Week 2: les 2 en 3 P3 leestekens samenstellingen

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Plenda

blz 73 opdr. 4, 5, 6, 10 

216: opdr. 1

T H 2 M

14 jan

Lezen!

Startopdracht

Werkwoorden in de tegenwoordige tijd

Kijk na:

1.  Wordt je foto...
2. Erwin Olaf debuteert...
3. Hier vindt je vriend...
4. Kruid als eerste ....
5. ...ik schud...
6. Verblijd je hem...?
7. ...woedt een grote brand

Leerdoelen deze week

• je kent de werkwoordspelling, zowel in enkelvoudige als samengestelde zinnen
• je hebt regels voor leestekens herhaald
• je weet hoe je samenstellingen schrijft


• je hebt in je leesboek gelezen: minimaal niveau 2 (zie mediatheek / lezenvoordelijst.nl)

De belangrijkste stappen bij ww.spelling

• tijdproef in de zin om PV's eruit te halen
• PV TT: stam plus uitgang die bij OW hoort (hij word-t)
• PV VT sterk ww: klankverandering (hij zwom)
• PV VT zwak ww: stam plus -te(n) als medeklinker in 't exkofschip voorkomt (hij klap-te)
• PV VT zwak ww: stam plus -de(n) als medeklinker NIET in 't exkofschip voorkomt (hij volg-de, hij verf-de)
• VD: verplicht hulpww hebben/zijn/worden erbij (PV). D of T op het eind: zie 't exkofschip (heeft...gevolgd / is...gebeurd)

Andere vormen ww.spelling

• INF (hele werkwoord): spelen, lopen, chillen
• Gebiedende wijs (ik-vorm): Verf die deur! Loop door!
• Volt.dw als bijvoeglijk naamwoord gebruikt: bekleden => heeft bekleed => de beklede bank (zo kort mogelijk schrijven)

Noteer juiste vorm en tijd

 voorbeeld: Hij... (worden) gisteren ziek. => werd, pv vt

1. Hij .... (missen) gisteren het vliegtuig.


2. Het ....(gebeuren) nu vaak dat jij te laat arriveert.
3. Ik ....(verzenden) dit postpakket vandaag.
4. Heeft hij jou naar de rector ....(sturen)?
5. "....(worden) nou eens volwassen!" snauwde oma.
6. De ....(verkleden) clown danst voor het publiek. 
7. Als je goed .....(kijken), ...(word) je hier voor de gek gehouden.
8. ....(melden) je broer nu dat hij gisteren ....(beroven) is?

Controleer! 

 voorbeeld: Hij... (worden) gisteren ziek. => werd, pv vt

1. Hij MISTE gisteren het vliegtuig. pv vt


2. Het GEBEURT nu vaak dat jij te laat arriveert. pv tt
3. Ik VERZEND dit postpakket vandaag. pv tt
4. Heeft hij jou naar de rector GESTUURD? volt dw
5. "WORD nou eens volwassen!" snauwde oma. geb.wijs
6. De VERKLEDE clown danst voor het publiek. bijv.volt.dw
7. Als je goed KIJKT, WORD je hier voor de gek gehouden. 2pvtt 
8. MELDT je broer nu dat hij gisteren BEROOFD is? pv-volt.dw

Wat is een samengestelde zin?

Samengestelde zinnen hebben meerdere persoonsvormen

Wijs alle PV's aan

1. Ik vind het moeilijk om nu vroeg op te staan, want in de kerstvakantie sliep ik lekker lang uit. 
   
2. Hoewel het nog lang duurt, gaan we dit jaar op reis naar het Verenigd Koninkrijk. 
3. Omdat het koud is, en omdat het nu droog is, is het nu lekker winterweer.

Wijs alle PV's aan

1. Ik vind het moeilijk om nu vroeg op te staan, want in de kerstvakantie sliep ik lekker lang uit. 
   
2. Hoewel het nog lang duurt, gaan we dit jaar op reis naar het Verenigd Koninkrijk. 
3. Omdat het koud is, en omdat het nu droog is, is het nu lekker winterweer.

