Intro kwestie 2 + ET10 - Lakoff & Johnson + Vroon & Draaisma

Intro kwestie 2 + ET10

1 / 30

Slide 1: Tekstslide

FilosofieMiddelbare schoolvwoLeerjaar 6

In deze les zitten 30 slides, met tekstslides.

Lesduur is: 45 min

Onderdelen in deze les

Intro kwestie 2 + ET10

Slide 1 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Aan de slag

Vandaag

Toetsbespreking
Intro kwestie 3
Hoe metaforen onze bestaanservaring vormen

Slide 2 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Aan de slag

Slide 3 - Tekstslide

Lees p.27/28/29 en schrijf in eigen woorden op wat ze betekenen.

Kwestie 2
Hoe veranderen techniek en wetenschap ons mensbeeld?

Via taal: metaforen en ervaringen beïnvloeden elkaar wederzijds.

Wij denken niet alleen met ons brein, maar ook met ons lichaam in een omgeving.

Wij zijn ons brein en ons brein is als een computer.

Slide 4 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Slide 5 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Bron: Happy is Up, Sad is Down: 65 Metaphors for Design, BIS publishers, 2021

Waar is die metafoor?

Slide 6 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Metaforen en ervaringen beïnvloeden elkaar wederzijds.

Metafoor = beeldspraak die een vergelijking uitdrukt.

Vaak: ontleend aan iets uit waarneembare wereld en die wordt gebruikt om iets dat abstract of niet waarneembaar is voorstelbaar te maken.

Slide 7 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Metaforen en ervaringen beïnvloeden elkaar wederzijds.

Metafoor = beeldspraak die een vergelijking uitdrukt.

Vaak: ontleend aan iets uit waarneembare wereld en die wordt gebruikt om iets dat abstract of niet waarneembaar is te begrijpen.

Slapen is opladen

Brein is een computer

Het leven is een reis

...

Slide 8 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Metaforen en ervaringen beïnvloeden elkaar wederzijds.

Kenmerken metaforen:

Werpt licht op overeenkomsten tussen 2 fenomenen
Belicht niet alles! Metaforen verhullen verschillen en andere manier van kijken
Geen onschuldige vergelijking, maar transformeert hoe we beide kanten van de vergelijking opvatten.
descriptief én prescriptief

Slide 9 - Tekstslide

voorbeeld: klok en geest

denken als algoritme, algoritme als denken

computerprocessen met denken ('ik loop vast', geheugen van de computer)

Metaforen en ervaringen beïnvloeden elkaar wederzijds.

Kenmerken metaforen:

Werpt licht op overeenkomsten tussen 2 fenomenen (bijv klok en geest)
Belicht niet alles, dus verhult verschillen en alternatieve vergelijkingen
Transformeert hoe we beide kanten van de vergelijking opvatten. (Menselijk denken als algoritme, werking van computer als vorm van intelligentie)

Probleem: De vraag naar de mens wordt gereduceerd tot de vraag naar de werking van de hersenen, opgevat als soort computer die info verwerkt en lichaam aanstuurt

Slide 10 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Slide 11 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Aan de slag

ET10

Ik kan uitleggen en evalueren dat volgens Lakoff & Johnson en Vroon & Draaisma metaforen en ervaringen elkaar wederzijds beïnvloeden.

Daarbij kan ik betrekken:

‘oriënterende metaforen’, ‘ontologische metaforen’ en ‘historische contingentie’

een uitleg met tekstfragment 4 van Lakoff & Johnsons argument dat taal uitdrukt hoe we met ons lichaam in de wereld staan

een uitleg van het argument dat metaforen uit wetenschap en technologie beïnvloeden hoe we onszelf als mens ervaren.

Slide 12 - Tekstslide

Lees p.27/28/29 en schrijf in eigen woorden op wat ze betekenen.

Metaforen en ervaringen beïnvloeden elkaar wederzijds.

Lakoff & Johnson

onderzoek naar bestaanservaring & taalgebruik
begrippen structureren de ervaring
lichamelijke oriëntatie op de wereld staat centraal in metaforen
metaforen hebben een universeel en natuurlijk karakter

Slide 13 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Metaforen en ervaringen beïnvloeden elkaar wederzijds.

Nadenken over bestaanservaring vereist taal/beelden

Slide 14 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Metaforen en ervaringen beïnvloeden elkaar wederzijds.

Metaforen hebben vaak een fysieke basis
Ons lichaam als basis voor oriëntatie in de wereld

"Gelukkig = boven, droevig = beneden"

Slide 15 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Metaforen en ervaringen beïnvloeden elkaar wederzijds.

Nadenken over bestaanservaring vereist taal/beelden

Ervaring

Taal

ervaring wordt uitgedrukt in taal

taal vormt ervaring en mensbeeld

Slide 16 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Aan de slag

Aan de slag

Lees WMM 4.1 (incl. PT4 Lakoff & Johnson)

Schrijf de betekenis op van:

oriënterende metaforen
ontologische metaforen

Geef in de uitgedeelde tekst over metaforen met kleurtjes aan welke oriënterende metaforen zijn en welke ontologische metaforen zijn.

