NP Literatuurgeschiedenis 5V 2018-2019

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Literatuurgeschiedenis

Herhaling Multatuli, Spaanse Brabander en Wilhelmus

Noteer zoveel mogelijk begrippen die betrekking hebben tot 'Max Havelaar'

Maatschappelijke ontwikkelingen <> Literatuur

• Permanente wederzijdse beïnvloeding
• Literatuur = afspiegeling van de tijd waarin ze is ontstaan
• Literatuur verandert maatschappij, daardoor verandert literatuur, etc. etc. etc. 

Schrijven toen en nu

• Schrijven was een hobby/eervolle taak, leverde niet veel geld op en was dus geen vetpot
• Utile dulci / leering ende vermack / levensles boeiend verpakken

• Zowel in middeleeuwen als in zestiende en zeventiende eeuw
• Hoe zit dit nu? Wordt dit nog gezien als eervolle taak? Hoeveel verdient een schrijver tegenwoordig?

Is er sprake van maatschappijkritiek in het Wilhelmus? Zo ja, op wie of waarop?

Het Wilhelmus - inhoud en melodie

• Rond 1570 geschreven, auteur onbekend
  
• Aanwijzing 1568 Slag bij Heiligerlee
• Propaganda Willem van Oranje als leider in de Opstand tegen koning Filips II

• Beschrijving wangedrag Alva
• Willem van Nassov = acrostichon
• 'van Duitsen bloed..'

Welliswaar geboren in gebied dat huidige Duitsland is. Duits = Diets = verwijzing naar Lage Landen. 

Het Wilhelmus - melodie

• Tekst is geschreven op bestaande melodie, daardoor goed te onthouden
  
• Liederen zonder kennis van noten = contrafacten

De Spaanse Brabander

G.A. Bredero 

-  1568 - 1618

- Schrijver en schilder 

- Lid rederijkerskamer d'Eglantier

Toneel

• Bredero lid van rederijkerskamer d'Eglantier
• Rederijkers hielden zich bezig met literatuur in wedstrijdvorm
• Rederijkers bieden Bredero podium en ruimte in Nederduytse Academie
• Opbrengst naar sociale instellingen

Populariteit, omgeving 

• Spaanse Brabander erg populair - te zien aan vele herdrukken 
  
• Verspreid gedrukt in Amsterdam/Haarlem/Leiden, niet alleen op toneel, maar dus ook in boekvorm
  
• Grote invloed op maatschappij

Utile dulci

• Combinatie van leering ende vermaeck
• Mensen vermaken zich met het toneelstuk en leren er ook van
• Bedrog: niets is wat het lijkt/al zie je de mensen, je kent ze daarom nog niet
• Jerolimo doet zich netjes en rijk voor, uiteindelijk is iedereen onbetrouwbaar

Historische situering

• Burgers uit omgeving in toneelstuk verwerkt
• Bredero heeft expres het stuk veertig jaar eerder laten afspelen, zodat zij zichzelf niet herkenden
• De toeschouwers werden belachelijk gemaakt, zonder dat ze het door hadden

Immigratie

• Jerolimo is als Brabander een buitenlander in ogen van Amsterdammer
• Er was wel een kloof, maar niet per se haat
• Val van Antwerpen > trokken naar Amsterdam met hun kennis en kapitaal
• Poorterschap kon worden gekocht, dan werd je echte Amsterdammer

Taal en stereotypering

• Bredero is taalpurist. Dichters in zestiende en zeventiende eeuw vermeden leenwoorden, zuiver Nederlands praten. 
• Taalpurisme populair in tijden van oorlog
• Eenheid taal = eenheid onder bevolking
• Jerolimo probeert rijk over te komen met Franse woorden en verwijzingen klassieke mythologie = belachelijk maken
• Bredero zelf Frans geschoold, niet klassiek geschoold

Taal en stereotypering

• Verschil in visie op Brabanders: Jerolimo vindt zichzelf het goede voorbeeld, Amsterdammers zien dat anders
• Brabanders pikken van alles/onbetrouwbaar / beter gekleed en opgevoed dan Amsterdammers
• Bredero laat bepaalde mensen met zwaar dialect spreken die afkomst weergeven. Soms kunnen mensen elkaar niet verstaan. 

Maak een foto van je beste Jerolimo-imitatie! :-)