H5.3. De fabriek met stoomkracht

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

De fabriek met stoomkracht 5.3

Van huisnijverheid naar de fabriek

Leerdoelen

• De leerling kan de overeenkomsten en verschillen tussen de huisnijverheid en het fabriekssysteem noemen

•  De leerling kan de uitvindingen noemen die de ontwikkeling naar het fabriekssysteem mogelijk maakten

Huisnijverheid

• Grootste deel bevolking boer
• Nijverheid in de boerderij
• Werk voor het hele gezin
• Maar hoe ging dat? 

• Huisnijverheid: het thuis produceren van goederen met de hand of met klein gereedschap

Spinners en Wevers

• Textiel
• Eén wever, acht spinners
• Lage opbrengst spinners
• Veel werk en veel concentratie nodig
• Maar dan...

De schietspoel

• John Kay in 1733
• Veel sneller weven
• Bredere stoffen
• Maar ook een probleem...

Het probleem

• Lage opbrengst spinners nog groter
• Zestien spinners nodig voor één wever 
• Prijsvraag
• James Hargreaves (1720-1778)
• Spinning Jenny (1764)

Spinning Jenny

• Groot enthousiasme 
• Makkelijk nagemaakt
• Huisnijverheid
• Meer en beter garen 
• Veel sneller
• Het spinnen probleem opgelost

Van spierkracht naar waterkracht

• Het werk ging steeds beter en sneller
• Richard Arkwright (1732-1792)
• Waterframe (1769)
• Op waterkracht i.p.v. spieren
• Waterframe net zoveel als 200 vrouwen 
• Maar weer een probleem...

De fabriek

• Veel stromend water
• Groot en te duur voor de huisnijverheid
• Veel energie, meerdere machines
• Ondernemers en the mill
• De eerste fabrieken

Waterframe Arkwright 1769 

Fabriek 1770

Aan de slag

• Wat? Maken: 41 t/m 47, 49 t/m 54
• Hoe? Gebruik je leerboek 
• Hulp? Hand opsteken als je een vraag hebt
• Tijd? 20 min
• Klaar? Maken 55 en 57
  
  
• Schrijf het op in je schrift, dit is ook huiswerk

Samenvattend

Welke uitvindingen zorgden ervoor dat huisnijverheid vervangen werd door industrie?

Afsluiten 

Huiswerk: 41 t/m 47, 49 t/m 54

Volgende keer: Voor een handvol stuivers 5.4

De Cotton Gin werd uitgevonden om...

1. Draden sneller te kunnen spinnen uit katoen
2. Sneller te kunnen weven dan met de hand
3. De zaadjes uit de katoenbollen te halen
4. Huisnijverheid overbodig te maken

Huisnijverheid is...

1. Grote fabrieken die snel dingen konden produceren
2. Lekker thuis op de bank kunnen zitten
3. Een baan als bijvoorbeeld bakker
4. het thuis produceren van goederen met de hand of gereedschap

Newcomen bedacht een machine om het grondwater omhoog te krijgen

Gebruikte stoom!

Wel duur, en ging snel kapot....

James Watt verbeterde de stoommachine

Goedkoper en eenvoudiger!

• Stoommachine van Watt kon ook andere machines aandrijven
• Als grote weefmachines met schietspoel, of meerdere Spinning Jenny's
• Te groot voor een huis > bouw fabrieken

Industrie

Van huisnijverheid naar machines in fabrieken

• Revolutie = snelle verandering
• Hier de Industriële revolutie

De industriële revolutie

Samenvatting:

Waar men eerst afhankelijk was van menselijke (thuiswerkers, slaven) en natuurlijke factoren bij handarbeid, windkracht en waterkracht, kon er nu gerekend worden op de stoomkracht. 

Waarom was de stoommachine van Newcomen niet heel fijn in gebruik?

1. De machine deed niet wat hij moest doen
2. Duur, en ging vaak stuk
3. Je kon het beter met de hand doen
4. Was te groot en lomp

Wat is een revolutie?

1. Dat alles hetzelfde blijft
2. De wereld draait rond, dat noem je een revolutie
3. Een grote verandering
4. Van huisnijverheid naar industrie

Waarom bouwden mensen vanaf de achttiende eeuw fabrieken?

1. De machines werden zo groot dat het niet meer in een huis pasten
2. Werken vanuit huis vonden ze niet leuk meer
3. Kinderen liepen in de weg bij de huisnijverheid
4. Slaven konden het werk op de plantages niet meer aan