De samengestelde zin: les 1 + 2

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

1. Welke zinnen van deze tekst hebben meer dan één persoonsvorm? 

2. Hoe heb je de persoonsvormen gevonden?

Lesdoelen

• Ik weet wat een samengestelde zin is
• Ik weet waarom ik dit moet weten
• Ik kan hoofd- en bijzinnen herkennen
• Ik weet welke voegwoorden hierbij belangrijk zijn 

Hoofdzinnen en bijzinnen

• Een zin met één pv noem je een enkelvoudige zin.
• Als er meer dan één pv in de zin staat, heb je te maken met een samengestelde zin.
• Een samengestelde zin kan uit twee hoofdzinnen bestaan: deze zijn even belangrijk.
• Een samengestelde zin kan ook uit een hoofdzin en een bijzin bestaan: de bijzin is minder belangrijk en maakt eigenlijk deel uit van de hoofdzin. Je kunt een bijzin vervangen door een woord.

Waarom moet je een hoofdzin en een bijzin kunnen herkennen? Iets met OPA/POA/APO/OAP?

Antwoord:

• Het is belangrijk dat je een zin goed kunt opbouwen.
• OPA/APO/POA
• Vooral bij de 3e zin worden fouten gemaakt in woordvolgorde:

...................................., omdat ik moet naar een verjaardag.

Herkenbaar? :)

Stappenplan samengestelde zin

1.Meerdere persoonsvormen/onderwerpen! Je gaat op zoek naar PV en O in de zinnen.

2. Zoek het voegwoord: en, want, maar, dus, of = nevenschikkend (HZ +HZ). Overige voegwoorden zijn onderschikkend.

3. Wat is de hoofdzin? Is er nóg een hoofdzin, of is er een bijzin?

• Zet onderstaande samengestelde zinnen in je schrift.
• Onderstreep de persoonsvormen (pv)
  
• Benoem de onderwerpen (ow)
• Omcirkel het voegwoord

- Aangezien we wilden winnen, stelden we de sterkste spelers op.
- Hij is in gevaar, maar ik vertrouw op zijn veilige terugkeer.

1. pv en o zoeken in beide zinnen 

Aangezien we wilden winnen, stelden we de sterkste spelers op.    
Hij is in gevaar, maar ik vertrouw op zijn veilige terugkeer.

antwoorden: pv en o zoeken in beide zinnen 

H5 grammatica zinsdelen

maken opdracht 1  (max. 5 min)

Voegwoord =     Het woord dat zinnen aan elkaar voegt.
                                 Staat vooraan of in het midden van de zin. 

Onderschikkend voegwoord

- verbindt twee ongelijke delen met elkaar

- aangezien, als, dat, doordat, hoewel, mits,
nadat, of, ofschoon, waar, enz. 

Aangezien we wilden winnen, stelden we de sterkste spelers op.

Nevenschikkend voegwoord

- verbindt twee gelijke delen met elkaar

- en, maar, of, want, dus 

Hij is in gevaar, maar ik vertrouw op zijn veilige terugkeer.

2. Voegwoord benoemen 

                           niet                                        niet

Aangezien we wilden winnen, stelden we de sterkste spelers op.       (BZ+HZ)
   niet                                     niet

Hij is in gevaar, maar ik vertrouw op zijn veilige terugkeer.                    (HZ+HZ)

Strategie:

Probeer een woord tussen het ow en de pv te zetten.

Kan dat? Bijzin                               Kan dat niet? Hoofdzin

3. Wat is de hoofdzin en wat is de bijzin?

Is onderstaande zin een nevenschikking, een onderschikking of een enkelvoudige zin?

Peter bakt een brood en Tjeerd helpt zijn vader.

1. nevenschikking
2. onderschikking
3. enkelvoudige zin

Is onderstaande zin een nevenschikking, een onderschikking of een enkelvoudige zin?

Doordat het de hele week heeft gesneeuwd, is hardlopen in het bos geen pretje.

1. nevenschikking
2. onderschikking
3. enkelvoudige zin

Is onderstaande zin een nevenschikking, een onderschikking of een enkelvoudige zin?

Vandaag gaat mijn zoontje niet naar school, want hij voelt zich niet goed.

1. nevenschikking
2. onderschikking
3. enkelvoudige zin

Is onderstaande zin een nevenschikking, een onderschikking of een enkelvoudige zin?

Hij blijft dat iedere keer zeggen.

1. nevenschikking
2. onderschikking
3. enkelvoudige zin

Grootste verschil HZ en BZ

Woordvolgorde: 

• In hoofdzinnen staat de persoonsvorm meestal op de tweede plaats (OPA/APO).
• In bijzinnen staat de persoonsvorm meestal verder naar achteren. 

Tussen onderwerp en pv kan een ander zinsdeel komen.

bijzinsvolgorde = vaak OAP

Ik kan niet, omdat ik naar een verjaardag moet.

H5 grammatica woordsoorten

Maken: opdracht 1, 2 + 4  (15 min)

Hoe zit onderstaande zin in elkaar?

