grammatica 1: predicatie

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Grammatica 1

1 vwo

Doel van deze les

Aan het einde van deze les...

• heb je de basis van alle zinnen die er bestaan ontdekt
• ben je in staat om te herkennen welke betekenis een gezegde kan hebben
• kun je een passende persoonsvorm vinden bij een onderwerp (overeenstemming in vorm)

Grammatica - taalbeschrijving

Het gebruik van onze taal lijkt misschien willekeurig, maar iedere taalgebruikers houdt zich aan bepaalde taalregels. Door die regels kun je helder met elkaar kunt communiceren.

De regels en vaste patronen noem je de grammatica van een taal. 

Waarom grammatica?

• Als je een andere taal wilt leren
• Helpt je bij het maken van goede en duidelijke zinnen
• Zorgt ervoor dat we elkaar begrijpen
• Beschrijft de structuur van een taal Hoe het hoort en hoe het zit 

dubbelzinnig -ambiguïteit

Soms zijn zinnen dubbelzinnig / op meerdere manieren uit te leggen:

Waar zit de dubbelzinnigheid (ambiguïteit)?

Tieners lopen weg van school, allen terecht!

Tijdens zijn verkiezingscampagne was president Trump in alle staten.

Mijn neef gaat met een vriend en zijn vriendin naar België.

opwarmen

• De dieren ......
• De koe .......
• Deze groep .....  gister ook een boek.
• De leerlingen ... morgen ook een boek.

De studenten rijden in een oude auto naar Frankrijk.

• Tijd: De studenten reden in een oude auto naar Frankrijk.
• Getal: Een student rijdt in een oude auto naar Frankrijk.

Wat weet je over een zin als je de persoonsvorm hebt gevonden?

(denk daarbij aan de vraag: Hoe vind je de PV?)

predicatie

peutertaal

Zinnen van een peuter

• spreekt nog niet zo goed Nederlands
• er zit wel een duidelijke betekenis in de zinnetjes.

• Wat bedoelt de peuter te zeggen?

Wat bedoelt de peuter te zeggen?

Opdracht:

Verdeel de zinnen in twee gelijke groepen. Kijk naar de betekenis van de hele zinnetjes (dus kijk naar beide woorden). 

1.  Zelf denken (2 minuten in stilte) 🤔 🧠
2. Overleg daarna in tweetallen (overleg zachtjes en kom samen tot 1 antwoord): ✍️ 📔
3. Tip nodig? 👆☝️   

betekenis 1:	betekenis 2
mama lief	papa slapen

• Welk woord kun je tussen de twee woorden plaatsen om de betekenis uit te drukken?     mama...lief    papa ...slapen

predicatie: dat je zegt wat iemand of iets doet (werkwoordelijk betekenis), of wat iemand of iets is (naamwoordelijke betekenis)

peutertaal

Zinnen van een peuter:

 Het verschil tussen een zijn-betekenis en een doen-betekenis. 

Mama lief betekent dan Mama is lief, en Papa slapen betekent dan Papa doet slapen.

De peuterzinnetjes zijn nog niet compleet. Er hoort nog een werkwoord bij. Dat kan het werkwoord is of doet zijn, maar ook blijft, gaat, wil, kan, enzovoorts. 

congruentie

peutertaal

Opdracht in duo's

1. Combineer nu de kaartjes met een werkwoord met de zinnetjes
2. Kijk welk  werkwoord je tussen de woorden in het zinnetje kunt zetten. 
3. Verdeel in twee rijtjes: zijn-betekenis en doen-betekenis

Voorbeeld: mama lief past bij is, omdat je kunt zeggen mama is lief. 

Het past niet bij kan, omdat je niet kunt zeggen mama kan lief.  

• Sommige werkwoorden passen allen bij de zijn-betekenis, andere alleen bij de doen-betekenis. 
• Werkwoorden hebben 2 vormen. Bijvoorbeeld zijn en is, of kunnen en kan. Als een vorm past bij een kaartje, kun je de andere vorm nooit gebruiken. Als mama lief past bij is, dan past het niet bij zijn

Wat hebben jullie ontdekt?

ZIJN	DOEN
mama is lief	oma kan breien
auto's zijn rood	papa gaat slapen
popjes blijven stout	tante mag zingen
broertje blijft boos	Tommie moet lachen
snoepjes zijn lekker	hondjes gaan blaffen
meloenen zijn bah	treintje gaat tjoektjoek

congruentie: de vorm van een werkwoord past bij de persoon over wie iets gezegd wordt. 

peutertaal

congrueren: twee delen passen bij elkaar

Je hebt nu het verschijnsel congruentie ontdekt. Verschillende vormen van een werkwoord passen bij de persoon over wie iets gezegd wordt. 

Mama past bij is, en popjes past bij zijn. Daarom noemen we die vormen (‘is’ en ‘zijn’) de persoonsvorm: het is de (werkwoords)vorm die zich aanpast aan de persoon.

Er is overeenstemming in vorm, Als PV en OW niet overeenkomen     incongruentie

predicatie

Twee soorten: doen-predicatie en zijn-predicatie

Dat je zegt wat iemand of iets doet, of wat iemand of iets is

naamwoordelijke betekenis ⏩️

werkwoordelijke betekenis  ⏩️

Zijn    -  opa lief 

Doen -  oma slapen

congruentie

Overeenkomst tussen vorm van het werkwoord en persoon

ik hoort bij ben, 

wij hoort bij zijn

het hoort bij is

PERSOONSVORM

extra - TAALGEVOEL

Ga naar Learnbeat

Open de opdracht Predicatieve betekenissen

Lees de instructie goed door

Maak de opdracht (je leert de betekenissen zijn en doen in een lopende tekst te herkennen)

Ik kan een passende persoonsvorm vinden bij een onderwerp
(congruentie)

😒🙁😐🙂😃

Ik kan een zijn-betekenis of een doen-betekenis in een zin herkennen
(predicatie)

😒🙁😐🙂😃

Huiswerk? Lekker lezen in je boek en goed slapen.