Ontleden - Zinsdelen, persoonsvorm en onderwerp

Welkom

Zinnen ontleden


Zinsdeel, persoonsvorm, onderwerp
Nederlands
1 / 42
next
Slide 1: Slide
NederlandsMiddelbare schoolvmbo t, havo, vwoLeerjaar 1

This lesson contains 42 slides, with interactive quizzes, text slides and 2 videos.

time-iconLesson duration is: 45 min

Items in this lesson

Welkom

Zinnen ontleden


Zinsdeel, persoonsvorm, onderwerp
Nederlands

Slide 1 - Slide

Lesprogramma
  1. Uitleg zindelen, persoonsvorm en onderwerp.
  2. Oefenopdrachtjes
  3. Zelfstandigwerken

Slide 2 - Slide

Leerdoelen
Aan het eind van deze les...

  • weet je wat zinsdelen, onderwerpen en en de persoonsvormen in een zin zijn. 

  • kun je herkennen en uitleggen uit welke zinsdelen een zin bestaat en welke zinsdelen de PV en het OW zijn. 

  • kun je zelfstandig een zin in zinsdelen verdelen en de zinsdelen onderwerp + persoonsvorm benoemen.

  • kun je zelf goede zinnen maken met een persoonsvorm en een onderwerp. 

Slide 3 - Slide

1. Redekundig ontleden

  • Hierbij verdeel je de zin in zinsdelen: Zinsdelen zijn groepjes woorden in de zin die bij elkaar horen. 

  • Vervolgens geef je die zinsdelen een naam. Namen van zinsdelen zijn bijvoorbeeld persoonsvorm, onderwerp en gezegde.

Slide 4 - Slide

2. Taalkundig ontleden

  • Hierbij bepaal je voor elk woord tot welke woordsoort het behoort.



  • Namen van woordsoorten zijn bijvoorbeeld lidwoord, werkwoord en zelfstandig naamwoord.

Slide 5 - Slide

Waarom leren ontleden?
  • Als je weet hoe een zin is opgebouwd, dan kan je de betekenis makkelijker achterhalen.
  • Ook is de spelling van sommige woorden afhankelijk van hun plaats in de zin.

  • Als je een andere taal dan het Nederlands moet leren, is kennis van ontleden ook heel handig. Je kan dan gebruik gaan maken van de overeenkomsten tussen talen.

Slide 6 - Slide

Verdeel de volgende zin in zinsdelen [zet een slash / tussen de zinsdelen] en benoem de persoonsvorm (pv = ...) en het onderwerp (ow = ...).

Voor de les krijgen wij een toetsvraag.

Slide 7 - Open question

Zinsdelen
Wat zijn zinsdelen?
  • Een zin bestaat uit zinsdelen.
  • Een zinsdeel kan bestaan uit één woord of uit een paar woorden die bij elkaar horen.
  • De woorden in een zinsdeel kunnen niet uit elkaar gehaald worden.
  • Zinsdelen hebben een betekenis (een functie) binnen een zin.
    Bijvoorbeeld: onderwerp, persoonsvorm, lijdend voorwerp, meewerkend voorwerp, etc.

Slide 8 - Slide

Zinsdelen (2)
Hoe weet je welke woorden bij elkaar horen
  • Gebruik de verplaatsingsproef:
Kijk of een stuk zin in zijn geheel voor de persoonsvorm geplaatst kan worden, zonder dat de betekenis van de zin te veel verandert.

Bijvoorbeeld:
  • Hij / bakte / snel / een paar pannenkoeken.
  • Snel / bakte / hij / een paar pannenkoeken.
  • Een paar pannenkoeken / bakte / hij / snel.
  • Een paar / bakte / hij / snel / pannenkoeken.

Slide 9 - Slide

Persoonsvorm
De persoonsvorm is altijd een werkwoord. Het is het belangrijkste werkwoord in de zin.

Werkwoord?
= een 'doe' woord, het zegt wat iets of iemand doet of overkomt:
Lopen, rennen, fietsen, huilen, eten, lachen, vallen. 

Slide 10 - Slide

Persoonsvorm vinden
De persoonsvorm vind je dus door:
  1. De zin vragend te maken. 
  2. De zin in een andere tijd te zetten. 
  3. Meervoud of enkelvoud maken van de zin.

