Via vervolg: thema 5, hoofdstuk 2.

• Nederlands
• Praktijkonderwijs
• Leerjaar 3,4

Via vervolg 

Thema 5, hoofdstuk 2

De komma is het leesteken dat aangeeft dat je even moet pauzeren tijdens het lezen van een zin.

Je plaatst een komma tussen twee persoonsvormen (werkwoorden) die naast elkaar staan

Voorbeeld

• Als het meisje zwemt, voelt zij zich heel gelukkig.

• Wanneer ik aan mijn vakantie denk, kan ik niet stoppen met lachen 

Je plaatst ook een komma bij een opsomming. 

Een opsomming betekent dat er meerdere dingen na elkaar worden genoemd.

Voorbeeld

• Francien weet nog niet of zij op vakantie gaat naar Engeland, Frankrijk, Zweden of Italië

• In de auto draaien wij popmuziek, rockmuziek, techno en housemuziek. 

Je plaatst een komma voor een voegwoord. 

Een voegwoord verbindt twee zinnen met elkaar.

Voorbeelden van voegwoorden zijn: 

omdat, doordat, wanneer, zoals, maar, want en dus.

Voorbeeld

• Ik wil graag de Eiffeltoren beklimmen, maar hij is helaas gesloten.

• Mijn moeder gaat naar Spanje, omdat haar beste vriendin daar woont. 

De dubbele punt geeft aan dat je even moet pauzeren tijdens het lezen. 

Je plaatst een dubbele punt voor een opsomming.

Een opsomming betekent dat er meerdere dingen na elkaar worden genoemd.

Voorbeeld

• Ik neem veel spullen mee tijdens de studiereis: mijn dagboek, een toilettas, mijn gymschoenen en een trui voor als ik het koud krijg.

• Een reisleider doet van alles: excursies organiseren, hotelkamers boeken, rondleidingen verzorgen en problemen van gasten oplossen. 

Je plaatst ook een dubbele punt als je uitleg geeft bij iets wat je eerder in de zin heb gezegd.

Voorbeeld

• Mijn paspoort is beschadigd: ik heb het in het water laten vallen.

• De excursie gaat niet door: het museum is onverwachts gesloten. 

Een woord dat is opgebouwd uit meerdere woorden, noem je een samenstelling.

Een samenstelling moet je aaneenschrijven. 
(aan elkaar vast)

Voorbeeld

• De woorden vakantie en pret vormen samen het woord vakantiepret.
  
  
• De woorden reis en budget vormen samen het woord reisbudget.
  
  
• De woorden tent en stok en haakje vormen samen het woord tentstokhaakje. 

Zoek de juiste woorden bij elkaar, zodat de juiste samenstelling ontstaat.

Huis

Voet

Lucht

Hand

Bloem

Hoofd

doek

pot

pijn

ballon

sleutel

bal

Het aaneenschrijven van een samenstelling kan problemen geven. Bijvoorbeeld als er twee klinkers achter elkaar komen te staan.

-

Je zet een koppelteken tussen de woorden van een samenstelling als twee klinkers die achter elkaar staan samen een andere klank vormen.

Voorbeeld

• De woorden cadeau en idee. 
  Je schrijft cadeau-idee omdat de u en de i samen ui vormen. 
  Vergelijk cadeauidee en cadeau-idee.
• De woorden auto en onderdelen.
  Je schrijft auto-onderdelen, omdat de o en de o samen oo vormen.
  Vergelijk autoonderdelen en auto-onderdelen. 

Welk woord is goed geschreven?

1. Autoongeluk
2. Auto-ongeluk

Welk woord is goed geschreven?

1. Milieu-inspectie
2. Milieuinspectie

Welk woord is goed geschreven?

1. Radio-omroep
2. radioomroep

Welk woord is goed geschreven?

1. Diplomauitreiking
2. Diploma-uitreiking

Je gebruikt een koppelteken tussen de woorden van een samenstelling als één van die woorden uit een afkorting bestaat. 

Ook als er een aparte letter of een symbool in de samenstelling staat, gebruik je een koppelteken.

-

Voorbeeld

• tv-programma

• S-bocht

• €-teken

Waar staat het koppelteken op de juiste plaats?

1. aanuit-knop
2. upto-date
3. e-mail
4. eerste-jaarsstudent

Waar staat het koppelteken op de juiste plaats?

1. midden-klasseauto
2. kanten-klaar
3. nonprofit-organisatie
4. na-apen

Waar staat het koppelteken op de juiste plaats?

1. t-v-programma
2. NS-station
3. upto-date
4. euro-teken

Waar staat het koppelteken op de juiste plaats?

1. XL-maat
2. EUlid-staat
3. kant-enklaar
4. re-inte-gratie

Even het geheugen opfrissen!

Welk woord (of woorden) is een samenstelling?

1. nachtlampje
2. keukentafel
3. stoelen
4. brieven

Welk woord (of woorden) is een samenstelling?

1. schaatsbaan
2. t-shirt
3. wedstrijdschema
4. sterren

Welk woord (of woorden) is een samenstelling?

1. lampen
2. verkeersbord
3. telefoonhoesje
4. dansen

Als het eerste deel van een samenstelling in het meervoud eindigt op -en krijgt de samenstelling als tussenletter -en

Meervoud gebruik je als je over meer dan één van iets praat:

• Kippen
• Flessen
• Woorden

Voorbeeld

• Je schrijft kippenfokkerij, want het meervoud van
  kip is kippen.
  
  
• Je schrijft flessenpost, want het meervoud van
  fles is flessen.
  
  
• Je schrijft woordenboek, want het meervoud van woord is woorden.

Maak van deze losse woorden de juiste samenstelling.

hond               hok

paard              stal

tand                borstel

voet                 bad

Als het eerste deel van een samenstelling in het meervoud zowel op -en als -s kan eindigen, krijgt de samenstelling een -e- als tussenletter.

Voorbeeld

• ziektebeeld (ziekte heeft twee meervouden:
  ziekten en ziektes).
  
  
• groentesoep (groente heeft twee meervouden:
  groenten en groentes).
  
  
• keuzemogelijkheid (keuze heeft twee meervouden:
  keuzen en keuzes).