Geschiedenis 2.3 Burgers aan de macht HSX

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Burgers aan de macht

2.3

Lesdoelen

1. Je kunt uitleggen hoe de republiek werd bestuurd en wat hier bijzonder aan was.

2. Je kunt aan de hand van een voorbeeld uitleggen dat de stadhouder en raadspensionaris soms verschillende belangen hadden.

3. Je kunt uitleggen hoe de gouden eeuw ten einde kwam

Regenten zijn rijke burgers, niet van adel. 

Werkten vaak samen om de macht te behouden.

Staten-Generaal

Elk van de zeven gewesten had een eigen bestuur: de gewestelijke staten.

Zij namen vooral beslissingen die hun eigen gewest aangingen.

Beslissingen die voor de hele Republiek belangrijk waren, werden genomen in de Staten-Generaal: de vergadering van alle gewestelijke staten bij elkaar

De voorzitter van de Staten-Generaal was de raadspensionaris

Anders

Deze bestuursvorm week af van de meeste andere landen in Europa. Die werden namelijk geregeerd door een vorst.

Het woord 'vorst' kan verwijzen naar een Koning of een Keizer.

Bestuur van de gewesten

Ieder gewest had 2 topfunctionarissen.

1) De stadhouder. Die gaf leiding aan leger en vloot.

2) De Raadpensionaris. Dat was de hoogste ambtenaar. Hij had veel invloed. Hij adviseerde de Staten-Generaal over de buitenlandse politiek en onderhield contacten met andere landen. 

Het bestuur van de Republiek

• Elk gewest had 1 stem in de Staten-Generaal.
• Holland was het rijkste gewest: meeste invloed.
• Zij betaalden het meeste aan het leger en de vloot.  

Stadhouder

Toch moet je de macht van de stadhouder niet onderschatten. Als legerleider, vooral als hij populair was, had hij natuurlijk een enorm machtsmiddel; het leger.

De 80 jarige oorlog kwam ten einde, Nederland was zelfstandig. 

Na een mislukte poging om een koning te vinden, worden de Nederlanden een republiek -> De Republiek der 7 Verenigde Nederlanden.

Regenten en stadhouder

• Tijdens de Opstand tegen Spanje was de stadhouder (legeraanvoerder) erg belangrijk voor het land.  
• Maar na de vrede in 1648 verloor hij macht. 
• Hij (Willem II) had nog wel door willen vechten, regenten wel blij met de vrede.

Regenten en stadhouder

• Het leger kostte veel geld en de regenten besloten het leger te verkleinen. 
  
• Hier kregen ze ruzie over met de stadhouder.   
• De regenten waren niet gediend van een stadhouder die teveel macht wilde hebben.
  

Regenten en stadhouder

Rond 1650: 

• Meer spanning tussen regenten en de stadhouder. 
• Willem II was toen stadhouder en probeerde een absolute heerser te worden. 

Regenten en stadhouder

• Willem II arresteerde zijn vijanden en probeerde Amsterdam aan te vallen. 
• Het leger verdwaalde, zodat de aanval mislukt.   
• Later stierf Willem II na een ernstige koorts. 

Regenten en stadhouder

• De regenten besloten geen nieuwe stadhouder aan te stellen: stadhouderloos tijdperk tot 1672.
• In die jaren had de raadpensionaris van Holland, Johan de Witt, veel macht in de Republiek.
• Hij was wellicht de machtigste man van de Republiek.  

Regenten en stadhouder

• Raadspensionaris Johan de Witt bezuinigde op het landleger, maar niet op de vloot. 
• Die moest de handelsschepen beschermen! 

Rampjaar

Toen kwam in 1672 het rampjaar.

Engeland, Frankrijk en 2 Duitse staatjes deden een gezamenlijke aanval.

Reden: Engeland wilde de handel overnemen, Frankrijk en Duitsland wilden het land. 

Het Rampjaar 1672

De Republiek kon deze aanval niet aan en er werden grote delen veroverd.

Maar niet héél Nederland werd veroverd door de Fransen.

De dijken werden doorgestoken zodat het land onder water liep.

'Hebben we dat eerder gezien?'

Johan en zijn broer Cornelis de Wit kregen de schuld van alle nederlagen, zei hadden immers zo bezuinigd op het landleger. 

Een woedende menigte vermoordde de broers in Den Haag (1672) 

Het  gevolg van het rampjaar was  het einde van de gouden eeuw  

En dan nu...

Een paar vragen..

De Republiek had een centraal bestuur.

1. Ja
2. Nee

Net als alle andere landen in Europa had de Republiek een koning.

1. Ja.
2. Ja, maar wel een koning zonder macht.
3. Nee, de republiek had als enige geen koning.
4. Nee, er waren ook andere landen een republiek .

Wie waren de twee belangrijkste mensen in de Republiek?

1. De stadhouder
2. de Staten-generaal
3. de Rijke bestuurders
4. de Raadspensionaris

Wie had de meeste macht in tijden van vrede?

1. de stadhouder
2. De Raadspensionaris

De macht van de Republiek kwam in gevaar, waardoor kwam deze macht in gevaar?

1. Engeland, Frankrijk en Duitse staatjes gingen samenwerken tegen de Republiek.
2. De handel was niet meer winstgevend, de Republiek ging failliet.
3. De Adel wou niet meer dat rijke burgers het land bestuurden.
4. Napoleon Bonaparte nam een groot gedeelte van de Republiek in.

wat was het rampjaar?

1. 1671
2. 1771
3. 1672
4. 1772

Resumerend

De  lesdoelen waren:

1. Je kunt uitleggen hoe de republiek werd bestuurd en wat hier bijzonder aan was.

2. Je kunt aan de hand van een voorbeeld uitleggen dat de stadhouder en raadspensionaris soms verschillende belangen hadden.

3. Je kunt uitleggen hoe de gouden eeuw ten einde kwam.

Doelen bereikt?

EINDE