Les introductie in de gedragseconomie
1 / 28
Onderdelen in deze les
Slide 1 - Tekstslide
-Teams opstarten
-Leerlingen welkom heten
-Slide 3 laten zien met inlogcode Lessonup
-Evt. aanwezigheid controleren
-Plan voor vandaag vertellen:
1. introductie in gedragseconomie
- Gedragseconomie is een nieuwe stroming binnen de economie, waar psychologische aspecten bij het economische besluitvormingsproces van individuen en instituten worden onderzocht.
2. planning van de les,
3. mededelen dat de slides in teams komen.
- Geef aan dat er notities met extra toelichting staan per slide
- Knopje “toon bij leerlingen” aanvinken, zodat de leerlingen de slides kunnen zien.
-Uitleg onderdeel 1: Jullie krijgen een keuze voorgelegd, waarvoor je zou kiezen?
Slide 2 - Tekstslide
- Samenvatten: 2 baantjes, die vind je even leuk. Ze zijn op dezelfde tijden en er zijn evenveel uren beschikbaar zijn. Het verschil is dus of een vast loon of een loon waarbij je 50 procent kans hebt op 600 en 50 kans op niks.
- Leerlingen duidelijk uitleggen dat het experiment op zichzelf staat en los staat van de echte wereld. Probeer te voorkomen dat de leerlingen er dingen bij gaan halen uit de echte wereld (bv Uber, waarbij je zelf bepaalt wanneer je een maaltijd rondbrengt).
- Leerlingen eventueel de keuzes zelf laten lezen.
- Geef aan dat de leerling ook als er geen bestellingen binnenkomen wel de hele tijd in het restaurant aanwezig moeten zijn.
-Volgende slide: leerlingen maken keuze via Lessonup
A) Avondkranten bezorgen met een vooraf afgesproken bedrag aan loon van 300 euro per maand
B) Maaltijden bezorgen met 50% kans op 600 euro loon per maand en 50% kans op 0 euro loon per maand
B) Maaltijden bezorgen met 50% kans op 600 euro loon per maand en 50% kans op 0 euro loon per maand
A
Avondkranten bezorgen
B
Maaltijden bezorgen
Slide 3 - Quizvraag
-Laat leerlingen keuze invullen
-Kijk wat uitkomst is en bespreek deze
--De keuze zou je niks uit moeten maken. 50% kans op 600 en 50% kans op 0 betekent gemiddeld 300 euro, wat hetzelfde is als de avondkranten bezorgen.
Laat zien dat:
=> Als meer leerlingen het vaste loon hebben gekozen: Zij willen zekerheid en willen het risico op niks vermijden.
=> Als meer leerlingen het variabele loon hebben gekozen: Ze durven meer risico te nemen.
Slide 4 - Tekstslide
Aangeven waarom we deze vraag hebben gesteld:
In de traditionele economie gaan we uit van de homo economicus, maar aan de hand van experimenten laat de gedragseconomie zien dat wij ons niet altijd gedragen als homo economicus. We moeten daarvoor eerst weten wat homo economicus is en dan kunnen we laten zien dat ons gedrag daar niet (altijd) bij aansluit. Gedragseconomie komt mede tot stand door het gedrag van mensen in dit soort experimenten te analyseren en dus te ontdekken waarin mensen afwijken van de assumpties van die homo economicus.
Slide 5 - Tekstslide
- Aangeven dat je gedragseconomie wil uitleggen door eerst te kijken naar wat een homo economicus is en dan kijken of dit klopt met de gedragseconomie.
- De homo economicus heeft een aantal kenmerken:
- De homo economicus heeft een aantal kenmerken:
- Een van de belangrijkste kenmerken van een homo economicus is dat hij/zij rationeel is.
Rationeel zijn betekent dat je je keuzes tussen alle jou bekende opties goed doordenkt en consequent (steeds op dezelfde wijze) redeneert.
- De homo economicus heeft volledige informatie, dus alle informatie die hij nodig heeft voor het maken van een keuze is beschikbaar en hij kan deze informatie ook verwerken.
-De homo economicus streeft zijn eigen belang na en maximaliseert zijn opbrengst. (maximaliseren opbrengst: voor een zo hoog mogelijke opbrengst gaan met de middelen die je hebt)
-Bij homo economicus heb je gedragseconomie niet nodig, want je weet precies wat hij gaat doen
-economische modellen zoals.....geef voorbeelden van modellen die de leerlingen al hebben behandeld.
- Klopt die veronderstelling van de homo economicus wel?
Stel je bijvoorbeeld voor dat je een nieuwe laptop gaat kopen. Wat zou jij dan doen om te bepalen welke laptop jij wil? Je gaat waarschijnlijk niet alle winkels en websites die er bestaan bekijken om te ontdekken welke laptop het beste bij jou past. Dat zou enorm veel tijd kosten. Je zou waarschijnlijk een paar websites bekijken en dan al een keuze maken. Mensen zijn dus niet volledig rationeel en hebben ook geen volledige informatie.
