Onderwerp, hoofdgedachte, publiek, tekstdoel, kernzin

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Waarom beginnen we met de basis?

Om goed te kunnen schrijven, moet je ook goed kunnen lezen. Begrippen uit de cursus 'Basis' pas je toe wanneer je zelf een tekst schrijft. Daarnaast moet je je tekst baseren op bronnen (die moet je dus eerst lezen).

In deze les: onderwerp, hoofdgedachte, publiek en tekstdoelen (paragraaf 1 en 6 van cursus Basis)

1: Onderwerp en hoofdgedachte

Wat weet je nog over 'onderwerp van een tekst'?

Onderwerp

Het onderwerp van de tekst is een woord dat, of een woordgroep die aangeeft waarover de tekst gaat; het is géén zin.

Wat weet je nog over 'hoofdgedachte van een tekst'?

Hoofdgedachte

De hoofdgedachte is een mededelende zin (dus géén vraag!), die het belangrijkste weergeeft wat in de tekst over het onderwerp gezegd wordt.

Onderwerp, hoofdgedachte of geen van beide?
Vrouwenvoetbal

1. Onderwerp
2. Hoofdgedachte
3. Geen van beide

Onderwerp, hoofdgedachte of geen van beide?
De salarissen van voetbalvrouwen zouden net zo hoog moeten zijn als die van de mannen.

1. Onderwerp
2. Hoofdgedachte
3. Geen van beide

Onderwerp, hoofdgedachte of geen van beide?
Salarissen van voetbalvrouwen

1. Onderwerp
2. Hoofdgedachte
3. Geen van beide

Onderwerp, hoofdgedachte of geen van beide?
Verdienen vrouwen genoeg in vergelijking met de mannen?

1. Onderwerp
2. Hoofdgedachte
3. Geen van beide

Onderwerp, hoofdgedachte of geen van beide?
De salarissen van voetbalvrouwen zouden net zo hoog moeten zijn als die van de mannen.

1. Onderwerp
2. Hoofdgedachte
3. Geen van beide

Wat is het onderwerp van een tekst met de volgende hoofdgedachte? 'Het is verstandig om na de havo-opleiding door te stromen naar het vwo.'

Wat is het onderwerp van een tekst met de volgende hoofdgedachte? 'Er moet statiegeld voor petflessen worden ingevoerd.'

Wat is het onderwerp van een tekst met de volgende hoofdgedachte? 'In Nederland komen steeds meer soorten roofvogels voor.'

Als het onderwerp van een tekst 'goedkope vliegreizen' is, wat zou dan een hoofdgedachte kunnen zijn?

2: Publiek en tekstdoelen

Rekening houden met het publiek

• Je wilt met je tekst altijd iets bereiken, dat is je tekstdoel. Als je rekening houdt met je publiek, dan is de kans groter dat je je doel bereikt. 
• Als je zelf een tekst schrijft, dan houd je rekening met de voorkennis en het niveau van het publiek. Je past ook je toon aan (serieus, formeel bij een sollicitatiebrief of luchtig, humoristisch bij een column).

0

Hoe zou je het lezerspubliek van De Telegraaf kunnen omschrijven?

1. Mensen die graag nieuws lezen, maar ook sensationele teksten
2. Mensen die graag droog nieuws lezen
3. Mensen die graag sensationele teksten lezen

Van publiek naar tekstdoel

Als je een tekst schrijft, moet je toon passen bij het publiek van jouw tekst. Hier heb je mee geoefend. Je toon moet ook passen bij het doel van jouw tekst. Hier ga je nu mee aan de slag.

Wat is het tekstdoel van een nieuwsbericht denk je?

1. Overtuigen
2. Opiniëren
3. Amuseren of ontroeren
4. Informeren

Wat zijn twee voorbeelden van een overtuigende tekst?

1. Betoog
2. Motivatiebrief
3. Reclame
4. Moppenboekje

Wat zijn twee voorbeelden van een activerende tekst?

1. Oproep
2. Schoolboek
3. Reclame
4. Betoog

Wat zijn twee voorbeelden van een amuserende/ontroerende tekst?

1. Nieuwsbericht
2. Gedicht
3. Reclame
4. Moppenboekje

Wat is het tekstdoel van een tekst met de volgende hoofdgedachte? 'De salarissen van voetbalvrouwen zouden net zo hoog moeten zijn als die van de mannen.'

1. Opiniëren
2. Overtuigen
3. Informeren
4. Activeren

Opbouw alinea

Langere teksten zijn opgebouwd uit alinea's.

Een alinea bestaat uit een kernzin.

Veel alinea's beginnen met de kernzin.

Als je twijfelt, kijk dan naar welke zin wordt toegelicht

Kernzinnen

Kernzin

De belangrijkste informatie van een alinea.

Waar staat de kernzin?

• Er is geen kernzin. Alle zinnen bevatten belangrijke informatie.
• De 1e zin is de kernzin.
• De 2e zin van een alinea is de kernzin. De 1e zin is een inleidende zin.
• In het midden van de alinea staat de kernzin.
• De laatste zin van de alinea is de kernzin.

De alinea's van het middenstuk

• elke alinea heeft een deelonderwerp
• elke alinea heeft een kernzin
• in de rest van de alinea geef je toelichting bij de kernzin

Alineaopbouw

Een alinea is opgebouwd uit een kernzin met daarbij voorbeelden bij of toelichting op de kernzin.

De kernzin vind je meestal aan het begin van een Alinea

Wat is een kernzin?

1. De eerste zin van de inleiding
2. De laatste zin van het slot
3. De belangrijkste zin van een tekst
4. De belangrijkste zin van een alinea

Wat is een kernzin?

1. De kernzin staat altijd onderaan de tekst
2. In de kernzin staat de belangrijkste informatie uit een alinea
3. In de kernzin staat het belangrijkste uit de hele tekst
4. De kernzin is de zin in het midden van een tekst. Daarom heet het ook KERNZIN...

Een kernzin is dus een hoofdzaak. Na de kernzin komt dus...

1. Een bijzaak
2. Een hoofdzaak