tussenletters in samenstellingen

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Programma groep 1

11.55u Uitleg theorie H4 spelling

12.05u Maken opdracht 1 t/m 5

12.15u Bespreken opdracht 1 (en 2)

12.25u Afsluiting van de les

Programma groep 2

11.55u Maken H4 grammatica zinsdelen:opdracht 3 en 4

12.05u Bespreken opdracht 3

-12.15u

12.25u Afsluiting van de les

Klaar? Werk bij in de andere opdrachten van H4. 

Lesdoel

Ik weet wat een samenstelling is. 

Ik ken de regels voor een tussenletter in een samenstelling. (p.124)

Taalfoutje: granaat appelsap

Logischer (maar nog steeds fout):

granaatappel sap

Het moet zijn:

granaatappelsap

En granaat appelsap: onzin!

Wat is een samenstelling?

In het Nederlands kun je een nieuw woord vormen door twee (of meer) woorden aan elkaar te plakken:

De tussenletter 

granaatappel + sap => granaatappelsap

station + plein => stationsplein

kip + ei => kippenei

De tussenletter is nodig om het woord goed uit te spreken. Voor de spelling zijn zo veel mogelijk vaste regels bedacht. 

Zo veel mogelijk? Niet bij versteende samenstellingen.

Bak + baard = bakkebaard? 

De betekenis van een of meerdere woorddelen kennen we niet meer of we herkennen het woord niet meer als samenstelling. 

= versteende samenstelling

Geen tussenletter en de spelling van deze woorden verandert ook niet meer.

(Opdracht 5 gaat over versteende samenstellingen.)

Welke spellingsregel hoort hierbij?
kippenei <=> aspergesoep
(kip -kippen) (asperge - asperges)

Welke spellingsregel hoort hierbij?
maneschijn

Let op!

Koninginnedag, maar:

koninginnensoep is wel met een -n want het heeft niets te maken met die ene koningin in een land.

Aan de slag!

Maak opdracht 1 t/m 5 

(p.124 -125) in je schrift.

Kijk in de theorie op p.124.

Klaar?

Kijk je antwoorden na.

2.5 drinkenbroer = alcoholist

3.9 Onze-Lieve-Vrouw 

= Maria (die uit de Bijbel)

Antwoorden opdracht 1

 1 beresterk

2 brekebeen

3 gerstebier

4 maneschijn

5 secondewijzer

6stationschef

7 suikersoort 

8takkewijf

antwoorden opdracht 2

1 aanvangsalaris –onjuist; je zegt aanvangstijd, dus er moet een tussen-s in: aanvangssalaris

2 apentrots –onjuist; apetrots is een versterking van het bijvoeglijk naamwoord trots, dus zonder tussen-n

3 bessensap –juist; besheeft alleen een meervoud op -en, dus bessensapis juist

4 blessureleed –juist; blessureheeft alleen een meervoud op -s, dus zonder tussen-n

5 drinkenbroer –onjuist; het eerste deel van het woord komt van een werkwoord (drinken), dus geen tussen-n: drinkebroer

6 druktemaker –juist; drukteheeft geen meervoud, dus geen tussen-n

7 ontbijtsspek –onjuist; het is ook ontbijtborden ontbijtbuffet, dus geen tussen-s: ontbijtspek

8 personeelsstop –juist; je zegt ook personeelskamer, dus er moet eveneens een tussen-s in personeelsstop

9 rodekool –juist; het eerste deel (rode) is een bijvoeglijk naamwoord, dus geen tussen-n

10 ruggesteun –onjuist; rug heeft alleen maar een meervoud op -en, dus er moet een tussen-en in: ruggensteun

11 spinnenwiel –onjuist; het eerste deel is niet van het zelfstandig naamwoord spin, maar van het werkwoord spinnen, dus geen tussen-en: spinnewiel; maar: spinnenweb

12 theatersport –juist; bij theatergebruik je meestal het enkelvoud: theaterbezoek, theatervoorstelling

Kies de uitspraak die het beste past. Na deze les:
a. wil ik meer uitleg over tussenletters
b. wil ik meer uitleg over zinsdelen: hoofdzin/ bijzin.
c. wil ik meer oefenen met zinsdelen.
d. wil ik meer oefenen met tussenletters.
c. begrijp ik de stof. Verder met het volgende onderwerp!