AT2 - T5: BS3 Genen en allelen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Wat is het verschil tussen genotype en fenotype?

1. genotype is de informatie fenotype hoe het tot uiting komt
2. genotype is hoe het tot uiting komt fenotype is de informatie
3. genotype en fenotype is hetzelfde

Welke genen kom je tegen in een zaadcel?

1. Alleen genen die te maken hebben met de zaadcel
2. Alle genen die een mens heeft
3. Helft van de genen
4. Kwart van de genen

Een eicel van een mens bevat .. chromosenparen. (getal invoeren)

Trisomie en mozaiek

Trisomy 21 (Down syndrome)

Trisomy 18 (Edwards syndrome)

Trisomy 13 (Patau syndrome)

Trisomy 9

Trisomy 8 (Warkany syndrome 2)

XXX (Triple X syndrome)

XXY (Klinefelter syndrome)

XYY (Jacobs syndrome)

BS3 Genen en allelen

Ik kan uitleggen wat genen en allelen zijn.

Wat een dominant en een recessief allel is.

Ik kan uitleggen wat een mutatie is.

Ik kan uitleggen wat kanker is.

 

Bouw van DNA

Basenpaar

Combinatie A-T of C-G. Andere combinaties zijn in het DNA niet mogelijk

Gen

Vele (vaak duizenden) basenparen samen vormen de informatie voor een gen. De volgorde van de basenparen bepaald de code

Base

De 4 bouwblokjes van het DNA:

• A (adenine)
• C (cytosine)
• T (thymine)
• G (guanine)

DNA

• DNA code bestaat uit vier letters (A, T, C, G)

• A ligt altijd tegenover T
• G ligt altijd tegenover C

Genen en eigenschappen

• 1 eigenschap bestaat vaak uit meerdere genen
• Genen bevatten informatie voor het maken van eiwitten
• Genen kunnen verdeeld zijn over verschillende chromosomen

Allelen

Genen komen in verschillende vormen voor: Allelen

Allelen van oogkleur: Blauw, bruin, groen, etc.

Sommige allelen zijn sterker dan andere

Allelenparen

Allelen van een bepaald gen komen in paren voor:

• 2 dezelfde allelen = homozygoot
• 2 verschillende allelen = heterozygoot

Genen

Gensymbolen

-Allelen geef je aan met letters

dominant = A

recessief = a

Gebruik goed te onderscheiden letters!

R en r = goed

P en p = niet goed (lijken teveel op elkaar!)

aa              AA              Aa

Recessieve allelen

-Voor het tot uiting komen van een recessief allel zijn altijd 2 recessieve allelen nodig!

Geslachtelijke voortplanting

• Zaad/eicellen ontstaan door een speciale deling.
• Hierdoor ontstaan cellen met verschillende allelen.
• Bij bevruchting ontstaat uit zaadcel en eicel een nieuw genotype

Mutaties

• Het genotype van een persoon staat vast
• Mutatie = er verandert/muteert een stukje DNA
• Meestal weinig invloed
• organisme waarbij een mutatie zich uit in fenotype = mutant
• Het moment en plaats van de mutatie bepaalt de invloed

Mutaties ontstaan

Mutaties kunnen ontstaan door mutagene invloeden:

• Zonlicht (UV-straling)
• Radioactieve straling (bijv. Röntgen-straling)
• Asbest, rook

Het kan ook onstaan als foutje tijdens celdeling

Zon en kanker

Onder invloed van Uv-straling; 

• Cellen in kiemlaag maken pigment (huid wordt donkerder) als bescherming.
• Soms gaat het mis en wordt je DNA aangetast

Kanker; 

• Ongeremde celdeling
• Ophoping van cellen: tumor of gezwel
• Kwaadaardig: kan zich uitzaaien naar andere delen van het lichaam (uitzaaiingen)

Kanker

Ontstaat door mutatie -> door mutagene invloed en/of erfelijke aanleg

Wat is een allel dat te maken heeft met haar?

1. Haarkleur
2. Blond
3. Haarvorm
4. Blauw

In welke cellen kom je allelen tegen voor haarkleur? Kies het meest volledige antwoord

1. Haarcellen
2. Haar- en hoofdhuidcellen
3. Haar-, hoofdhuid- en hersencellen
4. Haar-, hoofdhuid-, hersen- en oogcellen

Welke allelen zou je beide kunnen tegenkomen in één zaadcel?

1. Bruin haar Blond haar
2. Blauwe ogen Groene ogen
3. Bruin haar Blauwe ogen
4. Rood haar Blond haar

Een man en vrouw krijgen een kind.
De man is homozygoot voor blond haar.
De vrouw is homozygoot voor bruin haar.
Is het kind homozygoot/heterozygoot en voor welke haarkleur?

Basisstof 3:

Maken Opdr. 1 t/m 10

(opdracht 5 niet)

Ga aan de slag met:

• Lezen blz. 119 t/m 122
  
• Maken Opdr. 1 t/m 10 blz. 123-127

Klaar met het bovenstaande?

• Verder werken/lezen
• Samenvatten
• Ander huiswerk
• Boek lezen

Zf = Werken met fluisteren

• Geen vinger opsteken
• De docent komt langs
• Aan het werk
• Fluister alleen met de persoon naast je
• Blijf op je plek