3H BME Spelling les 5

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Welkom bij Nederlands

Leg klaar: leesboek, lesboek, schrift, pen, laptop (dicht)

Programma

Lezen	15 minuten
Spelling herhalen	10 minuten
Blooket werkwoordspelling	15 minuten
Afsluiten	1 minuut

Lesdoelen

Aan het einde van de les kun jij de regels van werkwoordspelling toepassen.

Aan het einde van deze les heb je jouw kennis over apostrof, trema en tussenletters in samenstellingen opgefrist.

PV tt


ik-vorm (+ t) >

trucje: vervang werkwoord door lopen, pakken of smurfen.

Dan hoor je of er een -t achter de ik-vorm moet.

infinitief = wij-vorm (hele werkwoord)

gebiedende wijs = ik-vorm

Hij (verbranden) zich aan de kachel. 

Hij loopT ................. Dus: >>>>

Hij verbrandT zich aan de kachel

Let op!

Als je/jij achter het werkwoord staat, 

schrijf je geen -t: 

Waarom koop je dat?
Maar.........
Waarom koopt je moeder dat?

Een ander woord voor de ik-vorm is de eerste persoon. De jij-vorm wordt ook wel de tweede persoon genoemd en de hij/zij-vorm wordt ook de derde persoon genoemd.  

Je zet 'je/jij' achter het werkwoord bij een vraag of bevel:

- Jij speelt in team A (stam + t)

- Speel je met ons mee? (vraag)

- Speel jij eens mee! (bevel)

....... je broer piloot?

1. Word
2. Wordt
3. Wort

De buurman .......... de voortuin.

1. Veranderd
2. Veranderdt
3. Verandert

Goed of fout?

(Het hele werkwoord: steunen. De stam: steun. Correcte vorm tegenwoordige tijd: steunt.)

Bron: Taalfouten spotten.

Goed of fout?

Tip: Het gaat om het woordje 'betaald'. Het hele werkwoord is 'betalen'.

(Het hele werkwoord: betalen. De stam: betaal. Correcte vorm tegenwoordige tijd: betaalt.)

Bron: Advertentiekronkels. Met dank aan F. Bierling

Verleden tijd

In het enkelvoud: 

stam + te/de

Bijvoorbeeld:

Ik bakte

Hij rende 

In het meervoud:
stam + ten/den

Bijvoorbeeld:

Wij bakten

Zij renden 

Let hier altijd goed op!

Ik vorm + -te(n) of -de(n)?

Vaak hoor je of je

stam + te(n) of stam + de(n)

moet gebruiken = 

verlengproef.

                            

Twijfel je?
Als de laatste letter van de stam voorkomt in de mede-klinkers van 't ex-kofschip, schrijf je -te(n). 

Zo niet, dan schrijf je -de(n). 

't ex-kofschip

werken - werk

De 'k' komt voor in de medeklinkers van 't ex-kofschip, dus is de verleden tijd werkte.

Let op dat je hier niet de aangepaste stam gebruikt! Dus:

Verhuizen - verhuiz - verhuis

De 's' komt voor in 't ex-kofschip, maar dat is de aangepaste stam. De 'z' van de echte stam komt niet voor in de medeklinkers van 't ex-kofschip, dus is de verleden tijd verhuisde.

Voorbeelden 

verhuizen - verhuisde

juichen - juichte

blozen - bloosde

verven - verfde

De voltooide tijd

Een werkwoord in de voltooide tijd krijgt de uitgang -d of -t.

Bijvoorbeeld:

gespeeld, gemaakt, getrild, gekookt

Je gebruikt altijd dezelfde uitgang als in de verleden tijd. 

De regels zijn dus ook hetzelfde.

Leestekens - apostrof

• Bij weglaten van één of meerdere letters:
• 's Morgens, ik heb 'm gezien, ik heb m'n toets gemaakt, 't
• Bij bezitsvormen van woorden die eindigen op een sis-klank of -a, -i, -o, -u of -y:
• Alex' fiets, Eva's tas, Romy's moeder. Let op! Annes boek.
• Na cijfers of letters die je als losse letters uitspreekt:
• wc'tje, A4'tje, vwo'er

Trema

• Twee puntjes op een klinker.
• Gebruikt bij klinkerbotsing in een woord
• Maakt duidelijk hoe je een woord uitspreekt

Leestekens - trema

• Als je twee klinkers niet als één klank mag lezen:
• geïnformeerd, financiële, mavoër
• Bij meervoud van ZN op -ee:
• ideeën, feeën
• Bij meervoud van woorden die eindigen op -ie:
• theorieën, bacteriën, kopieën

Geen trema!

Als er geen letterverwarring mogelijk is, zet je geen trema.

financieel

gekopieerd

begroeiing

opticien

Voorbeelden trema:

• Azië
• patiënt
• geïrriteerd
• zeeën

Koppelteken

 

• Aardrijkskundige aanduidingen --> West-Europa
•  Voor of na een hoofdletter           --> Albert-Jan)
  
•  Na een cijfer                                        --> 2-jarig jubileum
  
•  Na een afkorting                               --> VMBO-school
  
• Na een symbool                                 --> €-teken
  

Koppelteken

Koppelteken:

• Bij samenstellingen
• Om uitspraak duidelijk te maken
• Alleen als het nodig is 

zo-even, stage-uren, radio-omroep, na-apen.

Tussenletters 

in 

samenstellingen

Tussenletter -s- in een samenstelling

Gebruik altijd een tussen-s als je die hoort.

             jongensboek

Als het tweede deel van de samenstelling met een s-klank begint, kun je het het eerste deel veranderen en luisteren of je een tussen-s hoort. Gebruik een ander woord of bijvoorbeeld 'plein'.

            kaasschaaf, stadsschouwburg (stadsplein), 

            bruidssluier (bruidsboeket)

Tussenletter -e-  in een samenstelling

Is het linkerdeel een zelfstandig naamwoord? 

NEE!    Schrijf dan altijd een -e- !

WANT: 

• het linkerdeel is: bijvoeglijk naamwoord oudejaarsavond
• het linkerdeel is: werkwoord knarsetanden

Tussenletter -en in een samenstelling

Heeft het eerste deel van de samenstelling een zelfstandig naamwoord met een meervoud dat eindigt op -en?

JA! Schrijf -en!

       eikenboom, bejaardenflat, apenkooi

Maar let op! Het is apetrots want 'ape' is een versterkend bijvoeglijk naamwoord = heeft 'erg' in de betekenis: erg trots

Vooruitblik!

Woensdag: géén huiswerk, in de les alles herhalen

Volgende week: herfstvakantie!