1.5 Dieren van vroeger

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Welkom

- Boek en agenda op tafel

- Huiswerk in de agenda zetten.

- Les §1.5 - Dieren van vroeger

Leerdoelen

Je kunt:

• uitleggen hoe je onderzoek kunt doen naar organismen die vroeger leefden.
• uitleggen hoe fossielen ontstaan.
• uitleggen hoe je de leeftijd van fossielen kunt bepalen.

Huiswerk

Lezen §1.5

Afmaken opdrachten 1.3

§1.5 - 1, 2, 3, 4, 5,6, 7, 8, 9 en 10

Dieren van vroeger

Doelen van de les

Je weet wat fossielen zijn

Je weet hoe fossielen ontstaan

Je kan vertellen hoe je een fossielen onderzoeker noemt

Je weet hoe je kan bepalen hoe oud een fossiel is

Hoe weten we welke organismen vroeger geleefd hebben?

Wat leefde er vroeger

Sommige dieren zijn uitgestorven, zoals dinosauriërs

Hoe die er uitzagen, kunnen we achterhalen met fossielen

Fossielen

Fossielen
overblijfselen van planten of
dieren die vroeger leefden.

Paleontologen doen onderzoek 

naar fossielen. Ze proberen de 

organismen na te bouwen: reconstrueren. 

Hoe ontstaan fossielen?

1. Dode dieren op bodem van rivier/zee
   Nieuwe laag grond er overheen
   
2. Zachte delen (huid, spieren, etc.) verdwijnen.
   Harde delen blijven over
   
3. Fossielen ontstaan alleen als iets snel wordt begraven
   

Rivierdelta -> rivier mondt uit in zee

Hoe ontstaan fossielen?

1. Dode dieren op bodem van rivier/zee
   
   
2. Nieuwe laag grond er overheen

• Zachte delen (huid, spieren, etc.) verdwijnen.
• Harde delen blijven over

Ze worden bedekt met sediment: laagje van zand- en kleideeltjes en gebroken schelpen.
Miljoenen jaren komt er een laagje sediment overheen.

Hoe ontstaan fossielen?

4. Het gewicht drukt zand en klei in   elkaar: versteent! (Verstenen = hard worden van bodemlagen.)

5. Langzaam werd het zee land
Door wind en water ontstond 

6. De fossielen kwamen weer ‘naar boven’

Erosie = slijten van de aardbodem door wind en water. 

Hoe ontstaan fossielen

• Dier of plant gaat dood en zakt naar de bodem
• Zachte delen worden gegeten of vergaan
• Een laagje sediment (zand en klei) over de botten, elk jaar opnieuw
• De vele laagjes drukken steeds strakker op elkaar: het versteent
  

De leeftijd van fossielen

Als je weet in welke steenlaag een fossiel ligt, kan je bepalen hoe oud hij ongeveer is

• Oudste lagen liggen onder

• nieuwste lagen liggen boven
  

Gidsfossielen

Gidsfossielen gebruikt om te bepalen hoe oud een laag is

Fossielen die veel voorkomen, op veel plaatsen leefden, herkenbaar zijn en kort hebben geleefd

Gidsfossielen

De leeftijd van fossielen

Stoffen veranderen over tijd, en wetenschappers weten bij elke stof hoe snel dat gaat

Koolstof komt voor in levende en dode wezens, en het verandert met bekende snelheid
 

Door die stof te bekijken weten ze hoe lang geleden het organisme in de bodem is terechtgekomen

Koolstofdatering

Elementen worden ingedeeld naar het aantal protonen in de atoomkern. En van alle elementen bestaan varianten met een verschillend aantal neutronen in de kern. Zo'n variant heet een isotoop.

Wat zijn fossielen?

1. Overblijfselen van dieren
2. Overblijfselen van planten
3. Overblijfselen van dieren en planten
4. OVerblijfselen van mensen

Waar of niet? Fossielen vind je alleen maar onder water

1. Waar
2. Niet waar

Welkom

- Boek en agenda op tafel

- Huiswerk in de agenda zetten.

- Les §1.5 - Dieren van vroeger

Leerdoelen

Je kunt:

• uitleggen hoe je onderzoek kunt doen naar organismen die vroeger leefden.
• uitleggen hoe fossielen ontstaan.
• uitleggen hoe je de leeftijd van fossielen kunt bepalen.

Huiswerk

Lezen §1.5

Afmaken opdrachten 1.3

§1.5 - 1, 2, 3, 4, 5,6, 7, 8, 9 en 10

Naturalis

Klaar met je opdrachten?

Ga naar: https://www.naturalis.nl/virtueelmuseum

Kies 'Dinotijd' of 'De ijstijd' en kijk rond in het museum. Welke fossielen kun je vinden?