3.1 Hoofdletters en leestekens

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 1,2

Hoofdletters en interpunctie

Oefen verder in NuNederlands.

openingsopdracht

2-tal vergelijk

Je hebt een blad gekregen met een tekst zonder hoofdletters of leestekens. Zet de hoofdletters en leestekens op de juiste plaats. Dit doe je ALLEEN. 

Is je buurvrouw/buurman net als jij klaar ga je keuzes vergelijken en legt deze uit aan elkaar.

de premie voor een basisverzekering gaat bij zorgverzekeraar dsw komend jaar met 9,75 euro per maand omhoog dat is een stijging van 7,6 procent de maandpremie bedraagt in 2023 bij dsw 137,50 euro.

het schiedamse verzekeringsbedrijf is traditiegetrouw de eerste zorgverzekeraar die de nieuwe premie voor volgend jaar bekendmaakt andere verzekeraars zullen er met hun premies bij in de buurt zitten verwacht peter ruys van vergelijkingssite zorgkiezer andere verzekeraars volgen doorgaans het voorbeeld maar bij sommige verzekeraars zal de stijging nog hoger zijn. dat heeft te maken met de reserves die per verzekeraar verschillen

eerder werd al duidelijk dat de zorgkosten komend jaar met ruim 8 procent stijgen dat de premiestijging bij dsw daaronder blijft komt volgens de verzekeraar door de inzet van financiële reserves

De premie voor een basisverzekering gaat bij zorgverzekeraar DSW komend jaar met 9,75 euro per maand omhoog. Dat is een stijging van 7,6 procent. De maandpremie bedraagt in 2023 bij DSW 137,50 euro.

Het Schiedamse verzekeringsbedrijf is traditiegetrouw de eerste zorgverzekeraar die de nieuwe premie voor volgend jaar bekendmaakt. Andere verzekeraars zullen er met hun premies bij in de buurt zitten, verwacht Peter Ruys van vergelijkingssite Zorgkiezer. "Andere verzekeraars volgen doorgaans het voorbeeld, maar bij sommige verzekeraars zal de stijging nog hoger zijn. Dat heeft te maken met de reserves die per verzekeraar verschillen."

Eerder werd al duidelijk dat de zorgkosten komend jaar met ruim 8 procent stijgen. Dat de premiestijging bij DSW daaronder blijft, komt volgens de verzekeraar door de inzet van financiële reserves.

Lesdoel:

Ik kan hoofdletters en interpunctie op juiste manier gebruiken in een tekst.

Hoofdletters

in een zin

Een zin begint - in principe - altijd met een hoofdletter: op de 1e letter van het 1e woord. 

Bijvoorbeeld:

Ik kom naar je toe.

Uitzonderingen op de vaste regel dat elke zin met een hoofdletter begint: 

• Na een getal/symbool: ook het eerste woord ná dat getal begint NIET met een hoofdletter.

Bijv: 38 procent van de patiënten komt te laat. 

• Als de zin begint met 's: Dan begint het tweede woord WEL met een hoofdletter.                              Bijv: 's Ochtends duurt het spreekuur tot 12:00 uur.

Hoofdletters 

bij eigennamen

Alle namen van personen worden met een hoofdletter geschreven, ook al staan ze niet aan het begin van een zin (ook bijnamen).

Bijvoorbeeld:

Wanneer komen An en Jan?

Karel de Stoute

Hoofdletters bij persoonsnamen

Je schrijft altijd de voornaam én achternaam

met een hoofdletter:

Anna Mulder - Wesley Smit - Amir Assouad 

Ook de voorletters (zonder spatie): E.H. Janssen

let op de punten na elke voorletter!

Tussenvoegsels

Soms staan er nog een of meer woordjes tussen de voor- en achternaam:

de, van, van de, van der

Dit stukje van de naam schrijf je alleen met een
hoofdletter als de naam ermee begint en er dus geen voornaam of voorletters voor staan:

Sem de Vries - (Geachte meneer) De Vries

Iris van Vliet - (familie) Van Vliet

Waar staan de hoofdletters goed?

