zinsdel jaar 1

zinsdel jaar 1

Persoonsvorm

In een zin staat altijd een persoonsvorm. Je kunt de persoonsvorm op twee manieren vinden.

De eerste manier:

Zet de zin in een andere tijd. Het werkwoord dat verandert is de persoonsvorm.

Kim kan goed zwemmen. (tegenwoordige tijd)

Kim kon goed zwemmen. (verleden tijd)

kan = pv

Let op: bij splitsbare werkwoorden (een werkwoord dat je uit elkaar kunt trekken zoals weglopen, nakijken, uitzwaaien) is alleen het stukje dat van tijd verandert de persoonsvorm.

Persoonsvorm

De tweede manier:

Maak van de zin een vraagzin. Het werkwoord dat vooraan komt te staan is de persoonsvorm.

Kim kan goed zwemmen.

Kan Kim goed zwemmen? (vraagzin)

Kan = pv

Onthoud:

  De persoonsvorm is altijd een werkwoord.

  De persoonsvorm is altijd één woord.

Zinsdelen

• Zinnen zijn gemaakt van zinsdelen. Een zinsdeel kan bestaan uit één woord, maar ook uit een groepje woorden die bij elkaar horen.

  

•  Voor de persoonsvorm staat nooit meer dan één zinsdeel.
  

 

• Je vindt de zinsdelen door de zinsdeelproef te doen: je verandert een paar keer de volgorde van de zin. Wanneer je één woord of een groepje woorden voor de persoonsvorm kunt zetten, is dat een zinsdeel, net als de persoonsvorm zelf.
  

Zinsdelen

Hoe doe je dat nou?

1. Zoek de persoonsvorm. Zet hiervoor en hierachter een streepje.

 Dit weekend | gaan | we naar de Efteling.

2. Kijk welke delen van de zin voor de persoonsvorm kunnen. Verander een paar keer de volgorde van de zin. Welke stukjes van de zin moeten altijd bij elkaar blijven?

We | gaan | dit weekend | naar de Efteling.

Naar de Efteling| gaan | we | dit weekend.

Gaan | we | dit weekend | naar de Efteling?

Dit weekend | gaan | we | naar de Efteling.

Zinsdelen

1. Zet schuine strepen tussen de zinsdelen.

 

Onze klas heeft een actie voor een goed doel georganiseerd.

 Onze klas | heeft | een actie | voor een goed doel | georganiseerd.

2. Waarom verwijderde de politie alle verkeerd gestalde fietsen?

 Waarom | verwijderde | de politie | alle verkeerd gestalde fietsen

Onderwerp

• Zinnen bestaan uit zinsdelen. Het onderwerp (ow) is zo’n zinsdeel.

• Vrijwel iedere zin heeft een onderwerp.
  

• Het onderwerp is vaak iemand of iets die iets doet: de jongen, de boom, de auto, het weer, de brandweermannen.
  

Hoe vind je het o

onderwerp

Manier 1 (gebruik deze manier altijd als eerste):

1. Zoek de persoonsvorm.

 Vanmorgen heeft mijn zus bij de bakker een brood gekocht.

2. Zet streepjes tussen de zinsdelen van de zin.

 Vanmorgen / heeft / mijn zus / bij de bakker / een brood / gekocht.

3. Vraag: wie (of wat) + persoonsvorm?

 Wie heeft?

4. Het antwoord op die vraag is de persoonsvorm.

Antwoord = mijn zus  is dus onderwerp.

Werkwoordelijk gezegde

• Zinnen bestaan uit zinsdelen. De persoonsvorm (pv) en het onderwerp (ow) ken je al. Een nieuw zinsdeel is het werkwoordelijk gezegde (wg).
  

• Het werkwoordelijk gezegde bestaat uit alle werkwoorden uit de zin.
  

• Het werkwoordelijk gezegde (wg) zegt wat het onderwerp doet of overkomt: vallen, eet, fietst, lacht, wandelen.
  

Werkwoordelijk gezegde

Het werkwoordelijk gezegde (wg) bestaat uit:

persoonsvorm + alle andere werkwoorden uit de zin

Soms hoort bij het werkwoord het woordje ‘te’ of ‘aan het’.

Bijvoorbeeld: staat te kijken, is aan het koken.

Hoe vind je een werkwoordelijk gezegde?

In de volgende zinnen is het werkwoordelijk gezegde (wg) vetgedrukt. De persoonsvorm is onderstreept

1. Dit weekend| wil | ik (ow) | een nieuwe spijkerbroek | gaan kopen.

    pv = wil

    ow = ik

    wg = wil gaan kopen

2. De lerares| kijkt | met de rode pen | onze proefwerken | na.

    pv = kijkt

    ow = de lerares

    wg = kijkt na (want het hele werkwoord is ‘nakijken’)

• Het werkwoordelijk gezegde zegt wat het onderwerp ‘doet’ of ‘overkomt’.
  

Lijdend voorwerp (lv)

• Bijna alle zinnen hebben een onderwerp en een gezegde.
  

• Een zin kan meer zinsdelen hebben, bijvoorbeeld een lijdend voorwerp (lv).
  

• Het lijdend voorwerp komt voor in zinnen waar iets of iemand wat ‘overkomt’ of ‘ondergaat’.
  

De persoon die iets ‘overkomt’ of het voorwerp dat iets ‘ondergaat’, is het lijdend voorwerp.

Hoe vind je het lijdend voorwerp?

Noteer eerst pv, ow en wg.

Stel dan de vraag:

Wat (soms: Wie) + werkwoordelijk gezegde + onderwerp?

Het antwoord op die vraag is het lijdend voorwerp.

Bijvoorbeeld:

Wanneer | stuur | je (ow) | de brugklasouders | de nieuwsbrief (lv)?

pv = stuur

ow = je

wg = stuur

lv = wat stuur je (de brugklasouders)?  de nieuwsbrief

Lijdend voorwerp

Tip!

Het lijdend voorwerp begint nooit met een voorzetsel (aan, achter, bij, in, langs, naast, onder, op, over voor etc.)

Let op!

Niet in alle zinnen staat een lijdend voorwerp.

Karst | wilde | de hele avond | zingen.

pv = wilde

wg = wilde zingen

ow = Karst

lv = Wat of wie wilde Karst zingen? Dat staat niet in de zin, dus is er geen lv.