3.1 Machthebbers in Europa

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

3.1

Machthebbers in Europa 

   

Paragraaf 3.1

Paragraaf 3.1 

In deze presentatie leer je over:

• Absolutisme Lodewijk XIV
• Bestuurders in Engeland
• Het bestuur in de RZVN 

Lesdoelen

• Je weet hoe de Franse koning het Franse grondgebied uitbreidde.
• Je weet hoe de Franse koning zijn binnenlandse macht vergrootte.
• Je weet dat de Engelse koning minder machtig werd.
• Je weet hoe Nederland werd bestuurd.
• Je weet welke positie de stadhouders hadden. 

Wat was de bijnaam van Lodewijk XIV?

Frankrijk

Engeland

RZVN

Absolutisme

Parlementaire monarchie

Republiek

Frankrijk

• Lodewijk XIV
• Le roi soleil (de Zonnekoning)
• Absolutisme
• Met 4 jaar al koning        (minister Mazarin regeerde)
• In 1661 (met 22 jaar) nam hij de leiding over.

'La Fronde'

Het absolutisme is..

1. een soort van politieke stroming
2. De complete macht ligt bij de koning
3. De macht ligt bij God
4. een parlementaire democratie

Een machtige koning

In de 17e eeuw was Frankrijk het machtigste land van Europa met een machtige koning.

Ministers (leden van de regering) gaven de koning alleen adviezen.

De Franse koning legde aan niemand verantwoording af. Zijn macht werd door niets beperkt. Deze manier van regeren heet absolutisme.

Versailles

• Gigantisch paleis nabij Parijs
• Alle ministers en adel verbleven hier! Controle!
• Hoofdzetel van het Absolutisme!
• Dagelijks 3000 tot 10.000 hovelingen!
• Tegenwoordig een museum (ca. 5 miljoen bezoekers per jaar)

Waarom werd de adel in Frankrijk door Lodewijk naar Versailles gehaald?

1. Voor zijn dansvoorstellingen
2. Ter controle
3. Om belasting te betalen
4. Voor de gezelligheid

Bekijk het volgende filmfragment goed!

Film: 'Le Roi Danse' uit het jaar 2000

Hierna volgen een paar vragen!

0

Wat wordt met de dans gesymboliseerd?

1. Alles draait om de koning
2. De koning is ook maar een mens
3. De koning houdt van dansen
4. De dans is iets koninklijks

Wat wil de koning nog meer uitbeelden?

1. Hij is niet zo vaardig
2. Zijn rijkdom
3. Hij is Goddelijk
4. Zijn verstand van dans

Het Absolutisme

• Regering waarbij de macht van de vorst door NIETS wordt beperkt!
• De koning bepaalde alles, dus ook de godsdienst!
• In 1598 werd het Edict van Nantes afgesproken  (einde aan de godsdienstoorlogen - hugenoten werden niet meer vervolgd)
• 1685: Lodewijk maakt een eind aan het Edict van Nantes                           (veel hugenoten vluchtten naar NL)

Bekijk de volgende filmtrailer aandachtig

Film: 'Marie Antoinette' uit 2006

Daarna volgen enkele vragen

0

Waar speelt deze film zich vooral af?

1. Parijs
2. Het Louvre
3. Versailles
4. Paleis Schonbrunn

Welke conclusie kun je NIET trekken na dit fragment?

1. Marie Antoinette was slim
2. Marie Antoinette leefde in rijkdom en weelde
3. Marie Antoinette was koningin van Frankrijk
4. Marie Antoinette hield van glamour

Welke conclusie is JUIST?

1. Marie Antoinette bleef machtig
2. Marie Antoinette gaf veel aan de armen
3. Marie Antoinette kreeg tegenstand van het volk
4. Marie Antoinette hield niet van hondjes

Vanaf wanneer werden protestanten niet meer vervolgd in Frankrijk door het Edict van Nantes?

1. 1541
2. 1598
3. 1648
4. 1602

Vanaf wanneer trok Lodewijk XIV deze maatregel van godsdienstvrijheid weer in?

1. 1641
2. 1598
3. 1685
4. 1672

Wat voor geloof verbood Lodewijk XIV?

1. Het protestantisme
2. Het katholicisme
3. De Islam
4. Het Christendom

Engeland

Engeland

Koninkrijk

Koninkrijk

Koninkrijk

Koning streeft naar absolute macht.

Koning streeft naar absolute macht.

De macht van de koning wordt beperkt.

Karel I

Jacobus II

Willem 

Republiek

De koning werd onthoofd

Van monarchie naar Republiek naar monarchie

• 1649: koning Karel I wordt onthoofd door parlementariërs, Engeland wordt een republiek
• 1660: Einde van de republiek, Engeland krijgt weer een koning. 