Mensen zijn ook niet altijd alleen geïnteresseerd in hun eigen opbrengst/welvaart. Denk bijvoorbeeld aan het bestaan van goede doelen. Als je geld geeft aan een goed doel, verhoogt dat jouw opbrengst/welvaart niet, je geeft juist geld weg. Toch zien we dat mensen veel geld geven aan goede doelen. Blijkbaar vinden mensen het toch wel erg belangrijk dat andere mensen het ook goed hebben en zijn we niet alleen met ons eigen belang bezig.
-Leerlingen vragen of zij een voorbeeld kunnen geven waarbij mensen niet rationeel zijn (zie volgende slide voor invullen)
Noem een voorbeeld waarbij iemand niet rationeel is.
Slide 6 - Open vraag
-Leerlingen laten invullen. Antwoorden verschijnen op de slide
-Aantal antwoorden doorlopen en leerlingen vragen om toelichting.
- Wanneer een antwoord duidelijk gericht lijkt te zijn op eigenbelang, stel de desbetreffende leerling de vraag waarom dit volgens de leerling rationeel is.
Slide 7 - Tekstslide
- Lees de instructies van experiment 2 voor aan de leerlingen.
- Stel de controlevraag
Als speler A ervoor kiest om € 6 aan speler B te geven, hoeveel houdt speler A dan zelf over?
€8
€7
€6
€5
€4
€3
€2
€1
€0
Slide 8 - Poll
- Antwoord is € 2
- Leg uit waarom we deze 'simpele' vraag stellen, zodat leerlingen hier niet verontwaardigd op reageren.
Onderzoekers doen bij gedragseconomie ook vaak van dit soort experimenten om erachter te komen hoe mensen in het echt zich gedragen en of dat afwijkt van de homo economicus. Ze stellen dan vaak eerst een controlevraag als 8-2=6, omdat ze er zeker van willen zijn dat de respondenten het experiment hebben begrepen. Als hier dus veel foute antwoorden uitkomen weten ze dat de resultaten van het experiment waarschijnlijk ook niet te vertrouwen zijn, omdat de respondenten het experiment misschien fout begrepen hebben. Dus voor de leerlingen is het misschien een saaie, simpele vraag, maar voor de uitkomst van het experiment is het wel heel belangrijk
Stel jij bent speler A en moet € 8 verdelen. Welk bedrag geef je aan speler B?
€8
€7
€6
€5
€4
€3
€2
€1
€0
Slide 9 - Poll
- Doe daarna het experiment met de leerlingen.
- Vraag aan leerlingen om de resultaten af te lezen uit de staafdiagram.
Slide 10 - Tekstslide
- Vraag aan de leerlingen, waarom speler A iets aan speler B zou geven.
- Laat enkele leerlingen aan het woord komen.
- Geef bij de laatste twee redenen aan dat deze alleen gelden als speler A wel weet wie speler B is en andersom. Bij de overige redenen maakt het niet uit of de spelers dit weten.
Als speler A rationeel is en zijn eigen uitkomst maximaliseert, welk bedrag zal hij aan speler B geven?
€8
€7
€6
€5
€4
€3
€2
€1
€0
Slide 11 - Poll
- Antwoord: dan geeft hij niks.
- Bespreek de gegeven antwoorden met leerlingen
- Bespreek wat de dictator game laat zien. Het experiment laat zien dat bepaalde normen een rol spelen bij het nemen van economische beslissingen en dat mensen niet altijd rationeel of vanuit eigenbelang handelen.
Slide 12 - Tekstslide
Leraar bespreekt dit.
-De leraar geeft aan dat het heel complex wordt als je met al het gedrag van mensen rekening moet houden. Daarom gaan we in modellen vaak uit van de homo economicus.
-Het inzicht van de mens als niet homo economicus (niet rationeel, niet eigenbelang) is “relatief’’ nieuw (wetenschappelijk inzicht en praktijk).
Slide 13 - Tekstslide
- In de volgende slides zijn twee voorbeelden opgenomen uit de praktijk.
Slide 14 - Tekstslide
-Aangeven: om mensen meer geld uit te laten geven aan popcorn wil je klanten verleiden om ander gedrag te vertonen (eerst klein nu groot)
Bioscoop wil dat de mensen meer geld uitgeven aan popcorn.
-Eerst zijn er 2 soorten popcorn, klein en groot.
Er is een duidelijk prijsverschil. De bioscoop wil natuurlijk dat jij die grote popcorn bestelt maar mensen kochten de kleine, omdat ze de grote te duur vonden. Je wil mensen verleiden tot ander gedrag. Hoe?
