21.5 Lichaamsvreemde eiwitten wel/ niet accepteren 6V 2122

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

21.4 Immuniteit, allergieën en medicijnen

Leerdoel 21.5

• Je hebt het verband geleerd tussen bloedgroepen, antigenen en antistoffen
• Je hebt geleerd wat de oorzaak is van een resusbaby en hoe dit voorkomen kan worden
• Je hebt geleerd hoe immunotherapie werkt bij kanker

Vaccinatie

Klassiek vaccin:

• de prik bevat antigenen van een ziekteverwekker  (dus niet de hele ziekteverwekker!)

Nieuwe methode: 

• de prik bevat het mRNA van een antigeen van een ziekteverwekker. Bijv. corona prik
• De lichaamscellen moeten eerst zelf het mRNA aflezen en het lichaamsvreemde eiwit vormen.  Feitelijk gen therapie.

NB:

• Dit antigeen zorgt voor de eerste immuunrespons.
• bij de tweede blootstelling aan zelfde antigeen is de reactie is dus sneller en sterker.

Immunisatie

Actief vs passief

Actieve immunisatie: je afweersysteem heeft zelf de antistoffen aangemaakt.

Natuurlijk vs kunstmatig

kunstmatig wil zeggen toegediend/ ingespoten

Waar hoort wat?

Waar hoort wat?

Antistoffen vanuit moedermelk/ placenta

Immuun door daadwerkelijke infectie

Antistoffen ingespoten

Immuun door prik met antigenen/ prik met mRNA

Actieve en passieve immunisatie

• Als je door een vaccinatie immuun wordt, spreek je van actieve immunisatie. Je lichaam maakt hierbij zelf de antistoffen aan.
• Soms krijg je antistoffen toegediend, dan spreek je van passieve immunisatie. 

Kunstmatige of natuurlijke immunisatie?

• Bij een kunstmatige immunisatie krijg je een vaccinatie ( verzwakte of dode ziekteverwekkers) of injectie ( met antistoffen)
• Bij een natuurlijke immunisatie raak je geinfecteerd door een ziekteverwekker.

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

21.5 Lichaamsvreemden eiwitten wel/ niet accepteren

Bloedgroepen

De antigenen kunnen bijvoorbeeld glycoproteïnen (suiker-eiwitcombinatie) of glycolipiden (suiker-vetcombinatie) zijn.

De antigenen op rode bloedcellen bepalen je bloedgroep.

Bloedgroepen

Bloedgroepen

Bloedtransfusie

Krijg je bloedcellen met een antigeen waarvoor je zelf antistoffen aanmaakt dan gaat je bloed klonteren.

Bij een bloedtransfusie wordt eerst de bloedgroep van de ontvanger getest met een kruisproef.

Kruisproef

  ?     ?      ?      ?

Kruisproef

  C   antiA  antiB  antiA en B

Bloedtransfusie

Resusfactor

• Ongeveer 85% van de mensen heeft antigeen D op de rode bloedcellen: de resusfactor.
• Als je deze resusfactor niet hebt en bloedcellen in je bloed krijgt mét die factor (antigeen) dan ontwikkel je antistoffen.

-> bloedtransfusie

-> zwangerschap

Resusbaby

Resusbaby

• Tweede baby met resuspositief bloed loopt gevaar tijdens de zwangerschap!
• Resusantagonisme: de moeder maakt antistoffen tegen het bloed van het embryo.

Immunotherapie tegen kanker

• Relatief nieuwe therapie.
• Tumorcellen worden opgekweekt en samengebracht met lymfocyten. Lymfocyten die reageren op (actief worden bij) het contact met antigenen op de tumorcellen (op het MHC-I eiwit) worden geïsoleerd en vermeerderd.
• Wanneer deze cellen bij de patiënt worden ingespoten herkennen en doden ze tumorcellen.

Leerdoel 21.5

• Je hebt het verband geleerd tussen bloedgroepen, antigenen en antistoffen
• Je hebt geleerd wat de oorzaak is van een resusbaby en hoe dit voorkomen kan worden
• Je hebt geleerd hoe immunotherapie werkt bij kanker

Begrippen 21.5

glycoproteïne, glycolipide, bloedgroep, bloedtransfusie, kruisproef, resusfactor, resusantagonisme, HLA-systeem, transplantatie, donor, acceptor, afstoting, auto-immuunziekte, immunotherapie

Huiswerk

• Maak de opdrachten van bs 21.5 
• kies je leerroute 

Aan de slag

Onderzoek bloedgroepen (biologiepagina.nl, Afweer): https://www.bioplek.org/animaties/bloed/bloedgrbepalingx.html

Opdrachten uit het boek: herhaling +  basis 

 of basis + verdiepingsopdrachten