H9 9.5 bloed en orgaandonaties

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Thema 9 Gezondheid

vragen over 9.4?

pw is dinsdag 21 december ipv 22 dec (nieuw rooster)

9.5 bloed en orgaandonaties

doel van de les

deel 1

je leert dat er verschillende bloedgroepen zijn en waar je op moet letten bij een bloedtransfusie

deel2

je leert wat er gebeurt bij een orgaantransplantatie

Bloedgroepen en bloedtransfusies

bloed bevat:

stollingsfactoren

verschillende typen bloedcellen

onder de microscoop

Bloedcellen

Rode bloedcellen:

Vervoeren zuurstof, geven kleur aan je bloed

Witte bloedcellen:

Beschermen je lichaam tegen ziekteverwekkers

Bloedplaatjes:

Zorgen dat het bloed stolt om een korstje te maken.

Deze video is niet meer beschikbaar

Welke video was dit?

leukemie: te veel witte onrijpe, 

te weinig andere type cellen

BLOEDFACTOREN

rode bloedcellen: bloedfactoren : eiwit op celmembraan (antigenen), 2 types: A en B

de bloedfactoren bij andere bloedgroepen: 

als lichaamsvreemd  gezien

Overzicht van de bloedgroepen?

Bloedgroep	antigenen	antistoffen
A	A	anti-B
B	B	anti-A
AB	AB	-
0	-	anti-A en anti-B

Bloedgroepen

Witte bloedcellen reageren op de 
antigenen op rode bloedcellen.
De ontvanger mag géén antistoffen

in het plasma hebben tegen het

antigeen op bloedcellen van de doner

Universele donor: O
Universele ontvanger: AB

Bloedtransfusie

• Bij een bloedtransfusie wordt bloed gedoneerd naar een ontvanger
• Het is belangrijk dat je weet welke bloedgroep de donor heeft en welke bloedgroep de patiënt heeft:                                         => De antistoffen in het bloed van                                                      de patiënt kunnen zorgen voor klontering!                                                                                                              

Bloedgroepen

Bloedtransfusie

Mensen die resuspositief zijn, hebben:

1. wel resusantigenen
2. geen resusantigenen

Rhesusfactor

Het rhesus-antigeen heb je

 (Rh+) of niet (Rh-).             85% is Rh+

Rh+ kan bloed krijgen van

 Rh- en Rh+

Rh- alleen van Rh-.

Rhesusfactor

rode bloedcellen: mogelijk extra factor op celmembraan-> Rh+: A+, B+, AB+, 0+ (voor het eerst ontdekt bij een rhesusaapje)

Rh- kan antistof resusantigeen maken na contact Rh+ bloed

Eerste contact weinig antiresus

Tweede contact grote hoeveelheid antiresus

rhesuskindje

moeder Rh- is, en eerder zwanger is geweest van een Rh+ kindje, dan heeft zij antistoffen tegen Rh gemaakt.

Rhesuskindje

Krijgt te weinig zuurstof door afbraak van rode bloedcellen door antistoffen van de moeder

Gevolg: Hersenbeschadiging of overlijden

kan iemand met A- bloed ontvangen van 0+?

1. ja, 0+ is naakt, dus wordt niet aangevallen
2. Nee, antigeen 0 van de gever wordt aangevallen
3. nee, de rhesusfactor van de gever wordt aangevallen
4. nee, antigeen A van de ontvanger wordt aangevallen

na 1e bevalling : contact bloed kind met moeder

maakt moeder anti Rhesus: 

tegen bloed van kind

Moeder Rh -

Kind Rh +

tweede zwangerschap:

mogelijk baby met 

Rhesusziekte = kapotte 

rode bloedcellen =

bloedarmoede 

Oplossing: antiresus inspuiten bij 1e zwangerschap > moeder maakt geen geheugencellen

Wanneer kan de resus-factor problemen opleveren bij een zwangerschap?

1. Moeder: rh+ Kind: rh-
2. Moeder: rh+ Kind: rh+
3. Moeder: rh- Kind: rh-
4. Moeder: rh- Kind: rh+

rh +

iemand die rh+ is maakt geen antistoffen aan tegen rh-

ben je rh- dan heb je GEEN antistoffen tegen rh+, maak die kan je wel aanmaken

Waardoor levert dit pas gevaar op voor het kind bij de tweede zwangerschap?