De nieuwe koningen streven ook weer naar absolute macht en proberen te regeren zonder het parlement. 

De Engelse koning Jacobus II (vanaf 1685)

• Jacobus II van Engeland wilde graag net als neef Lodewijk XIV van Frankrijk de absolute macht.
• Veel Engelse protestanten zijn het oneens met zijn geloof en zijn streven naar absolute macht
•  Ze zoeken een andere koning, het liefst een protestant.

Stadhouder Willem III

1688: 

Het Engelse parlement probeert de katholieke Jacobus II af te zetten

De protestantse stadhouder van de RZVN, Willem III,  is getrouwd met Mary (de dochter van Jacobus II). 

William en Mary

1688

Glorious Revolution

Stadhouder Willem III en Mary  verjagen Jacobus II en worden koning en koningin van Engeland. 

De macht van de koning wordt wel beperkt door het parlement!

Wat was de naam van Nederland in de 17e eeuw?

1. De Republiek der Verenigde Nederlanden
2. Nederland
3. Holland
4. De Zeven verenigde westen van Holland

Welk land was het meest welvarende land in de 17e eeuw in Europa?

1. Spanje
2. Engeland
3. Nederland (De Republiek)
4. Frankrijk

RZVN

Frankrijk

Engeland

Chronologie van de zeventiende eeuw (H3)

1643: Lodewijk XIV wordt koning

1661: Lodewijk XIV gaat zelfstandig regeren

1672: Frankrijk valt de RZVN aan 

1649: koning Karel I wordt onthoofd

1649-1660: Engeland is een republiek

1672: Engeland valt de RZVN aan 

1685: koning Jacobus II trekt de katholieken voor

1688: Glorious Revolution 

1689: Willem III wordt koning van Engeland

1588: Stichting van de RZVN

1602: Oprichting van de VOC

1609-1621: 12-jarig bestand

1648: Vrede van Münster (einde 80-jarige oorlog)

1652-1674: De Republiek en Engeland vechten 

1672: Rampjaar

1688: Glorious Revolution (Willem III steektmet een leger over naar Engeland)

Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

Statenbond: samenwerking van grotendeels zelfstandige staten/gewesten.

Belangrijke begrippen: 

- Staten-Generaal

- Staten

- Stadhouder

- Regenten

- Oligarchie

De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

•  In de 17e eeuw was Nederland een Republiek met 7 gewesten (staatjes): Hol, Ze, Ut, Gld, Ov, Gr, Fr (FOGGUHZ)
• Het hoogste bestuur in elk gewest lag bij de Staten (vergadering met vertegenwoordigers van de steden en adel)
• De gewesten werkten samen in de Staten-Generaal (beslissen over buitenlandse politiek, leger en vloot)
• De Republiek werd bestuurd door regenten uit rijke families/bovenlaag (oligarchie)
• Het gewone volk had niets te vertellen!

Stadhouder

• Opperbevelhebber van het leger en de vloot

• Invloed op benoeming van regenten

• Nakomelingen van Willem van Oranje

• Hij kon roem vergaren door oorlog te voeren!

Raadpensionaris

• Soort minister-president van de gewesten

• Vertegenwoordigde het belangrijkste gewest (Holland) in de Staten-Generaal

• Hij wilde rust en vrede om de handel veilig te stellen!

• Machtsstrijd met de stadhouder (van Oldenbarnevelt en Maurits)

Johan van Oldenbarnevelt

De Staten-Generaal

In de Staten-Generaal overlegden de gewesten onder andere over de buitenlandse politiek. Verder hielden de gewesten veel zelfstandigheid. 

In de tijd van Maurits was de leiding van de Staten-Generaal in handen van Johan van Oldenbarnevelt, de raadspensionaris in dienst van het gewest Holland. 

Johan van Oldebarnevelt

Spanningen liepen soms hoog op tussen de pensionaris en stadhouder:

Bijvoorbeeld: grote ruzie tussen raadspensionaris Johan van Oldenbarnevelt en stadhouder Maurits tijdens het 12-jarig bestand

Stadhouder Maurits van Oranje

Raadspensionaris Johan van Oldebarnevelt

Dieptepunt in de rivaliteit tussen de Oranjes en de regenten

• 1650: stadhouder Willem II valt Amsterdam aan om de macht van het gewest Holland/ de kooplieden te beperken.
• De aanval mislukt.
• Stadhouder Willem II sterft daarna plotseling zonder dat hij een opvolger heeft.
• 1651: De Grote Vergadering besluit om geen nieuwe stadhouder te benoemen.
• Regent Johan de Witt wordt de belangrijkste man van de Republiek. 

Stadhouder Willem II

Raadspensionaris

Johan de Witt

Eerste stadhouderloze tijdperk 

(1650-1672)