1. Mevrouw A. van Beek
2. Mevrouw A. van beek
3. Mevrouw Van Beek
4. Mevrouw van Beek

Hoofdletters bij aardrijkskundige namen

Namen van plaatsen, streken, provincies en landen schrijf je met een hoofdletter. Net als afleidingen ervan:

Bijvoorbeeld:

Ik ga met Ivo naar Parijs om een Parijzenaar bezoeken.

Middellandse Zeegebied

Uitzondering:

rassen

Namen van volkeren en bewoners is met een hoofdletter: Eskimo. Maar raciale aanduidingen is met een kleine letter: blanke, zwarte, latino, indiaan.

Aardrijkskundige namen

Maar ook bijvoorbeeld voor straatnamen, bergen, rivieren, woestijnen, zeeën en hemellichamen (behalve de aarde/zon/maan).

Bijvoorbeeld:

de Alpen, de Maas, de Sahara, de Poolster, maar: de zon!

Uitzondering:

windstreken

Windstreken schrijf je altijd met een kleine letter, tenzij deze onderdeel is van een aardrijkskundige naam:

oost, west, thuis best

Zuid-Limburg

Hoofdletters: goed of fout?
Zuid-Hollandse

1. goed
2. fout

De ............... hoofdstad ........., is een bezoekje waard.
(wat moet er op de puntjes?)

1. Spaanse Madrid
2. Spaanse madrid
3. spaanse madrid
4. spaanse Madrid

Namen van bedrijven, merken, organisaties, evenementen

Rabobank, Shell

  Coca-Cola, BMW

Greenpeace

Pinkpop

Uitzonderingen bij sommige organisaties en bedrijven

iPhone, HEMA, YouTube

Titels van boeken/films en letteraanduidingen

de Bijbel

Kruistocht in spijkerbroek

Mocromaffia

Letterwoorden als: 

T-shirt

O-benen

X- en Y-chromosomen

pH-waarde

Hoofdletter of niet?

1. titanic
2. Titanic

Hoofdletter of niet?

1. BALR.
2. Balr.

Hoofdletter of niet?

1. V-hals
2. v-hals

Dagen en tijd

Feestdagen schrijf je met een hoofdletter
Kerst of Kerstmis, Pasen

Afleidingen van feestdagen niet
eerste kerstdag, sinterklaasfeest

Geschiedenis

Historische gebeurtenissen schrijf je met een hoofdletter:
Eerste Wereldoorlog

Historische periodes en allerlei stromingen niet:
middeleeuwen, ijstijd, jugendstil, barok

Dagen, maanden en seizoenen niet
maandag, januari, zomer

moederdag

1. hoofdletter
2. kleine letter

Religie

Heilige begrippen schrijf je met een hoofdletter:
God, Allah, Sint-Maarten

Maar zowel religies als hun aanhangers niet:

jodendom-joden

islam-moslims

boeddhisme-boeddhisten

De Kermis staat van Woensdag tot Zaterdag op het Stationsplein.

1. hoofdletters staan allemaal goed
2. 1 hoofdletter staat goed
3. 2 hoofdletters staan goed
4. 3 hoofdletters staan goed

Hoe schrijf je het juist:
de zon komt op in het oosten

1. De Zon komt op in het Oosten.
2. De zon komt op in het Oosten.
3. De Zon komt op in het oosten.
4. De zon komt op in het oosten.

Met kerst vieren wij dat Jezus christus is geboren.
Hoeveel hoofdletters mis je?

1. 0
2. 1
3. 2
4. 3

Leestekens

• Punten
• Komma's
• Vraagteken 
• Uitroepteken

Leerdoelen:

• Je weet dat hele zinnen beginnen met een hoofdletter.

• Je kent de regels voor hoofdletters in eigennamen en aardrijkskundige namen.

• Je kunt de regels toepassen in eenvoudige situaties.

Waarom hoofdletters en leestekens gebruiken?

Beter leesbaar en meer tekstbegrip als je weet waar de zin begint en eindigt en waar je de nadruk moet leggen.

Waarom gebruik leestekens en hoofdletters?

• Dan weet je precies waar de zin begint en eindigt.
• Je weet waar je de nadruk moet leggen of een leespauze moet inlassen.
• Zodat je de zinnen makkelijker kunt lezen.
• EN VOOR BETER TEKSTBEGRIP!