Als het 7 uur is, mag mijn kleine zusje uit bed komen.

1. HZ + HZ
2. HZ + BZ
3. BZ + HZ

Dus wat is onderstaande zin?

Als het 7 uur is, mag mijn kleine zusje uit bed komen.

1. Een nevenschikking
2. Een onderschikking

Bepaal de hoofd- en bijzin: volg het stappenplan

Noteer het zo: HZ + HZ of HZ + BZ of BZ + HZ  

Sinds we meer over privacy leren, begrijp ik zijn bedoeling beter.

 Wat voor voegwoord is 'sinds'?

 

Sinds we meer over privacy leren, begrijp ik zijn bedoeling beter.

1. Nevenschikkend voegwoord
2. Onderschikkend voegwoord

Wat is de hoofdzin en wat is de bijzin? Kijk goed naar pv en ow. 

Sinds we meer over privacy leren, begrijp

ik zijn bedoeling beter.

1. HZ + BZ
2. BZ + HZ

Hoe zit onderstaande zin in elkaar?

Ik heb al mijn huiswerk gemaakt, hoewel ik gisteren niet zo lekker was.

1. HZ + HZ
2. HZ + BZ
3. BZ + HZ

Dus wat is onderstaande zin?

Ik heb al mijn huiswerk gemaakt, hoewel ik gisteren niet zo lekker was.

1. een nevenschikking
2. een onderschikking

Noteer in je schrift:

HZ + HZ = nevenschikking

Kijk goed naar de voegwoorden!

HZ + BZ = onderschikking

BZ + HZ = onderschikking

Hoofd- en bijzinnen: combinaties

1. hoofdzin + hoofdzin

Hij zwaait opa en oma uit, want die gaan een grote reis maken.

2. hoofdzin + bijzin

Hij hoopt dat hij opa en oma kan uitzwaaien.

3. bijzin + hoofdzin

Omdat opa en oma op reis gaan, zwaait hij ze uit.

Tweetallen: Bedenk twee samengestelde zinnen.

Maak een HZ + HZ en een HZ + BZ of  BZ + HZ. (5 min.) 

Maken uit hs. 5  grammatica zinsdelen:

• opdracht 2 + 3  (p.157)

 hs. 5  grammatica zinsdelen: opdr. 2

1 H+H

2 B+H

3 B+H

4 H+B

5 H+B

6 H+H

Schrijf hier een door jou gekozen zin uit opdracht 3

Hoe zit onderstaande zin in elkaar?

Nadat ik mijn huiswerk heb gedaan,
voel ik me supertevreden.

1. HZ + HZ
2. HZ + BZ
3. BZ + HZ

Dus wat is onderstaande zin?

Nadat ik mijn huiswerk heb gedaan,
voel ik me supertevreden.

1. een nevenschikking
2. een onderschikking

Hoe zit onderstaande zin in elkaar?

We bezoeken mijn oma elke week en
daarna eten we een taartje in een café.

1. HZ + HZ
2. HZ + BZ
3. BZ + HZ

Dus wat is onderstaande zin?

We bezoeken mijn oma elke week en
daarna eten we een taartje in een café.

1. een nevenschikking
2. een onderschikking

Hoe zit onderstaande zin in elkaar?

De coach haalde de sterspeler uit het veld, omdat hij egoïstisch speelde.

1. HZ + HZ
2. HZ + BZ
3. BZ + HZ

Dus wat is onderstaande zin?

De coach haalde de sterspeler uit het veld, omdat hij egoïstisch speelde.

1. een nevenschikking
2. een onderschikking

Kenmerken hoofdzin:

• o en pv staan naast elkaar.

OPA/POA

• pv staat in zinsdeel 1 of 2 

• Elke samengestelde zin heeft minimaal één hoofdzin.
• Een samengestelde zin kan twee (of meer) hoofdzinnen hebben.

Kenmerken bijzin:

• o en pv staan niet naast elkaar / je kunt het woordje 'niet' ertussen zetten.  OAP

• pv staat op de laatste of een na laatste plek in de zin.
• Niet elke samengestelde zin heeft een bijzin.
• Kan vooraan of achteraan staan.
• Er kunnen meerdere bijzinnen naast een hoofdzin staan.

Kenmerken hoofdzin

Kenmerken bijzin

o en pv staan naast elkaar.

Kan vooraan of achteraan staan.

Niet elke samengestelde zin heeft er een van.

pv staat op de laatste of een na laatste plek in de zin.

o en pv staan niet naast elkaar / je kunt het woordje 'niet' ertussen zetten.

Een samengestelde zin kan er twee van hebben.

Elke samengestelde zin heeft er minimaal één van.

pv staat in zinsdeel 1 of 2 

De structuur van een zin

Een samengestelde zin kan ook bestaan uit drie zinnen.

Het stappenplan is hetzelfde:

• Persoonsvormen zoeken
• Bijbehorende onderwerpen zoeken
• Kan er iets tussen het ow en de pv staan?
• Bijvoorbeeld: hoofdzin + hoofdzin + bijzin