H10.4+10.5

• Scheikunde
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3,4

planning

- nakijken 10.3

-nieuwe stof 10.4 en 10.5

-practicum 

-afsluiten

nakijken 

Leerdoelen 10.4

Aan het eind van de les kan je:

- uitleggen hoe een zuur en een base zich gedragen bij een zuur-         basereactie.

- een aantal belangrijke toepassingen van zuur-basereacties beschrijven.

- de reactievergelijkingen van een aantal zuur-basereacties opstellen.

Wat zijn Zuren en Basen?

Zuur en base bij elkaar

Een zuur kan afstaan, een base kan opnemen. 

Tijdens de reactie van een zure en een basische stof vindt er overdracht van H+ -ionen plaats. 

Deze reactie noem je een zuur-basereactie. 

Basen kunnen zure oplossingen neutraliseren: de H+ -ionen die door zuren zijn afgestaan, kunnen door een base worden opgenomen. Het gevolg is dat ‘verdwijnt’, de oplossing wordt minder zuur en ten slotte neutraal: pH = 7. Een zuur-basereactie

wordt daarom ook wel neutralisatie genoemd. Door toevoeging van een overmaat aan base stijgt de pH zelfs boven 7: de oplossing wordt basisch.

Het afstaan en opnemen van H+ -ionen kun je weergeven in een reactievergelijking. In tabel 1 staan de zuur-basereacties van de vier basen die je moet kennen.

Toepassingen van zuur-basereacties zijn:

• ontzuren van zoutzuur met behulp van natronloog;

• neutraliseren van ammoniak die vrijkomt uit de mest in veestallen;

• ontkalken van een verwarmingselement in een koffiezetapparaat met schoonmaakazijn;

• tegengaan van verzuring van bossen en landbouwgronden door strooien met ongebluste kalk;

• vorming van ammoniumnitraat (een kunstmest).

zuur-basereactievergelijking opstellen

Stap 1: Noteer in formuletaal de aanwezige stoffen.

Stap 2: Geef het zuur- en het basedeeltje aan.

Stap 3: Noteer de bijbehorende zuur-basereactievergelijking (zie tabel 1).

Stap 4: Kijk in de oplosbaarheidstabel om te zien of er nog een neerslagreactie met de tribune-ionen ontstaat.

Bij een zuur-base reactie wordt een...

1. H+ overgedragen.
2. OH- overgedragen.

Bij een zuur-base-reactie wordt een...

1. H+ overgedragen van een zuur naar een base.
2. OH- overgedragen van een zuur naar een base.
3. H+ overgedragen van een base naar een zuur.
4. OH- overgedragen van een base naar een zuur,

Zoutzuur is een gevaarlijk goedje. Je kunt het ontzuren met behulp van natronloog.
Geef de reactievergelijking van deze zuur-basereactie.
(Maak gebruik van het stappenplan)

Verzuring van de natuur bestrijden

Bossen en meren raken verzuurd doordat er zure regen op de bodem en in het water terechtkomt. Zure regen wordt vooral veroorzaakt door zwaveldioxide, stikstofoxiden en ammoniak. Zwaveldioxide en stikstofoxiden worden in de lucht omgezet in zure stoffen, zoals zwavelzuur en salpeterzuur (zie hoofdstuk 8, paragraaf 5).

Een base die het aanwezige zuur in de bodem kan neutraliseren, is ongebluste kalk,

  

Ammoniak is een base. Als ammoniak echter in de bodem terechtkomt, zetten bacteriën die om in salpeterzuur. Ammoniak kun je dus toch een verzurende stof noemen. Ammoniak ontstaat uit mest. 

Om te voorkomen dat de gasvormige stof ammoniak veebedrijven verlaat, moet die worden verwijderd. Daarvoor leid je de stallucht door een zwavelzuuroplossing. De reactie tussen een zwavelzuuroplossing en ammoniak levert als zout een ammoniumsulfaatoplossing op.

De bijbehorende neutralisatie ziet er dan als volgt uit:

De ammonium-ionen en sulfaat-ionen zijn samen goed oplosbaar. Deze ammoniumsulfaatoplossing kun je afvoeren. Op deze manier komt er geen ammoniak vrij.

hier komt wél ammoniak vrij.

De in de lucht gevormde zure regen (vaak een salpeterzuuroplossing) komt op de grond terecht. Daar kun je het neutraliseren door ongebluste kalk te strooien.
Stel van deze zuur-basereactie de reactievergelijking op.
(gebruik het stappenplan)

Leerdoelen 10.5 Titratie 

 Na de les kan je:

- uitleggen hoe je een titratie moet uitvoeren.

- met een titratie de concentratie van een zure of een basische oplossing berekenen.

Titratie

Titreren

Manier om de hoeveelheid zuur of base in een oplossing te bepalen.

Dat doe je door 2 proeven te doen:

1:  met een oplossing waarvan je de hoeveelheid zuur weet,

2: met een oplossing die je wilt onderzoeken

Titreren

Manier om de hoeveelheid zuur of base in een oplossing te bepalen.

Dat doe je door 2 proeven te doen:

1:  met een oplossing waarvan je de hoeveelheid zuur weet,

2: met een oplossing die je wilt onderzoeken

Titratie-opstelling

eindpunt (titreren, neutraliseren)

het exacte moment tijdens een titratie of

neutralisatie waarop het zuur 

of de base volledig op is gereageerd

Gehalte bepalen

Titraties: bepalen hoeveel er van een bepaald zuur of bepaalde base in een oplossing aanwezig is.

Je maakt gebruik van zuur-basereacties. 

De te onderzoeken zure of basische oplossing bevindt zich in de erlenmeyer. Als de erlenmeyer een zuur bevat, heb je in de buret (of spuit) een base, of omgekeerd. Je voegt een indicator toe aan de oplossing in de erlenmeyer. Als de indicator na toevoegen van de oplossing uit de buret (of spuit) van kleur verandert, is de oplossing in de erlenmeyer geneutraliseerd. Het eindpunt van de titratie is dan bereikt (afbeelding 2).

Bij titraties gebruik je meestal broomthymolblauw of fenolftaleïne als indicator. In Binas kun je de kleurveranderingen van de indicatoren vinden.

Titreren

1: afmeten van een aantal mL  zuur van bekende sterkte

2: indicator toevoegen

3: .. mL base toevoegen tot het omslagpunt van de indicator

4: afmeten van hetzelfde aantal mL zuur van onbekende sterkte

5: .. mL base toevoegen tot het omslagpunt van de indicator

6: uitkomsten in een verhoudingstabel zetten 

7: rekenen

Concentratie bij een titratie uitrekenen

Titreren kun je gebruiken bij de bepaling van de concentratie van zuren en basen. Je kunt daarbij gebruikmaken van het volgende stappenplan:

Stap 1: Noteer het gegeven uit de tekst.

Stap 2: Noteer het verbruik tijdens de titratie.

Stap 3: Bereken het onbekende aantal milligram van de gevraagde oplossing.

Stap 4: Bereken de concentratie.

Stap 5: Bereken eventueel nog het gehalte in de gevraagde eenheid.

Met titratie kun je het gehalte van azijnzuur in keukenazijn bepalen, maar ook het gehalte van ammoniak in huishoudammonia.

bekijk en maak

bekijk en maak

Voorbeeldopdracht 1 Azijnzuur

&

Voorbeeldopdracht 2 Ammoniak