Slide 15 - Tekstslide
-De medium popcorn wordt toegevoegd als optie. Dat is de afleider. De large is maar 50 cent duurder dan de medium, en dan denk je eerder: dan pak ik large.
- De bioscoop wil niet dat je de medium popcorn koopt. De medium popcorn wordt gebruikt zodat jij de grote popcorn koopt in plaats van de kleine popcorn.
Slide 16 - Tekstslide
- De afleider wordt ook wel 'lokvogel' genoemd
- Hier verandert dus de voorkeur tussen groot en klein, als er een medium wordt toegevoegd. Omdat er een derde minder aantrekkelijke keuze is, verandert jouw voorkeur tussen de twee andere keuzes, terwijl die keuzes niet veranderd zijn.
Stel je staat bij de bioscoop en je hebt zin in popcorn. Hoe kan je ervoor zorgen dat het afleidingseffect geen rol speelt bij het maken van je keuze?
Slide 17 - Open vraag
- -Leerlingen vragen hoe zij kunnen zorgen dat de lokvogel hun keuze niet beïnvloedt.
- Antwoorden bespreken.
Slide 18 - Tekstslide
- Wie weet wat er recent veranderd is?
- Als niemand reageert, 2-3 mensen beurt geven
- Wanneer niemand het weet dan zelf vertellen (zie volgende slide).
- Eventueel kan door tijdsgebrek ervoor gekozen worden om direct zelf uit te leggen wat er veranderd is.
Slide 19 - Tekstslide
- Beknopt herhalen wat er bij de vorige slide is verteld door de leerlingen.
- Anders uitgebreid verschil uitleggen:
Er is een groot tekort aan orgaandonaties. Dit kan worden opgelost door een hoger aantal mensen te laten kiezen om een potentiële donor te worden.
Mensen hebben altijd zelf die keuze.
Mensen hebben altijd zelf die keuze.
Die keuze wordt wel anders verwoord: in sommige landen ben je het niet, tenzij je expliciet aangeeft dat je donor wil worden (opt-in, explicit consent).
In andere landen is iedereen in principe donor, tenzij je expliciet aangeeft dat je geen donor wilt zijn (opt-out, presumed consent). Er is dus een verschil in standaard.
-Als je rationeel bent zou het niet uit moeten maken.
Maakt het voor de keuze van de homo economicus uit of er een opt-in of opt-out systeem wordt gebruikt?
A
ja
B
nee
Slide 20 - Quizvraag
- Leerlingen vragen of de keuze van de homo economicus afhangt van welk systeem er is.
- Antwoord bespreken: als je rationeel bent zou dit net uit moeten maken, je hebt je keuze gemaakt en laat je niet beïnvloeden door de manier waarop die keuze wordt gepresenteerd.
Slide 21 - Tekstslide
- Onderzoek heeft laten zien dat veel meer mensen toestemming geven in landen waar de standaard is dat je al donor bent.
- Mensen pakken de standaard optie. De overheid wil meer orgaandonaties, de meest voor de hand liggende manier is om de standaard optie te wijzigen naar automatisch donor.
- Effectieve consensus ratio per land. De vier landen aan de linkerkant waren in 2003 landen met een opt-in systeem: je moet zelf aangeven wanneer je donor wil worden.
De landen aan de rechterzijde hanteren het opt-out systeem: je moet aangeven wanneer je niet donor wil worden.
- Doordat de overheid de keuze anders verwoordt zijn er veel meer donoren.
Slide 22 - Tekstslide
- Conclusies: er komen nu meer donoren wanneer je mensen een andere keuze geeft.
Meer donoren kan betekenen dat er meer levens gered kunnen worden.
- Gedragseconomie wordt dus niet alleen gebruikt voor marketing, maar ook om meer donoren te krijgen en zo mogelijk meer levens te redden!Slide 23 - Tekstslide
-Slide met belangrijkste punten van de les.
- Loop deze punten door met de leerlingen
Slide 24 - Tekstslide
-Hier doornemen welke leerdoelen er waren.
-In de les erna testen of deze doelen behaald zijn met behulp van 3 vragen.
-Huiswerk: evaluatie invullen (of in de les als die > 40 min is)
-Voortaan bij de bioscoop geen medium bestellen hè!
Slide 25 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Noem twee kenmerken van de homo economicus
Slide 26 - Open vraag
Deze slide heeft geen instructies
Geef een voorbeeld waarin jij niet handelde als homo economicus
Slide 27 - Open vraag
Deze slide heeft geen instructies
Leg met een voorbeeld uit hoe de kennis van gedragseconomie in de praktijk wordt toegepast.
Slide 28 - Open vraag
Deze slide heeft geen instructies
