Herhalingsles

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

H5.1

De drie functies van voedingsstoffen

1. Bouwstoffen: stoffen die worden gebruikt bij de vorming van cellen en weefsels, ook opslag reservestoffen. 
2. Brandstoffen: stoffen die energie leveren
3. Hulpstoffen (beschermde stoffen): stoffen die ervoor zorgen dat je gezond blijft

Overzicht

Opgeslagen bij overschot:

Koolhydraten, vetten (ewitten)

Hoe weet je hoeveel energie in een voedingsmiddel zit?

Energie kan worden uitgedrukt in
kilocalorieën (kcal) of in kilojoule (kJ).

Aanduiding voor de hoeveelheid energie.

1 kcal = 4,2 kJ

Energiebehoefte

Energiebehoefte is ook afhankelijk van je ruststofwisseling
> Energie die nodig is om je lichaam draaiende te houden als je niet actief bent (vertering, ademhaling, hersenen etc)

> Deze is hoger bij sporters, zij verbranden meer energie in rust dan een normaal persoon

'Verbranden van energie' : Dissimilatie

Aan de slag

- Blz 177 maken opdracht 1 t/m 3
- Klaar? Blz 176 Maken opdracht 14

H5.2

Dissimilatie

= stapsgewijs afbreken van koolhydraten, eiwitten en vetten waarbij energie vrijkomt voor lichaamsprocessen

• Volledige dissimilatie: alleen met zuurstof
• Onvolledige dissimilatie: zonder zuurstof leidt tot melkzuur (verzuring)

Opslag van energie

• Koolhydraat (glucose)

=> glycogeen
=> spieren, lever.

• Vet
  

=> in beenmerg, rond organen en onder de huid.

• Eiwitten

=> worden niet opgeslagen als reserve, wel als bouwstof voor bijv spieren

Dissimilatie en vertering

Vertering: is het kleiner maken van voedingsmiddelen tot de bouwblokken (bijv: koolhydraatketen zetmeel>glucose)

Dissimilatie is het omzetten van grotere organische moleculen (zoals glucose) naar kleine moleculen (zoals  CO2 en H20)

Hierbij komt energie vrij die gebruikt wordt om ATP op te laden

Dissimilatie

2 soorten

1.  Anaerobe dissimilatie
   - Zonder zuurstof
   - Weinig energie per molecuul brandstof
2. Aerobe dissimilatie
   - Met zuurstof
   - Veel energie per molecuul brandstof

Anaerobe dissimilatie

Gebeurt wanneer er onvoldoende zuurstof is

1. Glucose komt cel binnen 
2. Glucose wordt gesplitst in 2-pyrodruivenzuur
3. 2-pyrodruivenzuur wordt omgezet in melkzuur
4. Het melkzuur hoopt op, spieren raken verzuurd

Melkzuur kan weer worden omgezet in 2-pyrodruivenzuur en anaeroob geassimileerd worden: nahijgen>extra zuurstof

Glucose

2-pyrodruiven

zuur

Aerobe dissimilatie

Gebeurt wanneer er voldoende zuurstof is

1. Glucose komt cel binnen 

2. In het cytoplasma wordt het glucose gesplitst in 2 pyrodruivenzuur, dit levert al 2 ATP op

3. In de mitochondriën wordt het glucose verder 'gedissimileerd' met O2, hierbij komt 36 ATP vrij en CO2 en H2O

Aan de slag

- Maken blz 178 opdracht 4

- Klaar? blz 172 opdracht 13

H5.2 samenvattend tot nu

Drie energiesystemen

1. ATP-CP systeem (fosfaat-accu) 10-15 seconden

     - Spieren in rust hebben kleine voorraad ATP

    - Spieren bevatten creatinefosfaat (CP) CP+ADP -> C+ATP

H5.2 samenvattend tot nu

Drie energiesystemen

2.Anaerobe dissimilatie

(melkzuursysteem) 20-50 sec

     - Afbraak glucose in grondplasma          (glycolyse)

