Literatuurgeschiedenis 5V 1819 origineel

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Korte herhaling literatuurgeschiedenis 5V 

• 1860: Max Havelaar of de koffieveilingen der Nederlandsche Handelsmaatschappij
• 1617: Spaanse Brabander
• (ca.1568-1572): Wilhelmus

Noteer zoveel mogelijk begrippen die betrekking hebben tot 'Max Havelaar'

maatschappelijke ontwikkelingen <-> literatuur

• Permanente wederzijdse beïnvloeding
• Literatuur: afspiegeling van de tijd waarin ze is ontstaan
• Vaak beïnvloedt literatuur de maatschappij waarin ze is ontstaan, deze verandert daardoor (wat weer de nieuwe literatuur beïnvloedt, wat weer etc.)

Herhaling Max Havelaar (1860)

• Vandaag: twee filmpjes +
• bespreken werk van de groepen die opdracht hebben ingeleverd; wie niet heeft ingeleverd: werkt zelfstandig hieraan in het leshuis
• Volgende lessen: neem je boekjes en andere materialen voor literatuurgeschiedenis mee naar de les: jullie gaan toetsvragen voor elkaar bedenken

https:

Resterende tijd van deze les:

• Leerlingen die nog geen uitwerking hebben ingeleverd: werken zelfstandig in het leshuis en leveren alsnog in via Som
• Overige leerlingen: bespreking maatschappijkritiek Max Havelaar a.d.h. van jullie antwoorden op de vragen
• Volgende lessen: neem jullie teksten en andere materialen mee naar de les t.b.v. maken oefenvragen

De Spaanse Brabander (1617)

Wat gaan we doen?

• Opfrissen kennis
• Vlogboek filmpje over Spaanse Brabander en filmpje over renaissancetoneel
• Bedenk: stemt de maatschappijkritiek daarin overeen met wat je net hebt opgeschreven?
• Bedenken, m.b.v. ingrediënten filmpjes en meegebracht materiaal, van oefentoetsvragen voor elkaar

De Spaanse Brabander (1617)

• G.A. Bredero 
• 1568 - 1618
• Schrijver en schilder 
• Lid rederijkerskamer d'Eglantier

Wat is het thema van de Spaanse Brabander en welke maatschappijkritiek wordt daarin geleverd?

Toneel

• Bredero lid van rederijkerskamer d'Eglantier
• Rederijkers hielden zich bezig met literatuur in wedstrijdvorm
• Rederijkers bieden Bredero podium en ruimte in Nederduytse Academie
• Opbrengst naar sociale instellingen

Populariteit, omgeving 

• Spaanse Brabander erg populair - te zien aan vele herdrukken 
  
• Verspreid gedrukt in Amsterdam/Haarlem/Leiden, niet alleen op toneel, maar dus ook in boekvorm
  
• Grote invloed op maatschappij

Utile dulci

• Combinatie van leering ende vermaeck
• Mensen vermaken zich met het toneelstuk en leren er ook van
• Bedrog: niets is wat het lijkt/al zie je de mensen, je kent ze daarom nog niet
• Jerolimo doet zich netjes en rijk voor, uiteindelijk is iedereen onbetrouwbaar

Historische situering

• Burgers uit omgeving in toneelstuk verwerkt
• Bredero heeft expres het stuk veertig jaar eerder laten afspelen, zodat zij zichzelf niet herkenden
• De toeschouwers werden belachelijk gemaakt, zonder dat ze het door hadden

Immigratie

• Jerolimo is als Brabander een buitenlander in ogen van Amsterdammer
• Er was wel een kloof, maar niet per se haat
• Val van Antwerpen > trokken naar Amsterdam met hun kennis en kapitaal
• Poorterschap kon worden gekocht, dan werd je echte Amsterdammer

Taal en stereotypering

• Bredero is taalpurist. Dichters in zestiende en zeventiende eeuw vermeden leenwoorden, zuiver Nederlands praten. 
• Taalpurisme populair in tijden van oorlog
• Eenheid taal = eenheid onder bevolking
• Jerolimo probeert rijk over te komen met Franse woorden en verwijzingen klassieke mythologie = belachelijk maken
• Bredero zelf Frans geschoold, niet klassiek geschoold

Taal en stereotypering

• Verschil in visie op Brabanders: Jerolimo vindt zichzelf het goede voorbeeld, Amsterdammers zien dat anders
• Brabanders pikken van alles/onbetrouwbaar / beter gekleed en opgevoed dan Amsterdammers
• Bredero laat bepaalde mensen met zwaar dialect spreken die afkomst weergeven. Soms kunnen mensen elkaar niet verstaan. 

Wat gaan we doen? Herhaling Wilhelmus (1568-1572)

• Schrijven toen en nu
• Liedboeken
• Het Wilhelmus:  maatschappijkritiek? Bijzonderheden  over de dichtvorm en de melodie? Waarom geen exact jaartal bekend? Goed idee dat we een volkslied hebben? Waarom wel/niet? Jouw mening over Wilhelmus als volkslied?
• Kahoot Wilhelmus
• Overkoepelende toetsvragen bedenken

Schrijven toen en nu

• Schrijven was een hobby/eervolle taak, leverde niet veel geld op en was dus geen vetpot
• Utile dulci / leering ende vermack / levensles boeiend verpakken
• Zowel in middeleeuwen als in zestiende en zeventiende eeuw
• Hoe zit dit nu? Wordt dit nog gezien als eervolle taak? Hoeveel verdient een schrijver tegenwoordig?

Liedboeken

• populair in 16e en 17e eeuw / alle soorten en maten / alle prijscategorieën 
• Zingen was in
• Bestaande melodieën (Wilhemus: Frans spotlied over mislukte belegering -huidige versie is wat plechtiger)
• Gepubliceerd in geuzenliedboek (strijdliederen tegen de opstand)
• Ook Bredero schreef er een: Groot Liedboek

Bevat het Wilhelmus maatschappijkritiek? Zo ja, op wie of waarop?

Welke bijzonderheden ken je over de dichtvorm en de melodie?

Waarom is er geen exact jaartal voor het ontstaan bekend?

Het Wilhelmus - inhoud en melodie

• Rond 1570 geschreven, auteur onbekend
• Aanwijzing 1568 Slag bij Heiligerlee
• Propaganda Willem van Oranje als leider in de Opstand tegen koning Filips II
• Beschrijving wangedrag Alva
• Willem van Nassov = acrostichon
• an Duitsen bloed..' : weliswaar geboren in gebied dat huidige Duitsland is. Duits = Diets = verwijzing naar Lage Landen. 

Het Wilhelmus - melodie

• Tekst is geschreven op bestaande melodie, daardoor goed te onthouden
  
• Liederen zonder kennis van noten = contrafacten

Vind jij het een goed idee dat we een volkslied hebben? Waarom wel/niet?

Wat vind jij van het Wilhelmus als ons volkslied?

Wat gaan we doen? Herhaling Wilhelmus (1568-1572)

• Kahoot Wilhelmus
• Overkoepelende toetsvragen (niet over één specifiek boek) voor elkaar bedenken