SCHAAKLES 1, groep 1

• Wiskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Schaakles 1, groep 1

13-2-2025, Warmenhuizen

WELKOM ALLEMAAL!

Aan bod zullen komen situaties uit:

- opening

- middenspel en 

- eindspel

+ Je krijgt uitleg over interessante partijen en -fragmenten.

+ Ook ga je zelf regelmatig aan de slag met boeiende stellingen.

+ We beginnen met een algemene kennis vraag.

vraag 1

Waar gaat deze foto over?

A. the Queens chess

B. the chesslady

C. the Queens gambit

D. the gambit Queen

Na dit daverende begin...

We bekijken mogelijkheden binnen de Italiaanse partij.

Dus de OPENING en de gevolgen ervan staan nu centraal!

De Italiaanse partij.

Het begint zo:

1.e4 e5 

2.Pf3 Pc6 

3.Lc4 Lc5

We gaan een beetje verder.

Wit bouwt een centrum op:

4.c3 Pf6

5.d4 ed

6.cd Lb4+

We gaan een

 beetje verder:

7.Ld2 Ld2:+ 

8.Pbd2: 

De pionnen op d4 en e4 

van wit noemen we wel 

het IDEALE CENTRUM.

Ze bestrijken:

c5, d5, e5 en f5 en dat zijn

uiterst belangrijke velden,

want op de helft van zwart!

Daarom gaat zwart hier 

iets aan doen.

8..d5!

Wat wit ook speelt, 

zijn mooie centrum 

wordt gehalveerd.

Er volgde:

9.ed Pd5:

10.0-0 0-0

VRAGEN:

1.hoe staat het?

2.wat is een goede zet voor wit?

Het spel staat ongeveer

gelijk.

1e   Wit heeft een pion in het centrum 

en zwart niet. Daarentegen is die 

pion op d4 wel geïsoleerd en dus

een beetje zwak.

2e.  Goede zetten voor wit zijn 

         bijv.    11.Te1 of 11.Pe4 of ook  11.Tc1 

Tijd voor een grapje!

Een kleine variatie 

op het Italiaans.

1.e4 e5

2.Pf3 Pc6 

3.Lc4 g6

Zwart besluit Lf8 te fianchetteren. 

Wit gaat weer een centrum opzetten

met c2-c3 en d2-d4. Eerst rokeerde hij

echter in een gespeelde  partij.

Er volgde:

4.0-0 Lg7

5.c3 Pge7

6.d4 ed

7.cd

Hoe zwart zich verder probeerde te ontwikkelen, zien we hierna.

Er is gespeeld:

7..Pa5 (Meteen 0-0 was ook mogelijk.)

8.Ld3 0-0 9.d5 d6

Met d4-d5 verhinderde wit d7-d5 van zwart!  

Zwart heeft een zeer sterke  loper op g7, maar moet op zijn kwetsbare Pa5 letten.

Wit heeft meer ruimte en goede zetten als

10.h3, 10.Te1 of 10.Pc3 tot zijn beschikking. Enig voordeel dus.

Als we terugdenken 

aan de aanpak van 

zwart na 3..Lc5 ...

kunnen we zwart ook 

laten spelen:

7..d5

8.ed Pd5:

VRAAG: Wat vind je hiervan?

We nemen de 'eerdere' stelling, waarin eveneens d7-d5, e4xd5 en Pxd5 is gevolgd, er nog eens bij.

VRAAG:

Wat valt je op als je beide stellingen vergelijkt?

In wiens voordeel is dat?

VERGELIJKEND WARENONDERZOEKJE:

In de linkerstelling hebben beiden gerokeerd en is een rustige stelling met gelijke kansen ontstaan.

In de rechterstelling gaat zwart NIET meer ongestoord rokeren 

na 9.Te1+!

Na 9.Te1+ speelt zwart bijvoorbeeld

9..Le6, om er na

10.Lg5 Pde7 11.d5! achter te komen dat hij verloren staat!

Ook 11.Le6: was sterk.

 

Bekijken we 

eens 9..Pde7 als antwoord op het torenschaak op e1.

Probeer je eens deze zetten voor te stellen:

10.d5 Pa5 

Opgave: 

Met welke twee zetten achter elkaar wint wit nu een stuk?

ANTWOORD:

 9..Pde7 10.d5 Pa5 11.Da4+ c6 -zie het rechterdiagram- en nu het fraaie 

12.d6! Dd6: 13.Da5: met stukwinst.

Opmerking: De reden dat zwart in deze stelling zoveel problemen krijgt is gelegen in het feit dat g7-g6 en Lf8-g7 een omslachtige manier van ontwikkelen is. Eerder speelden we Lf8-b4+, en snel 0-0.

Wat is nu dan wèl zwarts beste zet in de linkerstelling? Niet 9..Le6 of 9..Pde7 dus.

