klas A2a Studyflow F1

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

F1.2

verwijswoorden

Zelfstandige naamwoorden zijn te verdelen in de-woorden en het-woorden. 

• Het-woorden zijn onzijdige woorden (o). 
• De-woorden zijn mannelijk (m) of vrouwelijk (v). 
• Er zijn ook woorden die mannelijk en vrouwelijk zijn.
  

Als je de betekenis van een woord in het woordenboek opzoekt, dan staat er m, v, m/v of o achter: mannelijk, vrouwelijk, mannelijk én vrouwelijk of onzijdig.

Verwijswoorden: 

• verwijzen meestal terug naar een eerdergenoemd woord en soms vooruit naar een woord dat verderop in de zin staat.

• Het woord of de woordgroep waarnaar een verwijswoord terugwijst, heet het antecedent.
  

• Van alle formuleringsfouten komt onjuist verwijzen veruit het meest voor.
  

 

• Woorden met deze achtervoegsels zijn bijna altijd vrouwelijk:

- heid               gezondheid, waarheid

-teit                  actualiteit, puberteit

-tuur                dictatuur

-theek              discotheek, bibliotheek

-ie                    politie, vakantie

-iek                  muziek, politiek

-st                    kunst, gunst

 

-ij               maatschappij  

-ing            tekening

-nis            ergernis

-schap       vriendschap

-sis            crisis

-de             vreugde, liefde

-te              ruimte, diepte

Tip: leer deze uit je hoofd!

Woorden met deze achtervoegsels geven vaak een vrouwelijk persoon aan:

   

-ster        fietsster

-ess        stewardess

-e            studente

-es          lerares

-trice       actrice

-esse      secretaresse

-in           waardin

Woorden met deze achtervoegsels geven vaak een mannelijk persoon aan:

   

-(n)aar          kunstenaar

-aard            grijsaard

-ant              sollicitant

-er                fietser

-ier               portier

-icus             technicus

-ist               typist

-eur              monteur

Onzijdige woorden zijn ook:

namen van landen, steden, clubs en verkleinwoorden.

Frankrijk

Zwitserland

Leeuwarden

Parijs

Ajax

huisje

Tip: leer deze uit je hoofd!

zelfstandig naamwoord	verwijzing	en
mannelijk, enkelvoud	hij, hem, zijn	deze, die
vrouwelijk enkelvoud	zij, ze, haar	deze, die
onzijdig enkelvoud	het, dit, dat, zijn	dit, dat
meervoud	zij, ze, hen, hun	deze, die

Ik wil .... computer en .... beeldscherm bij .... bedrijf kopen.

kies uit: deze, die, dit, dat

PSV heeft .... fans bedankt voor hun steun.

Hen/hun

Je kunt in het meervoud kunt verwijzen met hen en hun. 

• Je gebruikt hen als het in de zin het lijdend voorwerp is.
  
• Je gebruikt hen na een voorzetsel.
  
• Je gebruikt hun als er geen voorzetsel voor staat en het een meewerkend voorwerp is.
  

(En natuurlijk gebruik je hun ook als bezittelijk voornaamwoord.)

Ik zag mijn ouders op de bruiloft. Toen ik hen zag.

                                                                    LV

   

Ik heb met hen gepraat over het bruidspaar.

          voorzetsel

Ik heb hun ook nog een paar roddels verteld over de bruid.

           MW

Kies in onderstaande zin hen/hun en noteer waarom je daarvoor hebt gekozen.

De bruid en de bruidegom zagen er prachtig uit. Ik heb met ..... op het feest gedanst en gaf ..... na afloop een mooi cadeau dat zeker bij .... past.

• Hoe voorkom je die fout?
  

 

Om te bepalen welk verwijswoord je moet gebruiken, moet je eerst het antecedent zoeken.

Kies daarna met behulp van het schema een correct verwijswoord.

Als het antecedent niet één woord is, maar een woordgroep (bijvoorbeeld een zinsdeel), zoek dan de kern van die woordgroep.

De vereniging geeft .... medewerkers een bonus dit jaar.

Noteer het verwijswoord en het antecedent (het woord naar waar het verwijswoord verwijst.

De familie heeft .... huis verkocht. .... is nu eigendom van de gemeente.

Noteer de verwijswoorden en de antecedenten.

Verwijswoord 'wat'

1. Je gebruikt wat na: dat, datgene, alles, niets en iets 

Alles wat ik wil.                                                 antecedent: alles

Iets wat onmogelijk is.                                      antecedent: iets 

2. Na de overtreffende trap gebruik je ook wat:

Het mooiste wat er is.                                       antecedent: mooiste

Het leukste wat ik gezien heb.                          antecedent: leukste

Het is het leukste boek dat ik gelezen heb. → dat verwijst hier naar boek en niet naar leukste.

Verwijswoord 'wat'

3. Wat kan ook verwijzen naar een hele zin:

Hij bezocht met haar een museum, wat ze heel leuk vond.

Let op:

Hij bezocht met haar een museum dat ze heel leuk vond.

dat verwijst naar museum

Noteer het juiste verwijswoord in en noteer het antecedent.

Alles .... jij beweert, is grote onzin.

Noteer het juiste verwijswoord in en noteer het antecedent.

Ik heb hem verrast met een diner, ... hij erg leuk vond.

[voorzetsel] + wie of daar/waar + [voorzetsel]

Wanneer gebruik je met wie en wanneer gebruik je waarmee?

Naar mensen verwijs je dus met [voorzetsel] + wie.

De jongen met wie ik altijd naar school ga, is erg aardig.

De tante van wie ik die ketting kreeg, is verhuisd.

Als je niet verwijst naar personen, maar naar dieren, dingen of begrippen, gebruik je: daar/waar + [voorzetsel]

De brug waarover ik elke ochtend wandel, is verouderd.

Ik houd van mijn nieuwe scooter. Daarmee rijd ik overal naartoe.

met wie

op wie

waarmee

waarop

waarvan

waarmee

van wie

met wie

De vriendin ... ik sport, is ziek.

De uitleg .... ik had gerekend, kwam niet.

De hond ... ik jou zag lopen, is die van de buren? 

Mijn vriendin ... ik sport, is verhuisd.

Zelf aan de slag:

Maak F1.4

klaar: werk aan h.5 LEZEN Nieuw Nederlands

• Als je een woord in de tekst wilt benadrukken, omdat het een bijzonder of ongebruikelijk woord is:
  

De leerlingen vonden dat wel 'chill'.

De zogenaamde 'chickflicks' worden steeds populairder.

Hun gedrag was erg 'aso'.

Zelf aan de slag:

Maak: Studyflow Lt2 Test Jezelf (nogmaals).

Klaar: Maak Nieuw Nederlands h.1 beeldspraak (online)

          Lees de uitleg, voordat je de opdrachten maakt.