Verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid VOLLEDIG

• Recht
• Secundair onderwijs

1. Verantwoordelijkheid

1. Verantwoordelijkheid

Verantwoordelijkheid

• Moreel begrip
• Waarom je iets doet of zegt

Verantwoordelijkheidszin

• Dragen van verantwoordelijkheid
  
• Instaan voor je eigen handelen
  

Belangrijke competentie binnen zorgverlening!

1. Verantwoordelijkheid

Wanneer?

1. Uit vrije wil
   
2. Met volle verstand
   
3. Met kennis
   

Waarvoor?

1. Eigen daden en gevolgen ervan
   
2. Daden van anderen die onder jouw toezicht staan en de gevolgen ervan
   
3. Aan jou toevertrouwde voorwerpen
   

Situatie Lisa

Lisa (26 jaar) is verpleegkundige in een woonzorgcentrum. Op een drukke ochtend ziet ze dat een van haar patiënten, een oudere man genaamd meneer De Vries, hulp nodig heeft om uit bed te komen en zich klaar te maken voor de dag. Lisa weet dat het belangrijk is om meneer De Vries op tijd uit bed te helpen, omdat hij anders last kan krijgen van doorligwonden en stijfheid.

Echter, op deze ochtend is Lisa overweldigd door de hoeveelheid werk die nog gedaan moet worden. Ze voelt de druk om snel door te gaan naar de volgende patiënt, die ook hulp nodig heeft. Lisa besluit om meneer De Vries nog even te laten liggen en belooft later terug te komen om hem te helpen.

Later die dag wordt meneer De Vries gevonden met doorligwonden, omdat hij te lang in bed heeft gelegen. Lisa wordt hierop aangesproken door haar leidinggevende.

Checklist verantwoordelijkheid

1. Uit vrije wil?
2. Met volle verstand?
3. Met kennis?

-> Besluit? 

1. Handelt Lisa uit vrije wil?

ANTWOORD: Lisa heeft de keuze om meneer De Vries te helpen of niet, en ze kiest ervoor om hem uit te stellen vanwege haar werklast. --> JA

2. Handelt Lisa met volle verstand?

ANTWOORD: Lisa is 26 jaar en wordt beschouwd als volwassen volgens de wet. --> JA

3. Handelt Lisa met kennis?

ANTWOORD: Lisa weet als verpleegkundige dat het belangrijk is om meneer De Vries op tijd uit bed te helpen om doorligwonden te voorkomen, maar ze besluit om het uit te stellen vanwege andere prioriteiten. --> JA

Wat is het besluit?

ANTWOORD: Lisa is verantwoordelijk

We weten nu dat Lisa verantwoordelijk is, maar waarvoor precies?

ANTWOORD: voor de doorligwonden van meneer De Vries

In dit geval is Lisa dus verantwoordelijk voor haar eigen daden (het niet tijdig helpen van meneer De Vries) en de gevolgen ervan (de doorligwonden van meneer De Vries).

Situatie Jolien

Jolien is leerkracht op een middelbare school. Vandaag gaat ze met alle klassen van het eerste jaar op uitstap naar een museum. Tijdens het bezoek laten enkele leerlingen het brandalarm afgaan.

Wie is hier verantwoordelijk?

De leerlingen?

ANTWOORD: denk aan onze checklist 1) vrije wil (ze zijn niet gedwongen om het brandalarm te laten afgaan), 2) met volle verstand (neen! De leerlingen zijn minderjarig) 

--> NEE

 

Jolien?

ANTWOORD: JA, de leerlingen staan onder toezicht van Jolien als begeleidende leerkracht. In dit geval is Jolien niet verantwoordelijk voor haar eigen daden, maar wel voor de daden van anderen die onder haar toezicht staan en de gevolgen daarvan.

Situatie Bea

Wanneer het goed weer is gaat Bea met haar hond Elmo naar het Rivierenhof om wat te spelen. Het is paasvakantie en een erg zonnige dag, waardoor er heel wat kinderen in het Rivierenhof zijn. Zoals gewoonlijk speelt Bea met Elmo door een bal te gooien. Tijdens het spelen loopt Elmo een kindje omver.

Wie is hier verantwoordelijk?