  • Het vinden van de persoonsvorm is belangrijk bij het ontleden van zinnen, het is de eerste stap die je moet uitvoeren.

  • De persoonsvorm en het onderwerp zijn de eerste twee zinsdelen

Slide 11 - Slide

1. Getalproef

  • De persoonsvorm is een werkwoord die zich aanpast aan het onderwerp.

  • Verandert het onderwerp, dan verandert de persoonsvorm mee.


Ik loop

Jij loopt

Wij lopen

Slide 12 - Slide

2. Tijdproef

  • De persoonsvorm geeft aan of een zin in de tegenwoordige of verleden tijd staat.

  • Zet de zin in een andere tijd:
    het werkwoord dat verandert, is de persoonsvorm.



Ik loop - ik liep

Jij bakt - jij bakte

Wij zien - wij zagen

Slide 13 - Slide

Ik heb een groene fiets


Hij moest zijn fietsband gaan plakken


Janneke praat heel zachtjes

Ik had een groene fiets


Hij moet zijn

fietsband gaan plakken


Janneke praatte heel zachtjes

Slide 14 - Slide

3. Vraagproef

  • Maak van de zin een vraag met precies dezelfde woorden.

  • Het werkwoord dat dan vooraan komt te staan, is de persoonsvorm.

  • Dit trucje werkt niet als de te ontleden zin al een vraagzin is.

Slide 15 - Slide

Ik krijg nieuwe schoenen


Hij eet alle snoep op


Mijn vriend wil graag naar het zwembad

Krijg ik nieuwe schoenen?


Eet hij alle snoep op?


Wil mijn vriend graag naar het zwembad?

Slide 16 - Slide

Vraagzin?
Let op:
  • Soms begint een vraagzin met een vraagwoord (wie, wat, waar, wanneer, waarom, hoe, …).

  • Een vraagwoord kan NOOIT persoonsvorm zijn.

  • Gebruik dan de tijdproef om de persoonsvorm te vinden.


Slide 17 - Slide

Waar loop ik?


Wie eet alle snoep op?


Wanneer hebben jullie de les bekeken?

Waar liep ik?


Wie at alle snoep op?


Wanneer hadden jullie de les bekeken?

Slide 18 - Slide

Onderwerp

  • Het onderwerp van een zin is wie of wat iets doet.
  • Het onderwerp van een zin kan één woord of meerdere woorden zijn.
  • Het kan op verschillende plekken in een zin staan, maar het staat meestal naast de persoonsvorm.
  • Je kunt het onderwerp van een zin vinden door de vraag te stellen:
    Wie/wat doet iets?
    Wie/wat + pv?


Slide 19 - Slide

Onderwerp

Bijvoorbeeld:

  • Marieke schuift de deuren open.


Vraag: Wie schuift?

Antwoord: Marieke


  • In het bos staan veel grote bomen.

Vraag: Wat staan?

Antwoord: veel grote bomen






Slide 20 - Slide

Welke vraag moet je stellen om
het onderwerp te vinden?

Noriko heeft een talentenjacht georganiseerd.
A
Wie heeft?
B
Wat heeft?
C
Wie heeft een talentenjacht?
D
Wat is een talentenjacht?

Slide 21 - Quiz

Wat is het onderwerp in de volgende zin:

Noriko heeft een talentenjacht georganiseerd.
Wie heeft georganiseerd?

Slide 22 - Open question

Verdeel de volgende zin in zinsdelen [zet een slash / tussen de zinsdelen] en benoem de persoonsvorm (pv = ...) en het onderwerp (ow = ...).

Clara is trots op haar prestatie.

Slide 23 - Open question

Verdeel de volgende zin in zinsdelen [zet een slash / tussen de zinsdelen] en benoem de persoonsvorm (pv = ...) en het onderwerp (ow = ...).

De sportklas 1MHd heeft een uitstekend resultaat behaald op de geschiedenistoets.

Slide 24 - Open question

Verdeel de volgende zin in zinsdelen [zet een slash / tussen de zinsdelen] en benoem de persoonsvorm (pv = ...) en het onderwerp (ow = ...).

Vooraan kunnen sommige leerlingen veel beter opletten.

