HAVO 3 par 7.1 LES 1 zwijgen of praten

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

PARAGRAAF 7.1

LES 1
Zwijgen of praten

Lesdoel

• Wat is een gevangenendilemma (prisoners dilemma)

Economie is keuzes maken

Files oplossen of problemen in de zorg oplossen?

Vergrijzing? Groei? Milieu? Keuzes maken! Wat is de beste keuze?

Speltheorie

We gebruiken in de economie vaak economiespellen om een echte situatie in theorie na te bootsen.

Dit noemen we speltheorie.

Het gaat dan om situaties waarbij  wat de ene partij doet, invloed heeft op de andere partij. Het lijkt wel politiek.

Het gevangenendilemma

Het gevangenendilemma (of gevangenenprobleem of prisoners dilemma) is een klassiek voorbeeld uit de speltheorie.

Het gevangenendilemma is een denkbeeldig probleem waar gevangenen tegenaan zouden kunnen lopen. 

Als je kiest voor eigen belang, is dat niet altijd de optimale uitkomst.

De 2 gevangenen kunnen kiezen uit Schuldig of Niet schuldig maar weten niet wat de ander zegt. Wat is nu het handigst om te doen?

Speltheorie in de Economie

Het gevangenendilemma van Dave en Henry komt in werkelijkheid voor bij twee bedrijven die bijvoorbeeld meer winst willen maken.

Gaan ze de prijs verlagen of niet en wat doet het andere bedrijf? 

In de volgende matrix is er sprake van een dominante keuze van beide spelers:

Speler A kiest altijd voor keuze 1 en speler B kiest altijd voor keuze 2.

Dit is dus GEEN dilemma!

In het gevangenendilemma ontstaat een uitkomst die uiteindelijk

1. voor 1 iemand het gunstigst is
2. voor beiden personen het gunstigst is
3. voor beiden personen niet het gunstigst is

Wat is de uitkomst (evenwicht)?

1. Beide geen uitverkoop
2. Boerkoel wel, Van Erp geen uitverkoop
3. Van Erp wel, Boerkoel geen uitverkoop
4. Beide wel uitverkoop

Prijzenoorlog

Supermarkten willen met behulp  van lage prijzen klanten aantrekken.

Wat is de beste keuze: wel of niet meedoen met de prijsverlaging? 
Zo kan en oorlog ontstaan waar eigenlijk alleen de klant het meeste profijt van heeft. Waarom?

Zelfbinding of Samenwerking

In Nederland mogen bedrijven geen afspraken met elkaar maken om de concurrentie te beperken (geen prijsafspraken, geen Kartel vormen).

Bij zelfbinding maakt een bedrijf zelf van tevoren bekend wat het gaat doen bij een dilemma!

Oefenen en Huiswerk

Aan de slag of extra uitleg.

Maak de extra oefenvragen uit deze les
Maak daarna de vragen 3, 4, 5, 6, 7, 8 en 9 van paragraaf 6.1

Of 
Bekijk de extra filmpjes en maak daarna de opdrachten

(filmpje kijken is niet verplicht, de opdrachten maken wel)

Wat is de uitkomst (evenwicht)?

1. Beide geen prijsverlaging
2. Hanssen wel, Ertürk geen prijsverlaging
3. Ertürk wel, Hanssen geen prijsverlaging
4. Beide wel prijsverlaging

Is dit een gevangenendilemma?

1. Ja
2. Nee

Is dit een gevangenendilemma?

1. Ja
2. Nee

Een prijzenoorlog houdt in het kort in:

1. Bedrijven verhogen steeds de prijzen
2. Bedrijven verlagen steeds de prijzen
3. Prijzen stijgen meer dan inflatie
4. Landen beperken import goedkope producten