Boeken en kastelen in de Middeleeuwen

Boeken in de Middeleeuwen
1 / 38
volgende
Slide 1: Tekstslide
KunstBasisschoolGroep 5-8

In deze les zitten 38 slides, met tekstslides en 1 video.

time-iconLesduur is: 90 min

Onderdelen in deze les

Boeken in de Middeleeuwen

Slide 1 - Tekstslide

Vorige les
Papier scheppen
Is het papier droog?
papier voorzichtig van doek afhalen
gaan we gebruiken voor deze les, dit geschiedenis thema

Slide 2 - Tekstslide

Wanneer waren de Middeleeuwen

Slide 3 - Tekstslide

Heel lang geleden

Slide 4 - Tekstslide

Van 500 tot 1500 na Chr.

Slide 5 - Tekstslide

Boeken
In de middeleeuwen schrijven monniken boeken met de hand. Het kost veel tijd om één boek te maken. 

Slide 6 - Tekstslide

Slide 7 - Video

Monnikenwerk
De monniken maakten hele mooie geschriften op deze manier met heel veel versieringen.
Ze deden soms wel maanden over één boek.
We noemen taken die lang duren én heel precies zijn nog steeds wel eens "monnikenwerk".

Slide 8 - Tekstslide

Eigen initialen
Broeder Rufillus werken aan een rijk versierde R
hoofdletter R. 
De eerste letter van iemands
naam noemen we initialen. 

Slide 9 - Tekstslide

Wat gaan we doen?
Wij gaan vandaag  leren schrijven met een wasknijper, kroontjespen en penseel in de stijl van de monniken.

- Ik doe het eerst voor.
- Daarna gaan we oefenen

Slide 10 - Tekstslide

Wat heb je nodig:
- wasknijpers (1 per persoon)
- oost Indische inkt en ecoline
- voorbeelden van Alfabet, Keltische tekens en dieren
-een oefenblad en een inleverblad

Slide 11 - Tekstslide

Een initiaal
Een versierde eerste letter






Slide 12 - Tekstslide

Eigen initialen
Je gaat straks de eerste letter van je eigen naam op zo'n manier schrijven/ tekenen dat er van alles op te zien is.
Dat mogen lijntjes en figuurtjes zijn. Maar je mag ook wat anders bedenken. 
Als je maar een mooie versierde 
letter van je naam maakt.  

Slide 13 - Tekstslide

Werken met inkt
Oost Indische Inkt
Is een oplossing van roet in gomwater. Oost Indische inkt is watervast. Dit betekent dat de opgedroogde inkt niet meer oplost met water en ook niet uit kleding te wassen is.

Slide 14 - Tekstslide

Slide 15 - Tekstslide

Slide 16 - Tekstslide

Slide 17 - Tekstslide

Slide 18 - Tekstslide

Hier zie je voorbeelden van hoe je licht en donker kan werken met arceringen. Zo zie je dat wanneer je lijnen dichter bij elkaar tekent, je een meer donkere tint krijgt. En hoe verder uit elkaar hoe lichter.                                                                                               
Aan jou de opdracht op de toon-trap van de puntjes af te maken

Toontrappen arceren

Slide 19 - Tekstslide

grijstoontrap met arceringen en texturen
structuren en patronen 
voorbeelden structuren oost indische inkt INKT

Slide 20 - Tekstslide

Klaar met je initialen?
Kastelen opdracht

Slide 21 - Tekstslide

De eerste Middeleeuwse kastelen
Walburcht; een gracht met een wal en vaak op een verhoging een houten gebouw met een poort.
Later meer van steen met een ommuring en torens. Het kasteel was soms vierkant soms rond van vorm.

Slide 22 - Tekstslide

Kastelen
Het kasteel was van een graaf of edelman. De boeren gingen bij het kasteel wonen voor de veiligheid. 
Soms groeiden er een stad om het kasteel heen zoals hier in Zwolle.

Slide 23 - Tekstslide

Waar bouw je een kasteel

  • Een goed overzicht over het gebied.
  • Moeilijk in te nemen.
  • In de buurt van drinkwater.
  • In de buurt van velden waarop voedsel kon worden verbouwd.
  • In de buurt van bouwmateriaal.
  • In de buurt van (water)wegen

Slide 24 - Tekstslide

Teken met gewassen inkt een kasteel
Juf doet voor. Voorbeelden op papier.

