T5B4 en 5 - Voortplanting en signaalstoffen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Thema 5

Planten

Basisstof 4

- Je kunt verschillende manieren van voortplanting bij planten beschrijven

Voortplanting bij planten

Zowel geslachtelijk- als ongeslachtelijk...

Wat zijn hiervan de voor- en nadelen?

Geslachtelijke voortplanting

Voordelen:

✔ Genetische diversiteit – Nieuwe combinaties van genen vergroten de kans op aanpassing aan veranderende omgevingen en ziekteresistentie.

✔ Overleving op lange termijn – Soorten kunnen zich beter aanpassen aan evolutie en natuurlijke selectie.

✔ Mogelijkheid tot verspreiding – Zaden kunnen door wind, water of dieren verspreid worden naar nieuwe groeigebieden.

Nadelen:

✖ Traag proces – Bestuiving, bevruchting en kieming van zaden kosten tijd.

✖ Afhankelijkheid van externe factoren – Succesvolle voortplanting vereist bestuivers (zoals bijen) of geschikte omgevingsomstandigheden.

✖ Energie-intensief – Het produceren van bloemen, nectar en zaden kost veel energie.

Ongeslachtelijke voortplanting

Voordelen:

✔ Snelle en efficiënte voortplanting – Planten kunnen snel kolonies vormen zonder afhankelijk te zijn van bestuiving.

✔ Behoud van gunstige eigenschappen – Omdat nakomelingen genetisch identiek zijn, blijven gunstige eigenschappen behouden.

✔ Minder afhankelijk van externe factoren – Er zijn geen bestuivers of specifieke omgevingsomstandigheden nodig.

Nadelen:

✖ Geen genetische variatie – Planten zijn vatbaarder voor ziektes en veranderende omgevingen omdat alle nakomelingen identiek zijn.

✖ Beperkte verspreiding – Nieuwe planten blijven vaak dichtbij de moederplant, wat concurrentie om voedingsstoffen kan veroorzaken.

✖ Minder evolutie op lange termijn – Zonder genetische mutatie en recombinatie kan de soort zich minder goed aanpassen aan nieuwe omstandigheden.

levenscyclus van een zaadplant

Voortplantingsorganen plant

Zelfbestuiving en kruisbestuiving

Insecten bestuiving

Wind bestuiving

Bevruchting

Ontwikkeling vrucht

Verspreiding zaden

Ongeslachtelijke voortplanting

Stekken

Weefselkweek

Enten

Aan de slag!

Wat?	Basisstof 4: Maak opdracht 40 t/m 50
Hulp nodig? Meer hulp nodig?	Lees basisstof 4 Steek je vinger omhoog
Klaar?	Lees basisstof 5

Aan de slag!

Basisstof 5

Reageren op de omgeving

11.5.1 Je kunt beschrijven hoe planten met behulp van signaalstoffen reageren op interne en externe signalen.

Signaalstoffen

- Planten reageren op prikkels uit hun omgeving met behulp van signaalstoffen (plantenhormonen)

- Betrokken bij onder meer het bepalen van de groeirichting, rijping of bescherming van de plant. 

- Twee voorbeelden zijn auxine en etheen.

Auxine (indolazijnzuur, IAA)

• Beïnvloed lengtegroei van planten m.b.v. celstrekking in de richting van het licht
• Licht remt aanmaak auxine
• Concentratie aan schaduwzijde is hoger dan aan belichte kant.
• Schaduwzijde zal sneller groeien
• Stengeltop groeit in richting van het licht: fototropie.

Fototropie (auxine)

Positieve fototropie

• Als een stengeltop in de richting van het licht groeit,

Negatieve fototropie

• Als een plantenstengel van het licht af groeit.

.

Geotropie

Groeirichting ook beïnvloed door zwaartekracht: geotropie.

Negatieve geotropie:

- stengeltop

Positieve geotropie: 

- wortel

Geotropie - Stengel

- Door  zwaartekracht beweegt auxine naar de onderkant.

- Door celstrekking zal de onderkant sneller gaan groeien, dan de bovenkant.

- De stengel groeit naar boven.

Geotropie - Wortel

- Een wortel reageert tegenovergesteld op de auxineconcentratie

- een verhoogde concentratie auxine aan de onderkant leidt juist tot een remming van de celstrekking. 

Fruit rijping

Door etheen...

• Vorming van enzymen die zorgen voor kleur- en geurverandering. 
  
  
• Omzetting van zetmeel en zuren in suikers.
  
  
• Zachter worden van vruchtvlees door pectinase.(lijmstof).

Ethyleen

Bescherming

• Mechanisch: haren, stekels, doorns

• Chemisch: stoffen die niet lekker of dodelijk zijn

Cafeïne bijvoorbeeld verlamt bepaalde insecten en nicotine is dodelijk

• Indirect: lokstof die natuurlijke vijand aantrekt

• Bouw planten
• Meristemen, groeipunten
• Houtvaten en bastvaten, cambium, jaarringen
• Transport door houtvaten en bastvaten, capillaire werking, worteldruk, waterpotentiaal
• Huidmondjes
• Assimilatie en dissimilatie, beperkende factor
• Geslachtelijke en ongeslachtelijke voortplanting, bestuiving, bevruchting, stekken, enten, weefselkweek
• Auxine, fototropie en geotropie, ethyleen

Aan de slag!

Wat?	Basisstof 6: Maak opdracht 55 t/m 65
Hulp nodig? Meer hulp nodig?	Lees basisstof 5 en 6 Steek je vinger omhoog
Klaar?	Lees practicumopdracht 5: blz. 182 - de intensiteit van fotosynthese Voorbereiding practicum(verslag).

Aan de slag!