OOK NIET:   9..Pce7, want nu wordt de verdediger van het gepende Pe7 meteen afgeruild, met noodlottige gevolgen voor zwart:

10.Ld5:! Dd5: 11.Pc3 -met tempowinst- 

11..Dd6 12.Lg5! f6 -gedwongen- 13.Lf4 -een stukoffer!- Df4: 14.Te7:+! met winnende aanval.

OPGAVE: Wat is (dus) zwarts beste zet?

ANTWOORD:

Zwart speelt het beste:      9..Kf8!

Deze zet, die de rokade opgeeft en Th8 voorlopig niet mee laat doen is geen weelde,

maar wel het kleinste kwaad.

Waarom iets in de weg van Te1 leggen? 

Beter is het even opzij te stappen!

Naschrift:

De stelling hierboven, waar we aan hebben geanalyseerd, was 

Alberto Alvarez - Nico Hauwert, Alkmaar, 4-2-2025.

Wit speelde hier het eveneens zeer sterke 

9.Lg5! en bereikte na 

9..f6 10.Te1+ Kf8 11.Lh4 (of 11.Ld2) een zeer sterke stelling.

Doordat wit f7-d6 uitlokte werd Lc4, op de lijn a2-g8, nog sterker voor wit!

Hoe dit alsnog remise werd is een heel ander verhaal...

Tijd voor een grapje!

Vraag:

Wie doet weleens mee 

met De Geheugentrainer

van omroep MAX?

Verrassende mededeling:

We gaan nu allemaal het geheugen trainen!!

Werkwijze:

- je krijgt zometeen een kaartje, dat je nog omgekeerd neerlegt

- op mijn teken draai je het om 

- 45 seconde lang prent je de stelling op je kaartje in

- vervolgens draai je het kaartje weer om

- op mijn teken zet je de stelling zo goed mogelijk op

- samen lopen we het resultaat na

Vraag: Wat is het meest kenmerkende aan het Eindspel?

Antwoord(en):

.............  ?!

.............  ?!

.............   ?!

Opdracht:

Vind de enige 

redding voor zwart.

Oplossing:

De zwarte KONING is, samen met zijn toren,

zijn witte collega de baas. Zie:

1..Kf3!

De witte K ontkomt nu niet goed

aan eeuwig schaak. Er volgde nog:

50.Pe4: Tc1+ 51.Kh2 Tc2+ 52.Kg1 Tc1+

52.Kh2    1/2 - 1/2, De Boer-Hauwert, 

11-2-2025, Hoorn. Ook met 50.Ta3 e3! schiet wit 

niets op.  Er blijft eeuwig schaak in zitten en de e pion wordt gevaarlijk.

VRAAG: hoe loopt 

dit eindspel af?

VRAAG: hoe loopt 

dit eindspel af?

Er volgde bijvoorbeeld:

1.Kb5 Kb7 2.a6+ Ka8 3.Kb6 Kb8 4.Le5+ Ka8

en nu?

Het hoogst haalbare voor wit is PAT...

Ook na 5.Lc3 Kb8 6.a7+ Ka8 is hij niets opgeschoten.

ZWART BEREIKT REMISE OMDAT HIJ ZIJN KONING IN DE HOEK VERSCHANST!

In de praktijk van belang:

Soms kun je dit eindspel bereiken

door slim af te ruilen en met een

grote materiaalachterstand toch

remise te bereiken!

Zie de volgende stelling.

Zwart is aan zet.

Vergeleken met de vorige 

stelling heeft zwart er een Paard bij.

We weten echter dat een Paard niet zo goed is 

in het bestrijden van een RANDPION!

Om de remisestelling te bereiken 

die we juist besproken hebben,

moet de zwarte K veld h8 weten te bereiken! Hiervoor wil hij best zijn P offeren!

Hoe gaat zwart hier remise houden? Zie volgende diagram!

Zwart is aan zet.

Er kan volgen:

1..Kd6 2.Lf5 Pf3 3.Le4 Ph4 4.Kg5

Goede raad lijkt nu duur, want waar moet het P heen?

VRAAG: Wat is zwarts beste zet en hoe loopt het af?

Er volgde:

4..Ke7! (4..Ke6 of zelfs 4..Ke5 waren ook goed.)

5.Kh4: Kf8 6.Kg5 Kg8 7.Kh6 Kh8 Oefff.... Net op tijd in de hoek!!

Kan het ook FOUT gaan vanuit de beginstelling?

Jawel, kijk maar! Op hoog niveau ging zwart hier flink de mist in!

Deze stelling komt uit de 2e matchpartij uit de kandidatenmatch tussen

Bobby Fischer en Mark Taimanov uit 1971, Vancouver, Canada.

Er werd toen nog afgebroken. In 2e zitting miste zwart de remise:

1..Ke4? 2.Lc8!       Nu volgt op 2..Pf3 natuurlijk 3.Lb7+ Kf4 4.Lf3: Kf3: 5.Kg5! en wint.

Hoe verzon zwart het om met de K op een WIT veld te gaan staan? 

Verder valt de redding brengende hoek h8 zo moeilijk of niet te bereiken.

De zwarte koning kan, plastisch gezegd, immers niet door zijn witte collega heen.