       - Melkzuurgisting
       - Leidt tot verzuring spieren
       - Komt maar 2 ATP per molecuul              glucose vrij

H5.2 samenvattend tot nu

Drie energiesystemen

3.Aerobe dissimilatie

     - Afbraak glucose in grondplasma          (glycolyse) 2 ATP

       - Citroenzuurcyclus            (mitochondriën) 36 ATP
    

Aan de slag

- Bekijk bron 9 op blz 171 

-> Waar worden eiwitten eerst in omgezet voordat er energie uit gehaald kan worden? Noteer dit ook voor koolhydraten en vetten

-> Welke stof gaat het mitochondrium in ?

-> Welke anorganische stof moet er aanwezig zijn voor de processen in het mitochondrium?

Maken opdracht 13 op blz 172

H5.3

Onverzadigde vetten	Verzadigde vetten
- Vloeibaar bij kamertemperatuur - Plantaardig (Olijfolie) - Gezonder	- Hard bij kamertemperatuur - Dierlijk vet (roomboter) - Ongezonder

Aminozuren

- Essentiele aminozuren

9: deze krijg je via voeding
binnen)

- Niet-essentiële aminozuren

11: Deze kan je lever maken door 

andere aminozuren om te bouwen. 

H5.4

Planten en energie

- Planten zijn foto- autotroof> Maken zelf voedsel met behulp van fotosynthese

- Zij assimileren glucosemoleculen uit anorganische moleculen (CO2 en H2O) in de chloroplasten (bladgroenkorrels)

- Chloroplasten zitten alleen in de groene delen van de plant

Assimilatie

Voor assimilatie moeten abiotische factoren goed zijn (voldoende licht, water, goede temperatuur, beschikbare CO2)

De factor die de snelheid bepaalt is de beperkende factor (vaak CO2)

Assimilatie en dissimilatie vinden tegelijkertijd plaats

Voortgezette assimilatie

Planten bestaan niet alleen uit glucose. Glucose dat gemaakt is tijdens de fotosynthese (assimilatie) wordt door een plant omgevormd in vetten, eiwitten, vitamine en zetmeel. Dit heet voortgezette assimilatie.

(1) zijn in staat met fotosynthese (2) te produceren. Door (3) maakt de plant van die glucose vetzuren, eiwitten, zetmeel etc. Een deel hiervan wordt als reserve-vooraad opgeslagen in (4). 

Bruto en netto productie

- Alle glucose die tijdens fotosynthese wordt gemaakt: bruto productie

- Deel hiervan wordt weer gedissimileerd

- Deel wordt opgeslagen d.m.v. voortgezette assimilatie, dit is de nettoproductie 

H5.5

Melkzuurgisting

- Melkzuurgisting is het anaeroob omzetten van glucose naar melkzuur, hierbij komt 2 ATP vrij.

Glucose   -> 2 melkzuur + ATP

C₆H₁₂O₆ -> 2 C₃H₆O₃ + 2ATP

- Wanneer je melkzuurbacteriën aan voeding toevoegt verzuurt dit waardoor andere schimmels en bacteriën niet kunnen groeien en is het langer houdbaar. 

       - Dit is een vorm van klassieke biotechnologie

Alcoholische gisting

- Eencellige gisten worden gebruikt om de glucose in granen en druiven te dissimileren tot alchohol (ethanol) in bier en wijn. 

- Dit proces is anaeroob

   Glucose   -> ethanol + koolstofdioxide + ATP

 C₆H₁₂O₆ -> 2 C₂H₆O + 2CO₂ + 2 ATP

- Alcohol conserveert, andere bacteriën en schimmels kunnen er niet goed op groeien

Alcoholische gisting voor brood

-  C₆H₁₂O₆ -> 2 C₂H₆O + 2CO₂ + 2 ATP

- De koolstofdioxide die ontstaat zorgt ervoor dat het deeg rijst en luchtig wordt, alcohol verdampt in de oven