Leestekens

• komma in samengestelde zin tussen twee persoonsvormen:
• Omdat het nu droog is, is het lekker winterweer.
• Wat ik altijd al wilde, is een reis naar IJsland maken.
• komma vóór voegwoorden, bv. maar, want, omdat:
• Ik vind het moeilijk om nu vroeg op te staan, want in de kerstvakantie sliep ik lekker lang uit. 

Aan de slag

Regels over hoofdletters (zelf lezen)

Gebiedende wijs

Werkwoordelijk gezegde 

Enkelvoudige en samengestelde zinnen

Zelfstandig werken / Plenda

• In je boek of online
• Let op: theorie over hoofdletters zelf doorwerken, pag 148
• Huiswerkopdrachten van vandaag nakijken, zie document op Teams/Lesmateriaal/P3
• Talent 2.9 Spelling: Opdracht 1, pag. 144 en opdr. 7 en 8.
• Talent: 1.7, Grammatica zinsdelen, opdracht  4, 15 (pag. 55 en verder) en lezen pag. 59 (ev/sg)
• Lezen in je leesboek

Wat heb je geleerd? 

T H 2 M

16 jan

Startopdracht

• Hoofdletters en leestekens: 
• wist je dat ze in frankrijk en zuid afrika de tweede kerstdag niet vieren
• jij maakte veel doelpunten voor ajax zei de journalist 
• Werkwoorden: 
• Het .....(besteden) bedrag was hoog.
• .....(lachen) liep ze naar buiten.
• De .... (verkleden) clown trad op.

Hoofdletters en leestekens

• Wist je dat ze in Frankrijk en Zuid-Afrika de tweede kerstdag niet vieren?
• "Jij maakte veel doelpunten voor Ajax", zei de journalist.
• Het bestede bedrag was hoog.
• Lachend liep ze naar buiten.
• De verklede clown trad op.

Lezen

Spelling

Leerdoelen deze week

• je kent de werkwoordspelling, zowel in enkelvoudige als samengestelde zinnen
• je weet hoe je samenstellingen schrijft


• je hebt in je leesboek gelezen: minimaal niveau 2 (zie mediatheek / lezenvoordelijst.nl)

Huiswerk

• Huiswerkopdrachten van eerder nakijken, zie document op Teams/Lesmateriaal/P3
  
• Talent 2.9 Spelling: Opdracht 1, pag. 144 en opdr. 7 en 8.
  
• Talent: 1.7, Grammatica zinsdelen, opdracht 4, 15 (pag. 55 en verder) en lezen pag. 59 (ev/sg)
  

Wat zijn de hoofd- en bijzinnen?

• Omdat de vakantie zo leuk was, heb ik weinig zin om op school te zitten.
• Ik vind het moeilijk om nu vroeg op te staan, want in de kerstvakantie sliep ik lekker lang uit. 

Wat zijn de hoofd- en bijzinnen?

• Omdat de vakantie zo leuk was (BZ), heb ik weinig zin om op school te zitten (HZ).
• Ik vind het moeilijk om nu vroeg op te staan (HZ), want in de kerstvakantie sliep ik lekker lang uit (HZ). 

Schrijf nu op:

1. een enkelvoudige zin (dat is dus een hoofdzin)

2. een samengestelde zin, die begint met een bijzin (tip: begin met een voegwoord zoals 'hoewel' of 'omdat')

Voltooide tijd: met een pv (hebben, zijn of worden)

• zwakke ww: kijk naar de stam. Harde klank uit 'T EX KOFSCHIP: T erachter. Zachte klank: D erachter
• kloppen / klop / (wordt) gekloPT
• schillen / schil / (heb) geschiLD 
• chillen / chil / (heb) gechiLD 
• sterke ww: klankverandering
• zingen => zong, gezongen / heffen => hief, geheven 

Voltooide deelwoord (VD) als bijv. nw gebruikt (VDbv)

• De bank is (PV) bekleed (VD).
• De beklede (VDbv) bank staat (PV) mooi.
• Regel: dit bijv.nw schrijf je zo kort mogelijk
• Vergelijk: 
• De verklede clown treedt nu op.
• Hij verkleedde zich (verkleed= stam; zwak ww; D niet in t ex kofschip, dus DE erachter want pv, ev, vt)

Tegenwoordig deelwoord

• hele werkwoord plus D erachter
• lachend, spelend, gamend
• geeft aan dat iets op dat moment bezig is te gebeuren

7: (worden is PV): aangeboden (VD, sterk)

8: (wordt is PV): gelest (VD, zwak, in t exkofschip, dus T)

9: vervreemde (VDbv, zo kort mogelijk)

10. (hebben is PV): gesuisd (VD, zwak, z niet in t exkofschip, dus D)

11. (hebben is PV): gekund (VD, onregelmatig, leren)

Spelling van samenstellingen

• Wat is een samenstelling? 
  