1..Ke4? 2.Lc8!  - 2e stelling

2..Kf4 3.h4  - 3e stelling

3..Pf3 Te laat!

4.h5 Pg5 - onderste stelling

5.Lf5! 

Verhindert Ph7+ en brengt zwart in TEMPODWANG.

We zien hoe zwart alle grond onder de voeten is kwijt geraakt. Het P zou de pion kunnen tegenhouden, als de K hem zou kunnen blijven steunen. Helaas: TEMPODWANG!

De resterende zetten waren:

5.Lf5 Pf3 

6.h6 Pg5 

7.Kg6 Pf3 

8.h7 Ph4+ 9.Kf6 - het laatste diagram -    Zwart geeft het op.

Opgave:

Zwart staat er zo te zien niet goed voor.

Zijn vrijpion kan niet promoveren, toch?

Toch behaalde hij op 

een verrassende wijze remise. Hoe?

Oplossing:

1..Ta7!!

We noemen dit wel Röntgenwerking;

dwars door Tb7 heen valt zwart met de T op a7 nu

Td7 aan! Immers, als Tb7xb2 wordt gespeeld, valt

Td7 in zwarts handen.

Dus volgde er:  2.Ta7: b1D! en later remise.

Opgave:

In plaats van 1.Td3-d7 had wit een

winnende zet kunnen spelen.

Welke?

Oplossing:

1.Td3-d8! en wat moet zwart nog doen 

tegen 

2.Tb7-b8 en verlies van de loper?

(Dit is geen opgave hoor. Volgens mij

is hier niets tegen te doen.)

Opgaven: Probeer deze twee eens op te lossen.

In beide stellingen is remise wel genoeg.

Oplossingen: 

1e stelling: 1.Lf6+ Pf6: pat!  2e stelling: 1.Kg5 Tg6+ 2.Kh6 Tg8 - dit is weer de eerste stelling!- 3.Lf6+ Pf6 pat.

Nog een opgave:

Hoe kan pion e7 beslissend worden?

Oplossing: 1.Tc4!! en zowel na 1..Tc4: 2.e8D als na

1..dc 2.Ke4: wint wit met zijn nieuwe dame.

Is dit wel een eindspel?

De verrassende tactische aanpak van 

wit verwacht je meer 

in het middenspel. 

Wees altijd bedacht op onverwachte 

gebeurtenissen; ook met weinig stukken!

Nu deze opgave. (Komt-ie je bekend voor?)

Oplossing:  Eerst moet de zwarte koning ongunstiger worden opgesteld!

1.Tc1!! met matdreiging op h1.

Zwart heeft 2 keuzes, maar het helpt 'm niet:

- 1..Kh4 2.Tc4! is de al bekende stelling.

- 1..Kh2 2.Td2+! en zowel na 2..Kh1 als 2..Kh3

volgt 3.Te2 en de zwarte toren is 'uitgewerkt'.

Wit wint na promotie.

TACTIEK-combineren!

Een tactische speler zal af en toe eens een stuk offeren.

Ook als de gevolgen niet steeds goed te overzien zijn.

Een meer strategische ingestelde speler voelt daar niet veel voor. Hij bedenkt liever een

plan dat bij de stelling hoort en probeert dat uit te voeren. Maar om de tactiek kunnen we 

echt niet heen!

Wat elke schaker echter moet kunnen is

- herkennen dat er een combinatie in de stelling zit (vaak een offermogelijkheid) en

- uitrekenen wat de gevolgen ervan zullen zijn

De PENNING speelt een rol in

talloze tactische stellingen!

We zien dat Pe2 wordt gepend door Da2.

Maar er dreigt vooral: La6xe2, De3xe2 en nu Tc7-c2 met damewinst.

Wit vond er iets op en speelde:

1.Tg7-g1 

Zwart voerde nu toch zijn plan uit.

OPGAVE: Probeer eens uit te zoeken wat het gevolg ervan was!

De PENNING speelt een rol in

talloze tactische stellingen!

Er volgde verrassend vanuit het

1e diagram:

1.Tg1 Le2:

2.De2: Tc2 en nu verrassend:

3.Tc1!! en wint de dame van zwart!

Zie het 2e diagram.

De penner uit de 1e stelling, Da2, gaat nu verloren door een nieuwe penning. Op Tc2, door Tc1.

Stellingen over penningen om zelf op te lossen:

Laten we het boek '1001 Chess exercises' openen en enige stellingen maken van het hoofdstuk 'Pin', blz.49 t/m 51.

Begin met opgave 325 op blz.49 en maak er een aantal.

Je kunt jezelf controleren door achterin het boek je oplossing te checken.

Laten we even samen beginnen, om het duidelijk te krijgen!

Vraag:

Vinden jullie het leuk om enige stellingen toegestuurd te krijgen om zelf in de tussentijd uit te werken?

Of houden we het bij de gezamenlijke trainingsavonden?

Bedankt voor je aandacht en inzet!

De volgende lesavond is:

donderdag 13 maart 2025 om 20.00 alhier.