Thema opvoeding als transactioneel proces- Hoofdstuk 3: Risicofactoren en beschermende factoren op micro-meso en macroniveau die de opvoeding beïnvloeden

• Gedragswetenschappen
• Secundair onderwijs

Thema opvoeding als transactioneel proces

Hoofdstuk 3

Risicofactoren en beschermende factoren op micro-meso en macroniveau die de opvoeding beïnvloeden

Pedagogisch model

Het Balansmodel van Bakker

Wie is Ina Bakker?

Ina Bakker (1953) studeerde Pedagogiek. 

Zij was verbonden aan de Universiteit van Amsterdam (UVA), Faculteit Pedagogische Wetenschappen. Zij deed onderzoek en publiceerde op het gebied van opvoedingsondersteuning en preventie.

Het Balansmodel van Bakker

Het Balansmodel geeft een overzicht van kenmerken die de opvoeding van een kind positief of negatief beïnvloeden.  Het balansmodel van Bakker (1998) beschrijft draagkracht en draaglast op verschillende niveaus: 

• Microniveau: kindfactoren (zoals temperament, intelligentie, beperking...), ouderfactoren (zoals persoonlijkheid, opleiding van de ouders...) en gezinsfactoren (zoals gezinssamenstelling en cohesie).
• Mesoniveau: sociale gezins-en buurtfactoren (zoals steun van de familie, school en buurt)
• Macroniveau: sociaal-economisch, culturele en maatschappelijke factoren (economische crisis, discriminatie, religieuze normen).

Uitleg model

Draaglast = risico- of bedreigende factoren. Deze factoren vormen een risico voor de verdere ontwikkeling van een kind. Ze maken het leven moeilijk en vergen extra energie om de opvoeding toch op het goede spoor te houden.

Draagkracht= geheel van competenties en beschermende factoren waarmee ouders en kinderen met draaglast omgaan. Beschermende factoren verhogen de kans op een goede ontwikkeling.

Problemen ontstaan bij cumulatie van risicofactoren!

Toepassingsvragen

Lees de casussen en pas het Balansmodel van Bakker toe.

Dit zijn voorbeeldvragen voor het examen!

Casus 1

Stel dat we een gezin hebben bestaande uit twee ouders en drie kinderen, waarvan één kind speciale zorgbehoeften heeft vanwege een mentale handicap. De moeder werkt parttime om meer zorg voor dit kind te kunnen dragen, terwijl de vader fulltime werkt. Echter, door de zorg voor het kind en de financiële druk (als gevolg van een parttime inkomen), ontstaan er conflicten binnen het gezin. De ouders ervaren weinig tijd voor ontspanning, wat leidt tot emotionele uitputting en spanningen in hun relatie.

Gelukkig kunnen ze regelmatig beroep doen op de grootouders.  De grootouders ontfermen zich over de andere kinderen binnen het gezin.  Ze helpen hun kleinkinderen met hun schoolwerk en rijden rond voor de hobby's van hun kleinkinderen.  Af en toe nemen ze de zorg over van hun kleinkind met speciale zorgbehoeften.  Zo kan mama supporteren voor haar zonen tijdens een voetbalwedstrijd.

Vragen casus 1

1. Geef de risicofactoren op microniveau.

Vragen casus 1

2. Zijn er beschermende factoren in deze casus? Welke? Situeer de beschermende factoren op het juiste niveau.

Casus 2

Maria is een alleenstaande moeder van 35 jaar met twee kinderen: Emma van 10 en Sam van 6. Ze heeft een baan als administratief medewerker, maar werkt parttime vanwege haar psychische klachten.

Emma en Sam merken veel van hun moeder’s wisselende stemmingen. Emma, de oudste, probeert haar moeder vaak te helpen door voor haar broertje te zorgen. Ze neemt verantwoordelijkheden op zich die niet bij haar leeftijd passen, wat haar kindertijd beperkt. Sam, die nog jonger is, voelt zich soms onzeker en verward door het gedrag van zijn moeder. Hij mist structuur en voorspelbaarheid, wat zich uit in onrust op school en gedragsproblemen.

Vragen casus 2

1. Geef de risicofactoren op microniveau.

Casus 3

Yasmine komt uit Syrië en woont al drie jaar in België met haar twee zonen. Thuis spreken ze voornamelijk Arabisch, maar Yasmine volgt een cursus Nederlands.  Zo kan ze haar kinderen beter helpen met hun schoolwerk.  Echter vindt ze het lastig om met de school te communiceren, omdat ze de Nederlandse taal niet volledig beheerst.  Toch gaat ze naar alle oudercontacten. Zij wil het beste voor haar zonen en is geïnteresseerd in hun voortgang op school.  Zij bespreekt het rapport uitvoerig met haar zonen.  Zij is trots op haar zonen en benoemt dit ook regelmatig.  De zonen zijn dankbaar dat hun moeder naar alle oudercontacten gaat.

Haar zonen zitten bij de plaatselijke basketclub.  Omdat ze regelmatig moeten trainen, carpoolen ze regelmatig met andere kinderen. Zo is Yasmine niet continu aan het rondrijden en kan ze tijd nemen voor zichzelf.  Ieder weekend komt Yasmine supporteren voor haar zonen tijdens de basketbalwedstrijden.

Doordenker vervolg casus

Emma heeft als volwassene een stabiel leven.  Sam worstelt om iets van zijn leven te maken.

Hoe verklaar je dat twee kinderen in hetzelfde gezin zich toch anders ontwikkelen?

Vragen casus 3

Van welke risico- en beschermende factoren is er hier sprake?

Wat het ene kind als beschermende factor ervaart, kan voor het andere kind een bedreiging zijn.  Onder andere persoonlijkheid en intelligentie van het kind spelen een invloed.

Voorbeeld:

 Hoogbegaafdheid kan voor een kind een bescherming zijn als een bedreiging voor zijn ontwikkeling.

https://www.vrt.be/vrtmax/a-z/nevermind/1/nevermind-s1a2/

www.vrt.be