Thema 4 Evolutie B5 Onderzoek naar evolutie

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Thema 4 Evolutie

B5

Onderzoek naar evolutie

Leerdoelen B5

- Je kent enkele onderzoeksmethoden naar verwantschap

- Je kunt verschillen en overeenkomsten herkennen tussen organen en orgaanstelsels van de mens en van verschillende diersoorten

- Je kunt een stamboom en een cladogram aflezen en construeren

Onderzoeksmethoden

Evolutietheorie biedt een verklaring voor waarnemingen verkregen uit:

1. Vergelijking van de bouw van organismen (anatomie)
2. Biochemische analyses
3. Fossielen (extra)

biologiepagina.nl

Samenvattend

Homologe organen vertonen een overeenkomst in bouw die voortkomt uit een zelfde embryonale ontstaanswijze. Verschillende functies zijn ontstaan als aanpassing aan een verschillend milieu. 

Analoge organen hebben eenzelfde functie, maar een totaal verschillende bouw. Deze is ook niet terug te vinden in een gemeenschappelijke voorouder.

Rudimentaire organen

Als organen hun functie verloren hebben in de loop van de tijd, kunnen deze nog wel aangelegd worden, maar zich niet verder ontwikkelen: rudimentaire organen.

Deze hebben ook een gelijke embryonale ontstaanswijze en duiden dus ook op een gemeenschappelijke voorouder.

Maak opdracht 59 t/m 62

Cladistiek

• cladistiek/cladisme= methode om organismen in te delen in groepen genaamd clades (grieks 'klados'=tak).
• 1 clade= een gedeelde voorouder en alle evolutionaire nakomelingen
• Binnen een clade zie je gedeelde eigenschappen met dank aan de gedeelde voorouder. 

BS5: Cladistiek

afstammingsboom

clade (= tak)

• een groep organismen met overeenkomstige voorouder

splitsingspunten in cladogram

• dichotoom (van een tak naar twee takken)
  
• een gemeenschappelijke voorouder
• boven splitsing verschillen clades slechts in 1 eigenschap

splitsingspunt

Opdracht 8 - Bron 16

• Welk uniek homoloog kenmerk delen de schildpadden, slangen, hagedissen, krokodillen en vogels volgens dit cladogram? - een gat in de schedel onder de oogkas
• Hoe heet deze groep in dit cladogram? reptilia
• Hoeveel clades zie je in het cladogram?12, elk blauw puntje vertegenwoordigt de voorouder met het unieke kenmerk dat de voorouder en de andere dieren in die clade gemeenschappelijk bezitten. Er zijn 12 van die puntjes.
• Mag je uit dit cladogram de conclusie trekken dat vogels meer verwant zijn aan krokodillen dan aan hagedissen? Licht toe.Ja, want vogels en krokodillen hebben meer gemeenschappelijke unieke homologe kenmerken dan vogels en hagedissen. Of: ja. Want de vogels en krokodillen delen een gemeenschappelijke voorouder die ze niet delen met de hagedissen.
• 
  

Maak opdracht 63

Biochemie

Argumenten die pas de laatste halve eeuw verzameld zijn:

  

- in alle cellen vindt mitose en meiose op dezelfde manier plaats

- Organismen worden uit dezelfde stoffen opgebouwd. Hoe groter de overeenkomst in stoffen, hoe groter de verwantschap.

- DNA van mensen wordt enkelstrengs gemaakt en ander DNA wordt toegevoegd. Mate van reageren wordt bepaald.

Cladogram/stamboom

Waarom rRNA beter dan cytochroom c?

- rRNA: ribosomaal RNA, de stof waar de ribosomen van gemaakt zijn

- Cytochroom c, enzym dat een rol speelt bij verbranding in de mitochondriën

Lees bladzijde 46

Dus waarom kun je beter rRNA gebruiken dan cytochroom c om verwantschap te onderzoeken?

Waarom kun je beter rRNA gebruiken dan cytochroom-c om verwantschap te onderzoeken?

Afstamming mens

De mens stamt niet af van de mensapen, we hebben wel een gemeenschappelijke voorouder. Van hieruit hebben de apen zich ontwikkeld en als aparte groep de mensen.

Fossielen (versteende overblijfselen of afdrukken in gesteente) hebben ons veel geleerd over de ontwikkeling van de mens.

Een belangrijke stap was het rechtop gaan lopen en koken van ons eten.

https:

Maak opdracht 64 t/m 70

Klaar?

Maak daarna de Samenhang "Netwerkende genen' en maak de opdrachten 71 t/m 73

Sluit de les af met de flitskaarten en Test Jezelf van B5

Waar begon het leven op aarde waarschijnlijk?

1. In de ruimte
2. In de lucht
3. In het water
4. Op het land

Wat is evolutie?

1. het veranderen van gedaante bij een organisme
2. ontwikkeling die een organisme tijdens zijn leven doormaakt
3. het ontstaan, veranderen en/of verdwijnen van soortenThis is a correct answer
4. het groter worden van een populatie

Wat is geen onderdeel van de evolutietheorie?

1. veranderingen in genotype
2. Natuurlijke selectie
3. Ontstaan van nieuwe soorten
4. Verandering in fenotype

Wat is geen voorbeeld van het evolueren van een soort?

1. Giraffen hebben door de eeuwen heen een langere nek gekregen
2. ijsberen hebben steeds lichtere vacht gekregen
3. kikkers zijn vanuit eitjes in kikkervisjes veranderd
4. berkenspanners (vlinders) hebben donkere vleugels gekregen

Hoe planten meercellige schimmels zich voort?

1. Door zaden
2. Door deling
3. Door sporen
4. Door uitlopers

Wat is een voorbeeld van een stroming die evolutie en schepping probeert te combineren?

1. Degeneratie
2. Neodarwinisme
3. Naturalisme
4. Intelligent design

Wat wordt er bedoeld met "Survival of the fittest"?

1. De best aangepaste organismen overleven
2. Als je te weinig sport ga je dood
3. De snelste organismen overleven
4. De best aangepaste organismen overleven en planten zich voort.

Extra uitlegvideo 

Nog wat extra informatie...

Fossielen

• Fossielen zijn versteende overblijfselen van organismen of afdrukken van organismen in gesteenten.
• Door paleontologie leveren deze veel informatie, zoals de ouderdom van het gesteente, hoe het fossiel behandeld moet worden.
• Gidsfossielen zijn fossielen die kenmerkend zijn voor een bepaalde periode en daardoor tijdsbepaling leveren.

Trilobiet

Gidsfossiel voor het Cambrium

https: