V5 Thema 4 DNA B4 Translatie

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Thema 4 DNA

B4

Translatie en eiwitsynthese

Leerdoelen B4

• Je kunt beschrijven hoe translatie plaatsvindt

• Je kunt beschrijven hoe eiwitsynthese plaatsvindt

Begrippen B4 Translatie

- codon/tripletcode

- genetische code

- startcodon

- stopcodons

- translatie

- tRNA

- tRNA-aminozuurcomplex

- anticodon

- bindingsplaatsen A, P, E

- polyribosomen

- release-factor

- PrP-eiwit

- prionen

Hieronder staan een aantal combinaties van begrippen. Welke hebben het minste met elkaar te maken?

1. Helicase en DNA-polymerase
2. Helicase en RNA-polymerase
3. DNA-polymerase en primer
4. Helicase en replicatie

Welk stuk RNA moet er bij de transcriptie van dit DNA gemaakt worden?

Kies de juiste. 

C

C

A

T

G

C

C

A

U

G

G

G

T

A

C

G

G

U

A

C

Transcriptie vindt plaats langs welke DNA streng?

1. coderende streng
2. template streng

Met welk enzym begint transcriptie?

1. RNA polymerase
2. transcriptiefactoren
3. spliceosomen
4. DNA polymerase

Hoe noemen we de niet coderende stukken in DNA?

1. introns
2. exons

Uit welke onderdelen bestaat een DNA nucleotide?

1. fosfaatgroep en stikstof base
2. fosfaatgroep, stikstofbase en suikermolecuul
3. OH-groep en fosfaatgroep
4. adenine, guanine, cytosine en thymidine

Aan welke kant van het DNA molecuul bevindt zich het 5' uiteinde?

1. Bij B en D
2. Bij A en D
3. Bij A en C
4. Bij C en D

Transcriptie is het proces waarbij ... wordt omgezet in ...

1. DNA -> mRNA
2. mRNA -> eiwit
3. pre-mRNA -> mRNA
4. eiwit -> mRNA

transcriptie & translatie

Van DNA naar eiwit

Enkele feiten

• In mRNA zijn 4 verschillende stikstofbasen
• Voor één aminozuur worden drie opeenvolgende nucleotiden gebruikt (triplet of codon)
• Genetische code: de vertaling van nucleotidenvolgorde naar aminozuren met behulp van codons
• mRNA wordt afgelezen van 5'- naar 3'-uiteinde
• Elk eiwit start met methionine, op mRNA AUG 5' naar 3'. 
• De codes UAA, UAG en UGA zijn stopcodons

Genetische code

soorten RNA

Er zijn 10 soorten RNA.

2 belangrijke voor nu:

- mRNA (messenger-RNA):
instructie voor eiwit)

- tRNA, (transfer-RNA):

dragen aminozuur dat correspondeert met een triplet op mRNA.

tRNA

• Enkelstrengs RNA-molecuul
• CCA aan 3'-uiteinde kan aminozuur binden
• Drie nucleotiden vormen anticodon, binden aan  codon mRNA

tRNA-molecuul

https:

https:

Maak opdracht 22 t/m 24

Ribosoom

• twee delen
• drie tRNA-bindingsplaatsen
• mRNA-bindingsplaats
• mRNA afgelezen van 5' naar 3'

Ribosomen

schrijf de reactievergelijking van het ontstaan van een peptide binding uit twee aminozuren

Vergelijk met BiNaS 71J

Polyribosoom

• meerdere ribosomen binden hetzelfde mRNA
• ribosoom klaar met translatie bij stopcodon, bindt direct weer bij startcodon
• releasefactor zorgt dat aminozuurketen loslaat

Eiwitten

• Worden gemaakt door ribosomen
• Eiwit gemaakt aan losse ribosomen voor cytoplasmale eiwitten
• Ribosomen vast aan ER: ruw ER, voor eiwitten die later actief moeten worden
• Uiteindelijke vorm van eiwitten in Golgisysteem of buiten de cel

Eiwit: primaire structuur

=

1

2

Eiwit:secundaire structuur

Eiwit: tertiaire structuur

Eiwit: quaternaire structuur

Eiwitstructuur

• Primaire structuur: volgorde aminozuren
  

• Secundaire structuur: waterstofbruggen tussen NH en COOH groepen van verschillende aminozuren
  

• Tertiaire structuur: door o.a. waterstofbruggen en covalente bindingen tussen restgroepen van verschillende aminozuren (bv. zwavelbruggen)

• Quaternaire structuur: meerdere tertiaire structuren vormen samen een structuur (eventueel met mineralen).

Transport van eiwit

• Van ER snoeren blaasjes af
• Deze gaan naar het Golgi-systeem
• Hier krijgen de eiwitten hun juiste vorm
• Van hier af transport naar juiste plek

Eiwit uit cel

• Moet eiwit uit de cel, dan versmelt blaasje met celmembraan. 

      Dit proces heet exocytose

• Gaat een eiwit van buiten naar binnen: endocytose

https:

Maak opdracht 25 en 26

Neem de context 'Prionen' door

Maak opdracht 27 + Olympiade opdracht 7

Klaar?

Oefen de Flitskaarten en controleer de leerdoelen met Test Jezelf

Maak de oefentoets Eiwitsynthese en RNA

Geef je score door!

https:

Hoeveel procent heb je gescoord?

B4 

nog even anders herhaald...