H4-Herhaling Erfelijkheid deel 2

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Herhaling Erfelijkheid

deel 2

Thema 4: Basisstof 6 t/m 9

Bijzondere erfelijke factoren

Binnen de erfelijkheid (ook wel genetica genoemd) bestaan er ook afwijkende verhoudingen bij het nakomelingenschap

Hoe noem je het als een allel dat homozygoot voorkomt geen levensvatbaar individu oplevert?

1. gekoppelde overerving
2. draagster
3. letale factor
4. multipele allelen

Een letale factor is een allel dat ervoor zorgt dat een homozygoot individu niet levensvatbaar is. Hier zie je een voorbeeld van muizen waarbij agouti dominant is over zwart. Tegelijkertijd bevat allel A een letale factor. Dieren die homozygoot dominant zijn, zijn niet levensvatbaar.

De Manx is een staartloze kat.
De eigenschap staartloos is het gevolg van een dominant allel. Voor fokkers van dit ras doet zich het volgende probleem voor:
homozygoot staartloze jongen zijn niet levensvatbaar. Ze sterven al voor de geboorte!
Een staartloze kater bevrucht een staartloze poes.
Hoe groot is de kans op een dood jong?

1. 0 %
2. 25%
3. 33,3%
4. 50%

De Manx is een staartloze kat.
De eigenschap staartloos is het gevolg van een dominant allel. Voor fokkers van dit ras doet zich het volgende probleem voor:
homozygoot staartloze jongen zijn niet levensvatbaar. Ze sterven al voor de geboorte!
Een staartloze kater bevrucht een staartloze poes.
Hoe groot is de kans op een jong meteen staart?

1. 25%
2. 33,3%
3. 66,6%
4. 75%

Multipele allelen

Drie allelen (I^A, I^B en i) combineren tot 4 bloedgroepen: 

Bloedgroep A:      I^AI^A of I^Ai 

Bloedgroep B:      I^BI^B of I^Bi 

Bloedgroep AB:   I^AI^B

Bloedgroep 0:      ii 

Een man heeft bloedgroep AB, zijn vrouw heeft bloedgroep A. Haar vader heeft bloedgroep A en haar moeder 0.
Wat is de kans dat hun kind bloedgroep 0 heeft?

1. 0%
2. 25%
3. 50%
4. 100%

moeder heeft bloedgroep A
vader heeft bloedgroep B
wat zijn mogelijke bloedgroepen van hun kinderen?

1. alleen A of B
2. A, B of AB
3. Alleen bloedgroep AB
4. alle bloedgroepen zijn mogelijk

Hemofilie is een ziekte bij de mens, die veroorzaakt wordt door het recessieve allel van een gen op het X-chromosoom.
In een bepaalde familie trad deze ziekte al in enkele generaties op. Wanneer in deze familie een vader lijder aan hemofilie is en zijn vrouw noch deze ziekte heeft noch draagster is, kan de ziekte optreden bij

1. 50% van de dochters
2. alle dochters
3. 50% van de zoons
4. geen van de zoons

gekoppelde dihybride kruising

• bij een gekoppelde dihybride kruising, kijken we naar de overerving van allelen die op hetzelfde chromosomenpaar liggen

notatie gekoppelde overerving

• normale (= niet gekoppelde) dihybride kruising: AaBb
• gekoppelde (dihybride) kruising:     AB          óf      Ab                                                                                                 ab                     aB
• wélke allelen op één chromosoom liggen is óf gegeven, óf je kunt het afleiden uit de gegeven aantallen van de genotypen of fenotypen

x

We bekijken een dihybride gekoppelde overerving met twee heterozygote individuen
-hoeveel verschillende genotypen en hoeveel verschillende fenotypen zijn er in de F1 mogelijk?

1. 2 genotypen en 2 fenotypen
2. 3 genotypen en 2 fenotypen
3. 9 genotypen en 4 fenotypen
4. geen van deze combinaties is juist

Mitochondriaal DNA

Waardoor wordt mitochondriaal DNA alleen van moeder op kind doorgegeven?

Basisstof 8

De bouw van DNA

Zoek in de Binas welke tabellen informatie over de bouw van DNA geven

eiwitten 

Chromatide

Chromosoom

DNA: 4 verschillende nucleotiden (bouwstenen)

A     Adenine
T     Thymine
G      Guanine
C     Cytosine

Vaste basenparing: 

A altijd tegenover T

C altijd tegenover G

Fosfaatgroep

Stikstofbase

desoxyribose

Nucleotide: fosfaatgroep + desoxyribose + stikstof base

Stikstofbasen: Adenine, thymine, guanine of cytosine

Nucleotideketen

Welke 2 basen vormen samen een basenpaar?

Als een stuk DNA voor 24% bestaat uit guanine. Welk percentage is dan thymine?

1. 24%
2. 26%
3. 48%
4. 76%

Waaruit bestaat een nucleotide?

bouw van eiwit

"kralenketting" van aminozuren

 20 verschillende aminozuren

Eiwit wordt gemaakt  in ribosomen

Noem een verschil tussen DNA en RNA.

Wat is de functie van RNA?

1. de informatie voor een eiwit van DNA naar de ribosomen overbrengen
2. het bevat alle erfelijke informatie
3. RNA maakt eiwitten
4. RNA koppelt aminozuren aan elkaar tot eiwitten

Functie van RNA

Bekijk goed het filmpje in de volgende dia.

Je hoeft het nog niet in detail te kunnen, dit onderwerp komt in de 5e klas uitgebreider aanbod.

Zet de woorden op de juiste plek

Van een                          in het               wordt een kopie gemaakt, het             . Dit gaat via de                              naar een                     

in het cytoplasma. Hier worden                                aan elkaar gekoppeld tot een                            .

DNA

ingeschakeld allel

RNA

kernmembraan

aminozuren

eiwit

ribosoom

Een mutatie is een verandering in DNA. Hoe kan dat effect hebben op de cel?

1. Doordat DNA met een mutatie niet omgezet kan worden in RNA
2. Doordat DNA met een mutatie meestal zorgt voor kanker waardoor de cel ongeremd gaat delen
3. Doordat DNA met een mutatie een andere aminozuurvolgorde kan veroorzaken
4. Doordat DNA met een mutatie altijd afgebroken wordt door de cel

Mutaties

- Toevallige veranderingen in het DNA van een organisme

- Heel normaal, hele tijd door bij replicatie (kopiëren) van DNA

- Mutaties hebben bijna nooit effect op organisme, maar:

- Door mutatie op mutatie kunnen eigenschappen van organismen wel veranderen.

- Drijvende kracht achter Evolutie!