1. Bij het eerste kind heeft de moeder nog niet zo veel anti Rhesus
2. De eerste baby is nooit rhesuspositief
3. De moeder maakt pas anti Rhesus aan bij contact met bloed
4. Het eerste kindje heeft afweercellen tegen de antistoffen van moeder

Is de stelling juist of onjuist?

Resusnegatief bloed bevat altijd antistoffen voor het resus-antigeen.

1. juist
2. onjuist

oplossing

Moeder krijgt injectie met antistoffen die rode bloedcellen baby vernietigen die in het bloed van de moeder zijn gekomen.

 

Het lichaam van de moeder maakt daardoor zelf geen antistoffen aan tegen het Rhesus-antigeen. 

Zo voorkomen dat baby ziek wordt.

hw 9.5 deel 1

maak opdr 1 t/m 9 van 9.5

kijk de filmpjes die op Classroom staan (bij het huiswerk)

Orgaandonatie

Wat weet jij al?

Als je 18 bent krijg je een brief met de vraag of je donor wilt zijn. Wat gebeurt er als je geen keuze kenbaar maakt?

1. Je wordt dan sowieso niet geregistreerd als donor
2. Je wordt dan sowieso geregistreerd als donor
3. Je familie bepaalt na overlijden of jouw organen worden gedoneerd.
4. Er gebeurt niets

Mensen die wel reageren, kunnen 'ja' of 'nee' invullen, of per orgaan en weefsel aangeven of ze het al dan niet willen afstaan. Ook kunnen mensen invullen dat ze willen dat iemand anders de keuze voor hen maakt na overlijden.

Als ze na twee brieven niet hebben gereageerd, worden ze als donor geregistreerd. Bij die mensen komt 'geen bezwaar' te staan in het donorregister, daarmee zijn ze in principe orgaandonor. Ze krijgen daar bericht van, per post, en de keuze kan altijd nog worden gewijzigd. 

De meeste donororganen zijn afkomstig van hersendode patiënten. Wat is hersendood?

1. Een fatale vorm van hersenbeschadiging die onherstelbaar is.
2. Een zware vorm van hersenbeschadiging, herstel is echter mogelijk.

hersendood

hersenen vertonen geen activiteit meer

geen reactie op prikkels, geen beweging mogelijk

lichaam leeft echter nog wel

dit komt door kunstmatige beademing

NB Coma: nog wel hersenactiviteit, vorm van bewusteloosheid, lijkt op diepe slaap, geen of amper reactie op prikkels

hersendood procedure

https://www.transplantatiestichting.nl/files/2021-/dbd-orgaandonatie-procedure.pdf?2a620dba9

Kunnen minderjarigen zich officieel laten registreren als orgaandonor?

1. Ja
2. Nee

in donorregister

vanaf 12 jaar

vanaf 18 jaar : automatisch in register als 'geen bezwaar tegen orgaan- en weefseldonatie

Als je ongezond leeft, bijvoorbeeld als je rookt of regelmatig alcohol drinkt, kan je dan
nog orgaandonor zijn?

1. Nee, als je je gezondheid verwaarloost, worden je organen aangetast en zijn ze niet meer bruikbaar voor iemand anders.
2. Ja, je kan nog donor zijn. Een ongezonde levensstijl kan je organen aantasten, maar soms zijn deze organen nog bruikbaar voor transplantatie.

Voor welk orgaan staan de meeste mensen op de wachtlijst?

1. Nieren
2. Hart
3. Long
4. Lever

Hoe groot was de wachtlijst van mensen die wachten op een donororgaan ongeveer in november 2020?

1. 199 wachtenden
2. 456 wachtenden
3. 610 wachtenden
4. 1257 wachtenden

4.5 jaar wachten op een nier..

4.8 miljoen donor

1,4 miljoen laat anderen beslissen

4,3 miljoen wil geen donor zijn

hw 9.5 deel 2

maak opdrachten 1 t/m 20

kijk alle filmpjes die op classroom staan bij het hw voor 9.5