Elmo de hond?

ANTWOORD: nee

Bea?

ANTWOORD: ja, want Elmo is haar hond

Samengevat:

Je kan verantwoordelijk zijn voor: 

1. Je eigen daden en de gevolgen ervan (zoals Lisa)
   
2. De daden van anderen die onder jouw toezicht staan en de gevolgen daarvan (zoals Jolien)
   
3. Aan jou toevertrouwde voorwerpen (zoals Bea)
   

2. Aansprakelijkheid

2. Aansprakelijkheid

Juridisch begrip

Opgenomen in het burgerlijk wetboek / strafwetboek

Verplichting om de nadelige gevolgen te dragen van een bepaalde gebeurtenis

2. Aansprakelijkheid

3 voorwaarden:

1. Fout
   
2. Schade
   
3. Oorzakelijk verband
   

2. Aansprakelijkheid

Soorten aansprakelijkheid:

1. Burgerlijke aansprakelijkheid 
2. Strafrechtelijke aansprakelijkheid  

2.1 Burgerlijke aansprakelijkheid 

Fout begaan door:

• Daad
  
• Nalatigheid
  
• Onvoorzichtigheid
  

2.2 Strafrechtelijke aansprakelijkheid

Fout begaan door:

• Onwettig uitoefenen van geneeskundige of verpleegkundige handelingen
  
• Een daad te stellen die in strijd is met de wet
  
• Het toedienen van onopzettelijke slagen en verwondingen
  
• Het toedienen van opzettelijke slagen en verwondingen
  
• Het toedienen van schadelijke stoffen
  
• Het verzuimen een handeling te stellen die door de strafwet verplicht is
  

2.3 Gevolgen van aansprakelijkheid 

Burgerlijke aansprakelijkheid

Gevolg: schadevergoeding

Strafrechtelijke aansprakelijkheid

Gevolg:

• Schadevergoeding
  
• Straf (celstraf, geldboete)

Oefening

Een verpleegkundige in een ziekenhuis geeft herhaaldelijk verkeerde doseringen medicatie aan patiënten. Ondanks herhaalde waarschuwingen en training blijft de verpleegkundige nalatig handelen. Uiteindelijk krijgt een patiënt een levensbedreigende overdosis van een medicijn en overlijdt. Na onderzoek wordt de verpleegkundige strafrechtelijk vervolgd voor dood door schuld.

Is de verpleegkundige aansprakelijk?

1. Fout: De fout is het herhaaldelijk toedienen van verkeerde doseringen medicatie, wat resulteert in de dood van een patiënt. Dit valt onder nalatigheid en schuldig verzuim van de verpleegkundige.
   
2. Schade: In dit geval heeft de patiënt het hoogste niveau van schade geleden: overlijden. Het is het ernstigste gevolg van de nalatigheid van de verpleegkundige.
   
3. Oorzakelijk verband: Er is een duidelijk oorzakelijk verband tussen de fout van de verpleegkundige (het toedienen van de verkeerde doseringen medicatie) en het overlijden van de patiënt. De overdosis medicatie die door de verpleegkundige is toegediend, heeft direct geleid tot het overlijden van de patiënt.
   

BESLUIT: Ja, strafrechtelijke aansprakelijkheid want ernstige fout 

	Verantwoordelijkheid	Aansprakelijkheid
Wat?
Wanneer?
Waarvoor?

Einde hoofdstuk

Casus 1

Wilma is 20 jaar en studeert psychologie. Ze doet stage in een psychiatrisch centrum. Op een dag gaat ze wandelen met patiënt D. op het domein. Tijdens de wandeling krijgt D. een epileptische aanval. Wilma roept om hulp.

Tijdens het wachten op hulp is Wilma bang dat D. zichzelf tijdens het schokken zichzelf zou bezeren en probeert ze de krachtige lichaamsbewegingen tegen te houden. Wilma weet echter niet dat je bij een epileptische aanval de lichaamsbewegingen best niet kunt verhinderen om letsels te vermijden. Hierdoor bezeert D. zijn schouderspier, maar komt hij er zonder verdere schade van af.