Slide 25 - Open question

Verdeel de volgende zin in zinsdelen [zet een slash / tussen de zinsdelen] en benoem de persoonsvorm (pv = ...) en het onderwerp (ow = ...).

In de tas van Jeroen zit vandaag een planner.

Slide 26 - Open question

Opdrachten maken
H1 blz 30 en 31, opdrachten 1 t/m 3
timer
7:00

Slide 27 - Slide

Samengestelde zinnen

  • Wanneer je van twee korte zinnen één lang zin maakt, dan noem je die zin een samengestelde zin.


Bijvoorbeeld

Ik loop naar de bakker.       Ik koop een brood.


Ik loop naar de bakker en ik koop een brood.



Het woordje 'en' verbind hier de twee zinnen aan elkaar.

Slide 28 - Slide

Samengestelde zinnen

  • In iedere zin staat een persoonsvorm.
  • Zinnen met twee persoonsvormen noem je samengestelde zinnen.

  • Bij elke persoonsvorm hoort een onderwerp.
  • In samengestelde zinnen staan dus ook twee onderwerpen.











Slide 29 - Slide

Samengestelde zinnen

  • Met een verbindingswoord (zoals: en, maar, omdat of want) kun je van twee korte zinnen een samengestelde zin maken.

Bijvoorbeeld:
  • Kim leest een boek. Rick leest een stripverhaal.
  • Kim leest een boek, maar Rick leest een stripverhaal.

  • Je kunt een een komma gebruiken om twee zinnen met elkaar te verbinden. De komma komt dan tussen de twee persoonsvormen of voor het verbindingswoord.

    Bijvoorbeeld:
  • Toen de dijk doorbrak, stortte het water de polder in.

Slide 30 - Slide

Samengestelde zinnen

  • Soms verandert de volgorde van de woorden in het tweede deel van de zin.

  • Bijvoorbeeld:
Giel zit op basketbal. Hij houdt van sporten. 
Gielt zit op basketbal, omdat hij van sporten houdt. 

  • Normaal is de persoonsvorm altijd het tweede zinsdeel, maar in het tweede deel van de zin kan de pv ook achteraan staan.

Slide 31 - Slide

Verbind de losse zinnen met een passend verbindingswoord, zodat je één goede zin krijgt. Je mag de woordvolgorde veranderen.
Kies uit: daarom - maar - want - zodat.

Keith vindt sportvissen erg leuk. Hij krijgt er een kick van.

Slide 32 - Open question

Verbind de losse zinnen met een passend verbindingswoord, zodat je één goede zin krijgt. Je mag de woordvolgorde veranderen.
Kies uit: daarom - maar - want - zodat.

Annabel is verliefd op Peter. Hij is niet verliefd op haar.

Slide 33 - Open question

PV vinden in samengestelde zinnen

Zet de zin in een andere tijd:
  • Je maakt van de tegenwoordige tijd verleden tijd, of andersom.
  • De werkwoorden die veranderen, zijn de persoonsvormen

Bijvoorbeeld:
  • Ariane vertelt dat ze een prijs heeft gewonnen.
  •  Ariane vertelde dat ze een prijs had gewonnen.

Slide 34 - Slide

OW vinden in samengestelde zinnen

  • Stel met iedere persoonsvorm de onderwerpsvraag (Wie of wat + pv?). De antwoorden op deze vragen zijn de onderwerpen. 
Bijvoorbeeld:

  • Ariane vertelt dat ze een prijs heeft gewonnen.  
  1.  Wie (of wat) vertelt? Onderwerp = Ariane 

  2. Wie (of wat) heeft? Onderwerp = ze 

Slide 35 - Slide

Verdeel de volgende zin in zinsdelen [zet een slash / tussen de zinsdelen] en benoem de persoonsvorm(en) en het (de) onderwerp(en).

Gisteren heb ik hardgelopen en mijn vrouw heeft ondertijd het avondeten gemaakt.

Slide 36 - Open question

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd

Slide 37 - Open question

Stel 1 vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen

Slide 38 - Open question

Oefenen...
In je Nederlands boek:
  • Hoofdstuk 2 - taalverzorging p. 56-57, opdrachten 2, 3 en 4.

Slide 39 - Slide

Extra uitleg
Hierna staan 2 filmpjes met extra uitleg.

Slide 40 - Slide

Slide 41 - Video

Slide 42 - Video