• Twee (of meer) woorden die samen een 'nieuw' woord vormen: fiets + hok = fietsenhok
• Samenstelling schrijf je aan elkaar. 

(hst 3.9: spelling)

Startopdracht: 

Schrijf de woorden correct op:

concentratie + problemen

fiets + rek

gerst + bier

gedachte + sprong

Regels tussenletters samenstelling

• bij sommige samenstellingen een -s: machtsvertoon dus ook: machtsstrijd
• Regel: 
• je hoort een -s, dus je schrijft 'm
• bij veel andere samenstellingen een -n of -en: vriendendienst en berenkuil
• Regel: 
• -en als eerste deel een zelfst. nw is met meervoud op -en 

Géén -en, maar een -e als eerste deel....

1. géén mv heeft: roggebrood (want 'rogge')
2. Er maar één van (zichtbaar) is (zon): zonnestraal
3. Als eerste deel (ook) een mv op -es heeft: asperges, ziekten/-es: aspergesoep, ziektekiem
4. Als het eerste deel géén zelfst. nw is: blindedarm
5. Als het eerste deel een versterking is van bijv.nw: boordevol.

DUS: de tussenletter -n schrijf je als:

Het eerste deel van de samenstelling een zelfstandig naamwoord is en alléén een meervoud heeft op -EN.

3 uitzonderingen:

1. Er is er maar één van (zonnestraal / koninginnedag)

2. Het woord is niet meer als samenstelling te herkennen (schattebout / spillebeen)

3. Eerste deel versterkt het tweede deel (apetrots / beresterk)

Schrijf op in je schrift:

Dicteewoorden

Schrijf op in je schrift:

1. kortetermijnplanning


2. groenteboer
3. tarwebrood
4. fietszadel
5. reuzeleuk

Samenstellingen met tussen-n en tussen-s (1)

• Tussen-s als je 'm hoort:  'dorpsplein'  dus ook 'dorpsstraat'
  
• Tussen-n als het eerste deel van de samenstelling een zn is met mv op -en: fiets => fietsen =>fietsenrek; boekenkast
• Geen tussen-n: 
• als het eerste woord geen mv heeft: tarwegras, gerstebier
• als het eerste woord een mv heeft op -s: babykamer
• mv op -en én s: gedachte => gedachtes of gedachten => dus: gedachtesprong ziekte=> ziekten of ziektes => dus: ziektekiem

Samenstellingen met tussen-n en tussen-s (2)

• Geen tussen-n: 
• als het hele woord een bijv. nw is en het eerste deel een versterkende functie heeft: beregezellig, boordevol
• als het eerste deel géén zelfst.nw is: spinnewiel (ww: spinnen), blindedarm (bn: blind), hogeschool (bn: hoog), huilebalk
• als het iets unieks betreft: zonnestraal (we zien maar één zon), maneschijn

Schrijf op je wisbordje: dicteewoorden

Waarom leer je dit? 

• ... 
  
• omdat veel leerlingen (vooral uit TTO) samenstellingen vaak los schrijven in plaats van aan elkaar (invloed van het Engels)
• omdat je door spelfouten in je teksten minder serieus genomen wordt.

Zelfstandig werken / Plenda!

• Nakijken van eerdere huiswerkopdrachten
• Nakijken huiswerkopdrachten (zie antwoorden bij Teams / Lesmateriaal P3
• Talent: 3.9 spelling: opdracht 1, 4, 5, 8  en 9 over samenstellingen en werkwoordspelling

Wat heb je geleerd? 

samenstellingen

werkwoordspelling

leestekens tussen twee pv's

....