Slide 17 - Tekstslide

Lees p.27/28/29 en schrijf in eigen woorden op wat ze betekenen.

Aan de slag

ET10

Ik kan uitleggen en evalueren dat volgens Lakoff & Johnson en Vroon & Draaisma metaforen en ervaringen elkaar wederzijds beïnvloeden.

Daarbij kan ik betrekken:

‘oriënterende metaforen’, ‘ontologische metaforen’ en ‘historische contingentie’

een uitleg met tekstfragment 4 van Lakoff & Johnsons argument dat taal uitdrukt hoe we met ons lichaam in de wereld staan

een uitleg van het argument dat metaforen uit wetenschap en technologie beïnvloeden hoe we onszelf als mens ervaren.

Slide 18 - Tekstslide

Lees p.27/28/29 en schrijf in eigen woorden op wat ze betekenen.

Aan de slag

Aan de slag

Lees WMM 4.1 (incl. PT4 Lakoff & Johnson)

Schrijf de betekenis op van:

oriënterende metaforen
ontologische metaforen

Geef in de uitgedeelde tekst over metaforen met kleurtjes aan welke oriënterende metaforen zijn en welke ontologische metaforen zijn.

Slide 19 - Tekstslide

Lees p.27/28/29 en schrijf in eigen woorden op wat ze betekenen.

Aan de slag

Terugblik

Oriënterende metaforen:
Metaforen waar een ruimtelijke oriëntatie in zit. Oriënterende metaforen zijn geworteld in onze lichamelijke ervaring.

Ontologische metaforen:

Metaforen die een fysiek object vergelijken met een innerlijk of abstracte fenomeen.

Slide 20 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Metaforen en ervaringen beïnvloeden elkaar wederzijds.

Kenmerken metaforen:

Werpt licht op overeenkomsten tussen 2 fenomenen
Belicht niet alles! Metaforen verhullen verschillen en andere manier van kijken
Geen onschuldige vergelijking, maar transformeert hoe we beide kanten van de vergelijking opvatten.
descriptief én prescriptief

Slide 21 - Tekstslide

voorbeeld: klok en geest

denken als algoritme, algoritme als denken

computerprocessen met denken ('ik loop vast', geheugen van de computer)

Metaforen en ervaringen beïnvloeden elkaar wederzijds.

"Wanneer we over ons lichaam en onze geest spreken, gebruiken we, net als Ikea, vaak batterijtermen: we moeten opladen, bijtanken, energie opdoen.

Die metafoor maakt het wel erg gemakkelijk om alles, ook je dagje in de sauna of je vakantie in Kroatië, te zien als iets wat in dienst staat van je productiviteit.

Dat is fijn voor de prestatiemaatschappij, die haar ingezetenen aanmoedigt om continu ‘het beste uit zichzelf te halen’ en de scheidslijn tussen werk en privé volledig op te heffen – maar minder fijn voor het individu."

Slide 22 - Tekstslide

voorbeeld: klok en geest

denken als algoritme, algoritme als denken

computerprocessen met denken ('ik loop vast', geheugen van de computer)

Metaforen en ervaringen beïnvloeden elkaar wederzijds.

"Wanneer we over ons lichaam en onze geest spreken, gebruiken we, net als Ikea, vaak batterijtermen: we moeten opladen, bijtanken, energie opdoen.

Die metafoor maakt het wel erg gemakkelijk om alles, ook je dagje in de sauna of je vakantie in Kroatië, te zien als iets wat in dienst staat van je productiviteit.

Metaforen sturen ons denken, zijn descriptief maar ook prescriptief

Slide 23 - Tekstslide

voorbeeld: klok en geest

denken als algoritme, algoritme als denken

computerprocessen met denken ('ik loop vast', geheugen van de computer)

Aan de slag

ET10

Ik kan uitleggen en evalueren dat volgens Lakoff & Johnson en Vroon & Draaisma metaforen en ervaringen elkaar wederzijds beïnvloeden.

Daarbij kan ik betrekken:

‘oriënterende metaforen’, ‘ontologische metaforen’ en ‘historische contingentie’

een uitleg met tekstfragment 4 van Lakoff & Johnsons argument dat taal uitdrukt hoe we met ons lichaam in de wereld staan

een uitleg van het argument dat metaforen uit wetenschap en technologie beïnvloeden hoe we onszelf als mens ervaren.

Slide 24 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Metaforen en ervaringen beïnvloeden elkaar wederzijds.

L&J:

"Metaforen zijn universeel."

Vroon & Draaisma:
Metaforen zijn historisch contingent. Mensbeelden drukken geen noodzakelijke of universele verbanden uit maar zijn beïnvloed door technologische en wetenschappelijke ontwikkelingen.