Let daarom altijd goed op of de cel hypotoon of juist de omgeving hypotoon is. 

Transport door membranen

Membraaneiwitten

• Eiwitten in membraan zorgen voor transport van 

     grotere / geladen moleculen.

• Transport kan alle kanten op:

            - van hoge naar lage concentratie: passief  (kost geen extra energie)

            - van lage naar hoge concentratie: actief (kost wel extra energie)

Tip voor toets

Maak een tekeningetje met pijlen. 

Dat maakt de opgave vaak een stuk duidelijker.

Osmose en context

Osmose en context

• De omgeving heeft door het zout een veel hogere osmotische gekregen, waardoor er water uit de cellen van de slak verplaatst zal worden. Hierdoor sterven de cellen van de slak.
• Osmose

Passief transport

kost geen energie

verloopt altijd door een concentratieverschil

bijvoorbeeld: osmose en diffusie

Water moleculen (blauw) bewegen naar links door:

1. diffusie, actief transport
2. diffusie, passief transport
3. osmose, actief transport
4. osmose, passief transport

Actief transport, tegen concentratiegradiënt in. Kost ATP.

gaat tegen de concentratiegradiënt in

kost wel energie

actief/passief transport

exo/endocytose

Exocytose:afsnoeren blaasjes (actief)

Endocytose: opnemen stoffen

-> endosoom.

Voeding opnemen: fagocytose

biologiepagina.nl

Ik heb de leerdoelen van deze les onder de knie

😒🙁😐🙂😃

Welke begrippen/concepten vond je lastig?

Aan de slag

Lezen: BS 5

Maak opdrachten van 1.5