Leesvaardigheid

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Het onderwerp van een tekst

Als je het onderwerp van een tekst wilt weten, stel je jezelf de vraag: Waar gaat deze tekst over?

• Je antwoord bestaat uit één of enkele woorden                                                       (dus geen hele zin met werkwoorden!!!)
  

Zo vind je het onderwerp van een tekst:

- kijk naar de titel

- kijk naar de illustraties (plaatjes)

- kijk naar eventuele tussenkopjes

- let op anders gedrukte woorden

- lees de eerste alinea

Als je dit doet, dan gebruik je de strategie: oriënterend lezen

Daarna schrijf je in 1 of een paar woorden op waar de tekst overgaat!

Een tekst bestaat vaak uit drie delen

Inleiding - middenstuk - slot.

In het middenstuk staat de meeste informatie (kern).

Er worden verschillende aspecten van het onderwerp besproken. Dit noem je: deelonderwerpen (tussenkopjes).

Hoe vind je deelonderwerpen?

Je leest de tekst globaal.

Dit betekent: de eerste en laatste zin van alle alinea's lezen.

Als je iets wilt opzoeken, ga je zoekend lezen. 

Let dan op: tussenkopjes, anders gedrukte woorden, opvallende tekens.

Inleiding, slot, hoofdgedachte

Inleiding

1)  Dit is het eerste deel van een tekst.

2) De inleiding kan één alinea zijn, soms ook meerdere alinea's.

2) Hier wordt het onderwerp geïntroduceerd d.m.v.

a) anekdote  /  b) voorbeeld  /  c) bijzondere situatie

DOEL: LEZER NIEUWSGIERIG MAKEN (EN INFORMEREN)

    Soms is de inleiding maar één alinea, maar soms ook meer.

Slot

1)  Dit is het LAATSTE deel van een tekst.
2) Hier vind je de conclusie of de samenvatting

a) Belangrijkste uit tekst wordt herhaald

b) eventueel een blik op toekomst

c) Terugkomen op vraag/opmerking in inleiding ( verhaal = rond)

Hoofdgedachte

De hoofdgedachte van een tekst is één zin die het belangrijkste samenvat wat er over het onderwerp gezegd wordt.

Hoe vind ik de hoofdgedachte?

1. Bepaal wat het onderwerp is;
2. Je leest de tekst precies ;
3. Vaak staat de hoofdgedachte in de inleiding of in het slot, maar soms moet je hem zelf formuleren.

Kernzinnen in een alinea

Kernzinnen geven de belangrijkste informatie van een alinea aan. De kernzin is MEESTAL de eerste, de tweede of de laatste zin van een alinea. 

De kernzin werk je uit in de rest van de alinea. Uitwerkingen van een kernzin kunnen onder andere bestaan uit:

- een voorbeeld

- nadere uitleg of toelichting

- argumentatie

Tekstverbanden en signaalwoorden (brugklas)

1. chronologisch
2. opsommend
3. tegenstellend
4. toelichtend

Herhaling tekstverbanden

chronologisch:

opsommend:

tegenstellend:

toelichtend:

Kunnen

Je weet wat het verschil is tussen een leesdoel en een tekstdoel.

Je weet vier verschillende tekstdoelen.

Je kunt van een tekst het tekstdoel voorspellen en herkennen.

Je kunt voorbeelden geven van teksten met een bepaald tekstdoel.

Weten

Hier beschrijf je de leerdoelen van deze les.

Leesdoel

Als je leest, heb je daar een bedoeling mee. Je leest "ter leering ende vermaeck" 

Bijvoorbeeld: een stripboek voor het plezier of 

een lesrooster om te kijken in welk lokaal je les hebt

=> de bedoeling van de lezer

Antwoord op de vraag: Waarom lees je iets?

Uitleg Leesdoel

Tijdens deze fase van de les geef je uitleg en doe je het leren voor (modellen).

Tekstdoel

De schrijver heeft zelf ook een bedoeling met zijn tekst. Elke tekst heeft dus een tekstdoel. Als je het tekstdoel kent, begrijp je de tekst beter. Ook weet je dat of het tekstdoel past bij jouw leesdoel.

=> tekstdoel = de bedoeling van de schrijver

Antwoord op vraag: Wat wil de schrijver hiermee?

Uitleg tekstdoel

Tijdens deze fase van de les geef je uitleg en doe je het leren voor (modellen).

Vier tekstdoelen moet je kennen :

1. Informeren - de schrijver wil iets nieuws vertellen
2. Overtuigen - de schrijver wil dat je zijn mening overneemt
3. Amuseren - de schrijver wil de lezer vermaken
4. Activeren - de schrijver wil dat de lezer iets wel of niet gaat doen

Informeren - Overtuigen - Amuseren - Activeren

Tijdens deze fase van de les geef je uitleg en doe je het leren voor (modellen).

Bij een bepaald tekstdoel hoort ook een bepaalde tekstsoort. Koppel het tekstdoel aan de tekstsoort:       

       reclametekst                 column         recept 

                    strip                 leerboek                  roman

               krantenartikel                         filmrecensie

     uitnodiging                  gebruiksaanwijzing

                        sollicitatiebrief

Informeren - Overtuigen - Amuseren - Activeren

Tijdens deze fase van de les geef je uitleg en doe je het leren voor (modellen).

Tekst en publiek

Tekstdoel: rekening houden met publiek.

Je kunt aan verschillende dingen zien voor welke lezers, welke doelgroep, een tekst bedoeld is:

1.het onderwerp

2.de bron (plek van publicatie)

3.het taalgebruik

4.de lay-out