De verpleegkundige die komt toegelopen reageert tamelijk boos op Wilma omdat ze D. stevig vasthield. Wilma voelt zich schuldig dat ze niet correct heeft gehandeld naar de principes van eerste hulp.

Is Wilma verantwoordelijk voor de bezeerde schouderspier van patiënt D.?

Is Wilma verantwoordelijk voor de bezeerde schouderspier van patiënt D.?

1. Vrije wil? Ja, ze heeft controle over haar eigen daden en beslissingen en wordt niet gedwongen
   
2. Met volle verstand? Ja, ze is meerderjarig en heeft geen mentale beperking
   
3. Met kennis? Nee, Wilma beschikt niet over een zorgdiploma en heeft zo goed mogelijk proberen handelen. Ze wist echter niet dat het beter is om iemand tijdens een epilepsie aanval niet in bedwang te houden.
   

BESLUIT: Wilma is niet verantwoordelijk omdat ze niet wist hoe ze moest handelen.

Casus 2

In een ziekenhuis wordt een patiënt met ernstige hartproblemen opgenomen op de cardiologieafdeling. De behandelend arts schrijft een specifieke medicatie voor om de symptomen te verlichten en de patiënt te stabiliseren. Echter, door een vergissing in de administratie wordt de medicatie niet op tijd toegediend aan de patiënt. Als gevolg hiervan ervaart de patiënt een verslechtering van zijn toestand en ontwikkelt hij ernstige complicaties die leiden tot een langere opnameduur en noodzakelijke intensieve behandeling.

Kan de arts aansprakelijk worden gesteld?

1. Fout: De vergissing in de administratie die resulteerde in het niet tijdig toedienen van de voorgeschreven medicatie kan worden beschouwd als een fout in de zorgverlening.
   
2.  Schade: Als gevolg van de fout heeft de patiënt ernstige complicaties ontwikkeld, wat heeft geleid tot een langere opnameduur en intensievere behandeling.
   
3.  Oorzakelijk verband: Er moet een oorzakelijk verband worden vastgesteld tussen de fout in de administratie (het niet tijdig toedienen van de medicatie) en de daaropvolgende complicaties en schade die de patiënt heeft ondervonden. Het is aannemelijk dat als de medicatie op tijd was toegediend, de complicaties niet zouden zijn opgetreden, of op zijn minst minder ernstig zouden zijn geweest. Daarom kan worden geconcludeerd dat er een rechtstreeks oorzakelijk verband bestaat tussen de fout en de schade die de patiënt heeft geleden.

Kan de arts aansprakelijk worden gesteld? (VERVOLG)

BESLUIT: De arts heeft geen fout gemaakt en kan niet aansprakelijk gesteld worden. 

In deze casus zou de zorginstelling aansprakelijk kunnen worden gesteld voor de schade die de patiënt heeft geleden als gevolg van de fout in de administratie die heeft geleid tot het niet tijdig toedienen van de voorgeschreven medicatie. 

Casus 3

Een patiënt wordt doorverwezen naar een specialist voor een routinematige controle vanwege een vermoedelijke huidaandoening. Tijdens het consult voert de specialist een biopsie uit om een stukje huidweefsel te verzamelen voor nader onderzoek. Echter, door een menselijke fout in het laboratorium wordt het huidmonster per ongeluk verloren of verkeerd gelabeld. Als gevolg hiervan kan het onderzoek niet worden uitgevoerd en blijft de diagnose onduidelijk.

Kan het laboratorium aansprakelijk worden gesteld?

1. Fout: Het laboratoriumpersoneel had de verantwoordelijkheid om nauwkeurig te werken en het huidmonster correct te identificeren en te verwerken, maar heeft hierin gefaald.
   
2. Schade: De patiënt heeft geen meetbare schade geleden als gevolg van deze fout. Omdat het huidmonster verloren is gegaan of verkeerd is gelabeld, kan er geen diagnose worden gesteld en blijft de situatie van de patiënt onveranderd. Er zijn geen fysieke complicaties opgetreden als gevolg van de fout in het laboratorium.
   
3. Oorzakelijk verband: Er is geen oorzakelijk verband omdat er geen schade is opgelopen.

BESLUIT: Het laboratorium kan niet aansprakelijk gesteld worden omdat er geen schade is opgelopen.