De punt

• Aan het einde van elke zin (niet in titels).
• Bij afkortingen als m.b.v. of t.a.v. of dr.

Let op! Géén punt in afkortingen bij:

• maten en gewichten: km of mg 
• letterwoorden als mbo of wc of PvdA

Het vraagteken

• Aan het eind van elke rechtstreekse vraag (directe reden): Wanneer gebruiken we een vraagteken?
• Géén vraagteken na een afhankelijke vraag (indirecte reden): Karin vroeg wanneer je een vraagteken moet gebruiken.

Het uitroepteken

• Na een bevel: Lig!
• Na een uitroep: Auw!
• Na een oproep: Kom vandaag naar het stembureau!

Let op! Gebruik niet teveel uitroeptekens in een tekst! Dan valt het niet meer op!

De komma

Een komma is een rustpunt in de zin, het zorgt ervoor dat je de zin makkelijker kunt lezen en zorgt voor meer tekstbegrip.

Sowieso gebruik je een komma tussen de verschillende delen van een opsomming:

Ik kocht bij de bakker twee speltbroden, een rijstevlaai en vijf harde broodjes.

Wij hebben gezien: Joep, Piet, Bram en Esther.

Waar komma's plaatsen?

• Tussen 2 persoonsvormen in 1 zin:of 2 werkwoorden in 1 zin:

Toen ze dat verteld had, begon iedereen te juichen.

Als jij niet belt, bel ik zelf wel even.

• Tussen twee bijvoeglijke naamwoorden die je onderling kunt wisselen:

Daar staat een knappe, blonde jongen.

Waar komma's plaatsen?

• Als er midden in de zin een voegwoord staat: omdat, doordat, zoals, terwijl, aangezien, want en maar.

Ik kan niet naar het feest, omdat ik dan op vakantie ben.

Na/voor een aanspreking: Bas, kom je mee? Kom je mee, Bas? Wanneer kom je nou, Bas, we moeten vertrekken.        

• Na/voor een tussenwerpsel: Nou, lekker dan! Jan heeft gelogen, helaas.
• Bijstelling; zegt iets over z.n.: Luuk, die knappe voetballer, blijkt getrouwd te zijn.

Wanneer komma's plaatsen?

• Maak meer gebruik van komma's. Altijd als je de zin hardop leest en je hoort een soort natuurlijke pauze: plaats die komma. Je zult zien dat dit op de aangegeven plaatsen is.

• Als je teveel komma's moet plaatsen, is je zin te lang. Zet een punt en maak er meerdere kortere zinnen van. Dat houdt je tekst actief en helder.

Zet de leestekens en hoofdletters op de juiste plaats 

• geachte meneer de vries
• dagmar houdt van pianospelen paardrijden en boksen
• bah ik lust geen komkommersoep
• ik ging naar de kapper die ik al jaren ken om mijn pony te laten knippen
• 38 auto's waren betrokken bij een ongeluk in zuid frankrijk
• de boer werkt op het land zodat daar bloemkool kan groeien
• wil je even helpen jurre
• ik wil het liefst een rode kleine auto van het merk alfa romeo
• wat sara durft is echt moedig
  
• 's middags kunnen we paaseieren zoeken met pasen

Deze opdracht kun je vinden in TEAMS, Je kunt hem ook inleveren via TEAMS

Geachte meneer De Vries, 

Dagmar houdt van pianospelen, paardrijden en boksen.

Bah, ik lust geen komkommersoep!

Ik ging naar de kapper, die ik al jaren ken, om mijn pony te laten knippen.

38 auto's waren betrokken bij een ongeluk in Zuid-Frankrijk.

De boer werkt op het land, zodat daar bloemkool kan groeien.

Wil je even helpen, Jurre?

Ik wil het liefst een rode, kleine auto van het merk Alfa Romeo.

Wat Sara durft, is echt moedig.

's Middags kunnen we paaseieren zoeken met Pasen. 

Antwoorden 

Zelfstandig leren en werken

NuNederlands

taalverzorging 3.1 hoofdletters en 3.2 interpunctie