Slide 25 - Tekstslide

Samen opruimen en kunst bekijken

Slide 26 - Tekstslide

Slide 27 - Tekstslide

Boekdrukkunst
Aan het eind van de middeleeuwen wordt de boekdrukkunst ontdekt. 
Drukken gaat veel sneller dan schrijven. 
Zo kun je veel boeken tegelijk maken. 
Dit zijn allemaal dezelfde boeken
Het drukken van boeken heet boekdrukkunst. 
Wij zijn ook ons eigen boek aan het maken met papier scheppen en beginbladzijde met initialen

Slide 28 - Tekstslide

De verschillen
Boek uit een drukkerij
Boek uit de middeleeuwen

Slide 29 - Tekstslide

Een liefdesliedje
Gerulf is juist op weg naar zijn schrijftafel als hij door het kloosterraam een jonkvrouw langs ziet rijden. Even kijkt ze hem recht in de ogen. Meteen schieten Gerulf de woorden van een liefdesliedje te binnen. Het liedje dat zijn meisje ooit voor hem zong, thuis in het verre Vlaanderen: Hebban olla vogala…
Zelf inkt en verf maken
Monniken maakten hun eigen inkt en verf om mooie boeken te kunnen maken. Inkt werd gemaakt door dingen uit de natuur fijn te stampen in een vijzel en daarna met een dunne kleefstof te mengen. Van walnoten maakte je bruine, van roet zwarte en van schildluizen rode inkt.
Schrijven met een ganzenveer
Je schreef met een ganzenveer en een potje inkt. Als de veerpunt bot was, sneed je een nieuw puntje. Daarna eerst op een kladje even proberen of hij weer goed schrijft. Wat schrijf je dan? Het eerste dat je te binnen schiet; een liefdesliedje dat net in je hoofd zit bijvoorbeeld.
Perkament
Tegenwoordig schrijven we meestal op papier. Maar middeleeuwse boeken zijn bijna allemaal op perkament geschreven. Perkament is speciaal bewerkte dierenhuid van een kalf, geit of schaap. Voor een dik boek als de bijbel had je wel 150 schapenvellen nodig. Perkament was dan ook heel duur.
Monnikenwerk
Tegenwoordig worden boeken gedrukt. Van elk boek bestaan dus honderden of duizenden exemplaren die er allemaal precies hetzelfde uitzien.
Voor 1450 bestond de boekdrukkunst nog niet. Boeken werden stuk voor stuk met de hand overgeschreven. Wat een monnikenwerk!
Prachtige versieringen
Middeleeuwse boeken werden, nadat de zwarte letters netjes overgeschreven waren, vaak prachtig versierd. De hoofdstuktitels werden in rode letters toegevoegd. En de eerste hoofdletter van een hoofdstuk werd vaak heel groot en mooi getekend. En ook werden er in de kantlijn allerlei grappige tekeningen gemaakt.
Zo duur als een huis
Handgeschreven boeken waren heel kostbaar. Dat kwam vooral omdat het perkament en de kleurstoffen zo duur waren. Een mooi versierde bijbel was rond 1270 bijvoorbeeld net zoveel waard als een groot stenen huis.

Slide 30 - Tekstslide

In de middeleeuwen zijn er grofweg gesproken drie standen:


  • de geestelijkheid
  • de adel
  • de boeren
  • pas veel later komen daar de burgers bij (wanneer er steden ontstaan)


Slide 31 - Tekstslide

de taal

Het Latijn is in de middeleeuwen niet langer de spreektaal. Wel is het de taal van de kerk en van de geleerden. Het blijft ook lange tijd de enige taal waarin werd geschreven.

Pas vanaf 800 doken er verhalen op schrift op in de volkstaal en in Nederland moesten we wachten tot 1100. Onze volkstaal heet "Diets" en klonk ongeveer zo.

diets

Slide 32 - Tekstslide

de middeleeuwen

De Nederlandse literatuur begint rond 1100 met de bekende versregels:


Hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic enda thu, wat unbiddan we nu?


Dit is Oudnederlands (tussen 800 en 1150)

Slide 33 - Tekstslide

Middeleeuws schrijven
Middeleeuws schrijven


Wie ben ik?
Wat gaan we doen?

Slide 34 - Tekstslide

Vier soorten verhalen
Verhalen uit de bijbel
Verhalen over dieren
Verhalen over ridders
Verhalen over wetenschap

In de Middeleeuwen hadden verhalen een belangrijk doel: de mensen die ze hoorden, moesten er iets van leren.

Slide 35 - Tekstslide

Schrijven als een moderne monnik
Met een kroontjespen 
inkt uit een potje

Deze inkt gaat niet uit je kleren
Je blijft dus heel de les op je stoel zitten
(geen handen wassen, als mensen gaan lopen vallen er inktpotjes omver)


Slide 36 - Tekstslide

Vroeger
Schreven monniken met een soort staafje, een stylus.
Honderden jaren lang was dat de manier van schrijven.

Slide 37 - Tekstslide

Stylus
Zo ziet zo'n stylus er uit, de uiteinden werden in inkt gedoopt. De platte kant was voor het schrijven, de punt voor tekeningen. 

Slide 38 - Tekstslide